क्रियते स द्रव्यानुयोगो भण्यते । इत्युक्तलक्षणानुयोगचतुष्टयरूपेण चतुर्विधं श्रुतज्ञानं ज्ञातव्यम् ।
अनुयोगोऽधिकारः परिच्छेदः प्रकरणमित्याद्येकोऽर्थः । अथवा षड्द्रव्यपञ्चास्तिकायसप्ततत्त्व-
नवपदार्थेषु (मध्ये) निश्चयनयेन स्वकीय शुद्धात्मद्रव्यं, स्वशुद्धजीवास्तिकायो निजशुद्धात्मतत्त्वं
निजशुद्धात्मपदार्थ उपादेयः । शेषं च हेयमिति संक्षेपेण हेयोपादेय भेदेन द्विधा
व्यवहारज्ञानमिति ।
इदानीं तेनैव विकल्परूपव्यवहारज्ञानेन साध्यं निश्चयज्ञानं कथ्यते । तथाहि — रागात्
परकलत्रादिवाञ्छारूपं, द्वेषात् परवधबन्धच्छेदादिवाञ्छारूपं, च मदीयापध्यानं कोऽपि न
जानातीति मत्वा स्वशुद्धात्मभावनासमुत्पन्नसदानन्दैकलक्षणसुखामृतरसनिर्मलजलेन चित्तशुद्धि-
मकुर्वाणः सन्नयं जीवो बहिरङ्गबकवेषेण यल्लोकरञ्जनां करोति तन्मायाशल्यं भण्यते ।
निजनिरञ्जननिर्दोषपरमात्मैवोपादेय इति रुचिरूपसम्यक्त्वाद्विलक्षणं मिथ्याशल्यं भण्यते ।
निर्विकारपरमचैतन्यभावनोत्पन्नपरमाह्लादैकरूपसुखामृतरसास्वादमलभमानोऽयं जीवो दृष्ट-
Ave chhe, te dravyAnuyog kahevAy chhe. A rIte ukta lakShaNavALA chAr anuyogarUpe chAr
prakAranun shrutagnAn jANavun. anuyog, adhikAr, parichchhed ane prakaraN vagereno ek ja artha
chhe. athavA chha dravya, pAnch astikAy, sAt tattva ane nav padArthomAn nishchayanayathI potAnun
shuddhAtmadravya, svashuddhajIvAstikAy, nij shuddhAtmatattva ane nij shuddhAtmapadArtha upAdey
chhe ane bAkInun hey chhe — em sankShepamAn hey – upAdeyanA bhedathI vyavahAragnAn be
prakAranun chhe.
have, te ja vikalparUp vyavahAragnAnathI sAdhya nishchayagnAnanun kathan kare chhe. te A
pramANe — rAgathI parastrI AdinI vAnchhArUp ane dveShathI bIjAne haNavA, bAndhavA, chhedavA
AdinI vAnchhArUp mArun durdhyAn chhe, tene koI paN jANatun nathI em vichArIne
svashuddhAtmabhAvanAthI utpanna sadAnand (nitya Anand) jenun ek lakShaN chhe, evA
sukhAmRutarasarUp nirmaL jaLathI (potAnA) chittanI shuddhi na karatAn, A jIv bahAramAn
bagalAnA jevo veSh dhAraN karIne lokonun ranjan kare chhe te mAyAshalya kahevAy chhe. ‘nij
niranjan1 nirdoSh paramAtmA ja upAdey chhe’ evI ruchirUp samyaktvathI vilakShaN mithyAshalya
kahevAy chhe. nirvikAr paramachaitanyanI bhAvanAthI utpanna paramAhlAd jenun ek rUp chhe evA
1. sarva prakAranI shuddhi nij niranjan nirdoSh paramAtmAnA ja Ashraye thAy chhe, anya prakAre nahi — evun
gnAn karAvavA tene ja upAdey kahevAmAn Ave chhe.
204 ]
bRuhad – dravyasangrah