gAthA 51
gAthArtha — jeNe ATh karmano ane dehano nAsh karyo chhe, je lokAlokane jANanAr
ane dekhanAr chhe ane je puruShAkAr chhe, — evo AtmA siddha chhe; lokanA shikhar upar
birAjamAn chhe te siddhaparameShThInun tame dhyAn karo.
TIkA — ‘णट्ठट्ठकम्मदेहो’ shubhAshubh man, vachan ane kAyAnI kriyArUp evo je
‘dvait’ shabdanA abhidheyarUp karmakAnD teno nAsh karavAmAn samartha evA param gnAnakAnD vaDe —
ke je gnAnakAnDamAnthI, nij shuddhAtmatattvanI bhAvanAthI utpanna, rAgAdi vikalpopAdhirahit
param AhlAd jenun ekamAtra lakShaN chhe evo sundar, manohar Anand jhare chhe, je niShkriy
chhe ane je advait shabdathI vAchya chhe tenA vaDe — gnAnAvaraNAdi ATh karmo ane audArik
Adi pAnch sharIrono nAsh karyo hovAthI je ‘naShTa – aShTa – karma – deh’ chhe arthAt ‘jeNe ATh
karmo ane deh naShTa karyAn chhe evo’ chhe; ‘लोयालोयस्स जाणओ दट्ठा’ je pUrvokta gnAnakAnDanI
bhAvanAnA phaLarUp sampUrNa nirmaL kevaLagnAn ane kevaLadarshan — e banne vaDe lokAlokanA
traN kALanA samasta padArthonA visheSh ane sAmAnya bhAvone ek ja samayamAn jANavA ane
dekhavAne lIdhe lokAlokanA gnAtA ane draShTA chhe; ‘‘पुरिसायारो’’ je nishchayanayathI atIndriy,
amUrta, param chaitanyathI bharelA shuddha svabhAvanI apekShAe nirAkAr chhe, topaN vyavahArathI
bhUtapUrvanayanI apekShAe antim sharIrathI k kochhA AkAravALo hovAne lIdhe, mIN
vinAnA tenAn bIbAn vachchenA pUtaLAnI jem athavA chhAyAnA pratibimbanI jem, puruShAkAr
नष्टाष्टकर्म्मदेहः लोकालोकस्य ज्ञायकः द्रष्टा ।
पुरुषाकारः आत्मा सिद्धः ध्यायेत लोकशिखरस्थः ।।५१।।
व्याख्या — ‘‘णट्ठट्ठकम्मदेहो’’ शुभाशुभमनोवचनकायक्रियारूपस्य द्वैतशब्दाभिधेयकर्म-
काण्डस्य निर्मूलनसमर्थेन स्वशुद्धात्मतत्त्वभावनोत्पन्नरागादिविकल्पोपाधिरहितपरमाह्लादैकलक्षण-
सुन्दरमनोहरानन्दस्यंदिनिःक्रियाद्वैतशब्दवाच्येन परमज्ञानकाण्डेन विनाशितज्ञानावरणाद्यष्ट-
कर्मौदारिकादिपञ्चदेहत्वात् नष्टाष्टकर्मदेहः । ‘‘लोयालोयस्य जाणओ दट्ठा’’ पूर्वोक्त-
ज्ञानकाण्डभावनाफलभूतेन सकलविमलकेवलज्ञानदर्शनद्वयेन लोकालोकगतत्रिकालवर्त्तिसमस्त-
वस्तुसम्बन्धिविशेषसामान्यस्वभावानामेकसमयज्ञायकदर्शकत्वात् लोकालोकस्य ज्ञाता द्रष्टा
भवति । ‘‘पुरिसायारो’’ निश्चयनयेनातीन्द्रियामूर्त्तपरमचिदुच्छलननिर्भरशुद्धस्वभावेन
निराकारोऽपि व्यवहारेण भूतपूर्वनयेन किञ्चिदूनचरमशरीराकारेण गतसिक्थमूषागर्भाकार-
238 ]
bRuhad – dravyasangrah