gAthA 45
gAthArtha — ashubhakAryanI nivRutti ane shubhakAryamAn pravRutti – tene (vyavahAr)
chAritra jANo. vrat - samiti - guptirUp evun te (chAritra) vyavahAranayathI jinendradeve kahyun chhe.
TIkA — A ja sarAgachAritranA ekadesh avayavarUp deshachAritranun pratham kathan kare
chhe. te A pramANe chhe — mithyAtvAdi sAt prakRitionA upasham, kShayopasham ke kShay thatAn
athavA adhyAtmabhAShAe kahIe to nijashuddhAtmAbhimukh pariNAm thatAn shuddhAtmabhAvanAthI
utpanna, nirvikAr, vAstavik sukhAmRutane upAdey karIne, sansAr – sharIr ane bhogomAn je
heyabuddhivALo, samyagdarshanathI shuddha chhe, te chaturtha guNasthAnavALo, vratarahit dArshanik kahevAy
chhe. je apratyAkhyAnAvaraN nAmanA bIjA kaShAyano kShayopasham thatAn pRithvI Adi ( – pRithvI,
jaL, agni, vAyu ane vanaspatirUp) pAnch sthAvaronA vadhamAn pravRutta hovA chhatAn paN
yathAshakti trasanA vadhathI nivRutta hoy chhe, te pancham guNasthAnavartI shrAvak kahevAy chhe.
te shrAvakanA agiyAr bhed kahevAmAn Ave chhe — samyagdarshanapUrvak, madya, mAns,
madh ane pAnch udumbar phaLonA tyAgarUp ATh mUlaguNonun pAlan karato je jIv, yuddhAdimAn
pravRutta thavA chhatAn paN pApanI vRuddhi karanAr shikAr Adi samAn prayojan vinAnA
jIvaghAtathI nivRutta thayel chhe, te pratham dArshanik shrAvak kahevAy chhe. te ja dArshanik shrAvak
jyAre tras jIvonI hinsAthI sarvathA nivRutta thaIne pAnch aNuvrat, traN guNavrat ane chAr
अशुभात् विनिवृत्तिः शुभे प्रवृत्तिः च जानीहि चारित्रम् ।
व्रतसमितिगुप्तिरूपं व्यवहारनयात् तु जिनभणितम् ।।४५।।
व्याख्या — अस्यैव सरागचारित्रस्यैकदेशावयवभूतं देशचारित्रं तावत्कथ्यते । तद्यथा —
मिथ्यात्वादिसप्तप्रकृत्युपशमक्षयोपशमक्षये सति, अध्यात्मभाषया निजशुद्धात्माभिमुखपरिणामे
वा सति शुद्धात्मभावनोत्पन्ननिर्विकारवास्तवसुखामृतमुपादेयं कृत्वा संसारशरीरभोगेषु योऽसौ
हेयबुद्धिः सम्यग्दर्शनशुद्धः स चतुर्थगुणस्थानवर्ती व्रतरहितो दार्शनिको भण्यते ।
यश्चाप्रत्याख्यानावरणसंज्ञद्वितीयकषायक्षयोपशमे जाते सति पृथिव्यादिपञ्चस्थावरवधे प्रवृत्तोऽपि
यथाशक्त्या त्रसवधे निवृत्तः स पञ्चमगुणस्थानवर्ती श्रावको भण्यते ।
तस्यैकादशभेदाः कथ्यन्ते । तथाहि — सम्यक्त्वपूर्वकत्वेन मद्यमांसमधुत्यागोदुम्बर-
पञ्चकपरिहाररूपाष्टमूलगुणसहितः सन् संग्रामादिप्रवृत्तोऽपि पापद्धर्यादिभिर्निष्प्रयोजन-
जीवघादादो निवृत्तः प्रथमो दार्शनिकश्रावको भण्यते । स एव सर्वथा त्रसवधे निवृत्तः सन्
mokShamArga adhikAr [ 215