चारित्रमोहोदयाभावेऽपि सयोगिकेवलिनां निष्क्रियशुद्धात्माचरणविलक्षणो योगत्रय-
व्यापारश्चारित्रमलं जनयति, योगत्रयगते पुनरयोगिजिने चरमसमयं विहाय शेषाघाति-
कर्मतीव्रोदयश्चारित्रमलं जनयति, चरमसमये तु मन्दोदये सति चारित्रमलाभावात् मोक्षं
गच्छति । इति चतुर्दशगुणस्थानव्याख्यानं गतम् । इदानीं मार्गणाः कथ्यन्ते । ‘‘गइ इंदियेसु
काये जोगे वेदे कसायणाणे य । संयम दंसण लेस्सा भविया समत्तसण्णि आहारे ।१।’’ इति
गाथाकथितक्रमेण गत्यादिचतुर्दशमार्गणा ज्ञातव्याः । तद्यथा — स्वात्मोपलब्धिसिद्धिविलक्षणा
नारकतिर्यङ्मनुष्यदेवगतिभेदेन चतुर्विधा गतिमार्गणा भवति ।१। अतीन्द्रियशुद्धात्म-
तत्त्वप्रतिपक्षभूताह्येकद्वित्रिचतुःपञ्चेन्द्रियभेदेन पञ्चप्रकारेन्द्रियमार्गणा ।२। अशरीरात्म-
तत्त्वविसदृशी पृथिव्यप्तेजोवायुवनस्पतित्रसकायभेदेन षड्भेदा कायमार्गणा ।३।
निर्व्यापारशुद्धात्मपदार्थविलक्षणमनोवचनकाययोगभेदेन त्रिधा योगमार्गणा, अथवा विस्तरेण
paN tene choranA sansargano doSh lAge chhe, tem sayog kevaLIone chAritrano nAsh karanAr
chAritramohanA udayano abhAv hovA chhatAn niShkriy shuddhAtma – AcharaNathI vilakShaN traN
yogano vyApAr chAritramAn doSh utpanna kare chhe; tathA traN yogano jemane abhAv chhe te
ayogI jinane, charam samay sivAy, bAkI rahelAn chAr aghAtIkarmono tIvra uday chAritramAn
doSh utpanna kare chhe. charam samaye mand uday hotAn, chAritramAn doShano abhAv thavAthI, te
mokShane pAme chhe.
e rIte chaud guNasthAnonun vyAkhyAn samApta thayun.
have mArgaNAonun kathan karavAmAn Ave chhe — ‘‘गइ इंदियेसु काये जोगे वेदे कसायणाणे
य । संयम दंसण लेस्सा भविया सम्मत्तसण्णि आहारे ।। (gati, indriy, kAy, yog, ved, kaShAy,
gnAn, sanyam, darshan, leshyA, bhavyatva, samyaktva, sangnA ane AhAr)’’ e rIte gAthAmAn1
kahelA kram pramANe gati Adi chaud mArgaNA jANavI. te A pramANe — nij AtmAnI
upalabdhirUp siddhithI vilakShaN evI gatimArgaNA nArak, tiryanch, manuShya ane devagatinA
bhedathI chAr prakAranI chhe. 1. atIndriy shuddhAtmatattvathI pratipakShabhUt indriyamArgaNA
ekendriy, beindriy, trIndriy, chaturindriy ane panchendriyanA bhedathI pAnch prakAranI chhe. 2.
asharIrI AtmatattvathI visadrash evI kAyamArgaNA pRithvI, jaL, tej, vAyu, vanaspati ane
trasakAyanA bhedathI chha prakAranI chhe. 3. nirvyApAr shuddhAtmapadArthathI vilakShaN man, vachan ane
kAyayoganA bhedathI yogamArgaNA traN prakAranI chhe; athavA vistArathI satya, asatya, ubhay
1. gommaTasAr jIvakAnD gAthA 141
ShaDdravya-panchAstikAy adhikAr [ 43