नयेन रागादिविकल्पोपाधिरहितस्वात्मोत्थसुखामृतभोक्ता, तथाप्यशुद्धनयेन तथाविधसुखा-
मृतभोजनाभावाच्छुभाशुभकर्मजनितसुखदुःखभोक्तृत्वाद्भोक्ता । ‘‘संसारत्थो’’ यद्यपि
शुद्धनिश्चयनयेन निःसंसारनित्यानन्दैकस्वभावस्तथाप्यशुद्धनयेन द्रव्यक्षेत्रकालभवभावपञ्च-
प्रकारसंसारे तिष्ठतीति संसारस्थः । ‘‘सिद्धो’’ व्यवहारेण स्वात्मोपलब्धिलक्षणसिद्धत्व-
प्रतिपक्षभूतकर्मोदयेन यद्यप्यसिद्धस्तथापि निश्चयनयेनानन्तज्ञानानन्तगुणस्वभावत्वात्
सिद्धः । ‘‘सो’’ स एवंगुणविशिष्टो जीवः । ‘‘विस्ससोड्ढगई’’ यद्यपि व्यवहारेण चतुर्गति-
जनककर्मोदयवशेनोर्ध्वाधस्तिर्यग्गतिस्वभावस्तथापि निश्चयेन केवलज्ञानाद्यनन्तगुणावाप्ति-
लक्षणमोक्षगमनकाले विस्रसा स्वभावेनोर्ध्वगतिश्चेति । अत्र पदखण्डनारूपेण शब्दार्थः कथितः,
शुद्धाशुद्धनयद्वयविभागेन नयार्थोऽप्युक्तः । इदानीं मतार्थः कथ्यते । जीवसिद्धिश्चार्वाकं प्रति,
ज्ञानदर्शनोपयोगलक्षणं नैयायिकं प्रति, अमूर्तजीवस्थापनं भट्टचार्वाकद्वयं प्रति,
‘‘भोत्ता’’ joke (A jIv) shuddhadravyArthikanayathI rAgAdivikalpaupAdhirahit,
potAnA AtmAthI utpanna sukhAmRutano bhoktA chhe topaN ashuddhanayathI te prakAranA
sukhAmRutabhojanano abhAv hovAthI shubhAshubhakarmathI utpanna sukhadukhane bhogavato
hovAthI ‘bhoktA’ chhe.
‘‘संसारत्थो’’ joke (A jIv) shuddhanishchayanayathI nisansAr – nityAnand –
ekasvabhAvavALo chhe topaN ashuddhanayathI dravya, kShetra, kAL, bhav ane bhAvarUp pAnch
prakAranA sansAramAn rahe chhe, tethI ‘sansArastha’ chhe.
‘‘सिद्धो’’ joke (A jIv) vyavahArathI, nijAtmAnI upalabdhi jenun lakShaN
(svarUp) chhe evA siddhatvanA pratipakShabhUt karmodayathI asiddha chhe topaN nishchayanayathI
anantagnAnAdi anantaguNarUp svabhAvavALo hovAthI ‘siddha’ chhe.
‘‘सो’’ te — A prakAranA guNo — vALo jIv chhe. ‘‘विस्ससोड्ढगई’’ joke (A
jIv) vyavahArathI chAr gati utpanna karanAr karmodayane vashe Urdhva, adho ane tiryak
gatirUp svabhAvavALo chhe to paN nishchayathI kevaLagnAnAdi anantaguNanI prApti jenun
lakShaN chhe, evA mokShagamanasamaye ‘visrasA – svabhAvathI Urdhvagaman karanAr’ chhe.
ahIn padakhanDanArUp shabdArtha kahyo ane shuddha ane ashuddha — be nayonA vibhAgathI
nayArtha paN kahyo. have matArtha kahevAmAn Ave chhe —
jIvanI siddhi chArvAk pratye chhe, (jIvanun) gnAnadarshan-upayogarUp lakShaN naiyAyik pratye
10 ]
bRuhad – dravyasangrah