सतो देवेन्द्रादयोऽपि तत्पदाभिलाषिणः सन्तो यस्याज्ञां कुर्वन्ति स ईश्वराभिधानो भवति ।
केवलज्ञानशब्दवाच्यं गतं ज्ञानं यस्य स सुगतः, अथवा शोभनमविनश्वरं मुक्तिपदं गतः
सुगतः । ‘‘शिवं परमकल्याणं निर्वाणं १ज्ञानमक्षयम् । प्राप्तं मुक्तिपदं येन स शिवः
परिकीर्त्तितः ।१।’’ इति श्लोककथितलक्षणः शिवः । कामक्रोधादिदोषजयेनानन्त-
ज्ञानादिगुणसहितो जिनः । इत्यादिपरमागमकथिताष्टोत्तरसहस्रसंख्यनामवाच्यः परमात्मा
ज्ञातव्यः । एवमेतेषु त्रिविधात्मसु मध्ये मिथ्यादृष्टिभव्यजीवे बहिरात्मा व्यक्तिरूपेण तिष्ठति,
अन्तरात्मपरमात्मद्वयं शक्तिरूपेण भाविनैगमनयापेक्षया व्यक्तिरूपेण च । अभव्यजीवे
पुनर्बहिरात्मा व्यक्तिरूपेण अन्तरात्मपरमात्मद्वयं शक्तिरूपेणैव, न च भाविनैगमनयेनेति ।
यद्यभव्यजीवे परमात्मा शक्तिरूपेण वर्तते तर्हि कथमभव्यत्वमिति चेत् ? परमात्मशक्तेः
केवलज्ञानादिरूपेण व्यक्तिः न भविष्यतीत्यभव्यत्वं, शक्तिः पुनः शुद्धनयेनोभयत्र समाना ।
karatā thakā jemanī āgnā māne chhe te ‘īshvar’ nām pāme chhe. kevaḷagnān shabdathī vāchya,
‘su’ arthāt uttam, ‘gat’ arthāt gnān jemane chhe te ‘sugat’ chhe, athavā je shobhāyamān
avinashvar muktipadane pāmyā chhe te ‘sugat’ chhe. ‘‘शिवं परमकल्याणं निर्वाणं ज्ञानमक्षयम् । प्राप्तं
मुक्तिपदं येन स शिवः परिकीर्त्तितः ।१।’’ ( shiv eṭale paramakalyāṇ, nirvāṇ ane
akṣhayagnānarūp muktipadane je pāmyā chhe te ‘shiv2’ kahevāy chhe)’’ — e shlokamān kahel
lakṣhaṇavāḷā ‘shiv’ chhe. kām - krodhādi doṣhano jay karavāthī anantagnānādi guṇasahit te
‘jin’ chhe. – ityādi paramāgamamān kahel ek hajār ane āṭh nāmathī vāchya paramātmā
jāṇavā.
e pramāṇe ā trividh ātmāone viṣhe, mithyādraṣhṭi bhavyajīvamān bahirātmā
vyaktarūpe rahe chhe, antarātmā ane paramātmā — e be shaktirūpe rahe chhe ane
bhāvinaigamanayanī apekṣhāe vyaktirūpe paṇ rahe chhe. abhavyajīvamān bahirātmā vyaktarūpe
tathā antarātmā ane paramātmā — e be shaktirūpe ja rahe chhe; bhāvinaigamanayanī apekṣhāe
paṇ temān antarātmā ane paramātmā vyaktirūpe rahetī nathī. prashnaḥ — jo abhavyajīvamān
paramātmā shaktirūpe rahe to tenāmān abhavyatva kevī rīte chhe? uttaraḥ — abhavyajīvamān
paramātmashaktinī vyaktatā kevaḷagnānādirūpe nahi thāy tethī tenāmān abhavyatva chhe ane
shakti to ( – paramātmashakti to) shuddhanayanī apekṣhāe abhavya ane bhavya bannemān samān
१. ‘शांतम्’ इति पाठान्तरम् ।
2. āptasvarūp gā. 24
54 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah