shikShAvrat sahit thAy chhe, tyAre ‘vratI’ nAmano bIjo shrAvak thAy chhe. te ja jyAre traNekALe
sAmAyik kare chhe tyAre trIjI pratimAdhArI, prauShadh – upavAs kare chhe tyAre chothI pratimAdhArI,
sachittanA tyAgathI pAnchamI pratimAdhArI, divase brahmacharya pAlan karavAthI chhaThThI pratimAdhArI,
sarvathA brahmacharya pAlan karavAthI sAtamI pratimAdhArI, Arambh vagere sampUrNa vyApAranA
tyAgathI AThamI pratimAdhArI, paheravA – oDhavAnAn vastro sivAy anya sarva parigrahonA
tyAgathI navamI pratimAdhArI, ghar – vyApAr Adi sambandhI samasta pApamay kAryomAn sammati
(salAh) ApavAno tyAg karavAthI dashamI pratimAdhArI ane uddiShTa AhAranA tyAgathI
agiyAramI pratimAno dhArak shrAvak thAy chhe. A agiyAr prakAranA shrAvakomAn pahelI chha
pratimAvALA tAratamyapaNe jaghanya shrAvak chhe, pachhInI traN pratimAvALA madhyam shrAvak ane
chhellI be pratimAvALA uttam shrAvako gaNAy chhe — e pramANe sankShepamAn deshachAritranA1
dArshanik shrAvak vagere agiyAr bhed jANavAn.
have, ekadesh chAritranA vyAkhyAn pachhI sakaL chAritrano upadesh kare chhe —
‘‘असुहादो विणिवित्ती सुहे पवित्ती य जाण चारित्तं’’ he shiShya! ashubh kAryothI nivRutti ane
shubh kAryomAn pravRuttine tun chAritra jAN. te kevun chhe? ‘‘वदसमिदिगुत्तिरूवं ववहारणयादु
जिणभणियं’’ vrat, samiti ane guptirUp chhe ane vyavahAranayathI shrI jinendra bhagavantoe
kahelun chhe. te A pramANe chhe — pratyAkhyAnAvaraN2 nAmanA trIjA kaShAyano kShayopasham thatAn,
पञ्चाणुव्रतत्रयगुणव्रतशिक्षाव्रतचतुष्टयसहितो द्वितीयव्रतिकसंज्ञो भवति । स एव त्रिकाल-
सामायिके प्रवृत्तः तृतीयः, प्रोषधोपवासे प्रवृत्तश्चतुर्थः, सचित्तपरिहारेण पञ्चमः, दिवा
ब्रह्मचर्येण षष्ठः, सर्वथा ब्रह्मचर्येण सप्तमः, आरम्भादिसमस्तव्यापारनिवृत्तोऽष्टमः, वस्त्रप्रावरणं
विहायान्यसर्वपरिग्रहनिवृत्तोनवमः, गृहव्यापारादिसर्वसावद्यानुमतनिवृत्तो दशमः, उद्दिष्टाहार-
निवृत्त एकादशम इति । एतेष्वेकादशश्रावकेषु मध्ये प्रथमषट्कं तारतम्येन जघन्यम्, ततश्च
त्रयं मध्यमम्, ततो द्वयमुत्तममिति संक्षेपेण दार्शनिकश्रावकाद्येकादशभेदाः ज्ञातव्याः ।
अथैकदेशचारित्रव्याख्यानानन्तरं सकलचारित्रमुपदिशति । ‘‘असुहादो विणिवित्ती सुहे
पवित्ती य जाण चारित्तं’’ अशुभान्निवृत्तिः शुभे प्रवृत्तिश्चापि जानीहि चारित्रम् । तच्च
कथम्भूतं ? ‘‘वदसमिदिगुत्तिरूवं ववहारणयादु जिणभणियं’’ व्रतसमितिगुप्तिरूपं
व्यवहारनयाज्जिनैरुक्तमिति । तथाहि प्रत्याख्यानावरणसंज्ञतृतीयकषायक्षयोपशमे सति
1. deshachAritra pAnchame guNasthAne antarangamAn mithyAtvanA tathA prathamanA be kaShAyanA abhAvarUp hoy chhe.
2. chhaThThe guNasthAne antarangamAn mithyAtvano tyAg tathA prathamanA traN kaShAyano abhAv hoy chhe.
216 ]
bRuhad – dravyasangrah