siddhachakra ityAdi devapUjananA vidhAnanun — 1bhedAbhed ratnatrayanA ArAdhak gurunA prasAdathI
jANIne, dhyAn karavun. e pramANe padastha dhyAnanun svarUp kahyun. 49.
e pramANe ‘‘गुप्तेन्द्रियमना ध्याता ध्येयं वस्तु यथास्थितम् । एकाग्रचिन्तनं ध्यानं फलं
संवरनिर्जरौ ।। [artha — indriy ane manane rokanAr dhyAtA chhe, yathAsthit padArtha dhyey chhe,
ekAgrachintan dhyAn chhe, samvar2 ane nirjarA — e dhyAnanun phaL chhe.]’’3 — A shlokamAn
kahel lakShaNavALAn dhyAtA, dhyey, dhyAn ane phaLanun sankShepamAn vyAkhyAn karIne traN gAthA
dvArA bIjA antarAdhikAramAn pratham sthaL samApta thayun.
have AgaL, rAgAdi vikalparUp upAdhithI rahit nij paramAtmapadArthanI bhAvanAthI
utpanna sadAnand (nityaAnand) jenun ek lakShaN chhe, evA sukhAmRutanA rasAsvAdathI tRuptirUp
nishchayadhyAnanun paramparAe kAraNabhUt je shubhopayog lakShaNavALun vyavahAradhyAn chhe, tenA
dhyeyabhUt panch parameShThIomAnthI pratham arihant parameShThInun svarUp hun kahun chhun — e ek
pAtanikA chhe. pahelAnI gAthAmAn kahel sarvapad – nAmapad – AdipadarUp vAchakonA vAchya je
panch parameShThI chhe temanun vyAkhyAn karatAn pratham ja hun shrI jinendranun svarUp nirUpaN karun
chhun — e bIjI pAtanikA chhe; athavA padastha, pinDastha ane rUpastha — e traN dhyAnanA
dhyeyabhUt shrIarihant – sarvagnanun svarUp hun darshAvun chhun — e trIjI pAtanikA chhe. A traN
रत्नत्रयाराधकगुरुप्रसादेन ज्ञात्वा ध्यातव्यम् । इति पदस्थध्यानस्वरूपं व्याख्यातम् ।।४९।।
एवमनेन प्रकारेण ‘‘गुप्तेन्द्रियमना ध्याता ध्येयं वस्तु यथास्थितम् । एकाग्रचिन्तनं ध्यानं
फलं संवरनिर्जरौ ।।१।।’’ इति श्लोककथितलक्षणानां ध्यातृध्येयध्यानफलानां संक्षेप-
व्याख्यानरूपेण गाथात्रयेण द्वितीयान्तराधिकारे प्रथमं स्थलं गतम् ।
अतः परं रागादिविकल्पोपाधिरहितनिजपरमात्मपदार्थभावनोत्पन्नसदानन्दैकलक्षण-
सुखामृतरसास्वादतृप्तिरूपस्य निश्चयध्यानस्य परम्परया कारणभूतम् यच्छुभोपयोगलक्षणं
व्यवहारध्यानं तद्ध्येयभूतानां पंचपरमेष्ठिनां मध्ये तावदर्हत्स्वरूपं कथयामीत्येका पातनिका ।
द्वितीया तु पूर्वसूत्रोदितसर्वपदनामपदादिपदानां वाचकभूतानां वाच्या ये
पञ्चपरमेष्ठिनस्तद्व्याख्याने क्रियमाणे प्रथमतस्तावज्जिनस्वरूपं निरूपयामि । अथवा तृतीया
1. bhedAbhed ratnatray ekIsAthe munione yathAkhyAtachAritra thayA pahelAn hoy chhe ane te ekI sAthe pratham
dhyAnamAn pragaTe chhe. juo A shAstranI gAthA – 47.
2. bhUmikA pramANamAn shuddhine anusAr samvar – nirjarA thAy chhe. 3. shrI tattvAnushAsan gAthA – 38.
230 ]
bRuhad – dravyasangrah