कर्मकर्तृस्थापनं सांख्यं प्रति, स्वदेहप्रमितिस्थापनं नैयायिकमीमांसकसांरन्यत्रयं प्रति,
कर्मभोक्तृत्वव्याख्यानं बौद्धं प्रति, संसारस्थव्याख्यानं सदाशिवं प्रति, सिद्धित्वव्याख्यानं
भट्टचार्वाकद्वयं प्रति, ऊर्ध्वगतिस्वभावकथनं मांडलिकग्रन्थकारं प्रति, इति मतार्थो ज्ञातव्यः ।
आगमार्थः पुनः ‘‘अस्त्यात्मानादिबद्धः’’इत्यादि प्रसिद्ध एव । शुद्धनयाश्रितं
जीवस्वरूपमुपादेयम् शेषं च हेयम् । इति हेयोपादेयरूपेण भावार्थोऽप्यवबोद्धव्यः । एवं
शब्दनयमतागमभावार्थो यथासम्भवं व्याख्यानकाले सर्वत्र ज्ञातव्यः । इति
जीवादिनवाधिकारसूचनसूत्रगाथा ।।२।।
अतः परं द्वादशगाथाभिर्नवाधिकारान् विवृणोति । तत्रादौ जीवस्वरूपं कथयति : —
तिक्काले चदुपाणा इंदियबलमाउआणपाणो य ।
ववहारा सो जीवो णिच्छयणयदो दु चेदणा जस्स ।।३।।
chhe, jIvanA amUrtapaNAnun sthApan bhaTTa ane chArvAk e be pratye chhe. ‘jIv karmano kartA chhe’
e sthApan sAnkhya pratye chhe, ‘jIv svadehapramAN chhe’ e sthApan naiyAyik, mImAnsak ane
sAnkhya — e traN pratye chhe, ‘jIv karmano bhoktA chhe’ e vyAkhyAn bauddha pratye chhe, jIvanA
sansArasthapaNAnun vyAkhyAn sadAshiv pratye chhe. jIvanA siddhatvanun vyAkhyAn bhaTTa ane
chArvAk — e be pratye chhe, jIvanA Urdhvagaman – svabhAvanun vyAkhyAn mAnDalik granthakAr pratye
chhe. A rIte matArtha jANavo.
‘AtmA anAdithI bandhAyelo chhe’ ityAdi AgamArtha to prasiddha ja chhe.
‘shuddhanayAshrit jIvasvarUp upAdey chhe ane bIjun badhun hey chhe’ — em hey-
upAdeyarUpe bhAvArtha paN jANavo.
A rIte shabdArtha, nayArtha, matArtha, AgamArtha ane bhAvArtha yathAsambhav vyAkhyAnakALe
sarvatra jANavA.
A rIte jIvAdi nav adhikAronun sUchan karanArI A sUtragAthA chhe. 2.
have, bAr gAthAo dvArA nav adhikAronun vivaraN kare chhe. temAn pratham jIvanun
svarUp kahe chhe —
tIn kAlamen jIvan jAs, indriy bal AyuSh uchchhAs;
chyAri prAN vyavahArain jIv, nishchayanay chetanA sadIv. 3.
ShaDdravya-panchAstikAy adhikAr [ 11