कश्चिदाह — यावत्कालेनैकाकाशप्रदेशं परमाणुरतिक्रामति ततस्तावत् कालेन समयो
भवतीत्युक्तमागमे एकसमयेन चतुर्दशरज्जुगमने यावंत आकाशप्रदेशास्तावन्तः समयाः
प्राप्नुवन्ति । परिहारमाह — एकाकाशप्रदेशातिक्रमेण यत् समयव्याख्यानं कृतं तन्मन्द-
गत्यपेक्षया, यत्पुनरेकसमये चतुर्दशरज्जुगमनव्याख्यानं तत्पुनः शीघ्रगत्यपेक्षया । तेन कारणेन
चतुर्दशरज्जुगमनेऽप्येकसमयः । तत्र दृष्टान्तः — कोऽपि देवदत्तो योजनशतं मन्दगत्या दिनशतेन
गच्छति । स एव विद्याप्रभावेण शीघ्रगत्या दिनेनैकेनापि गच्छति तत्र किं दिनशतं भवति ।
किन्त्वेक एव दिवसः । तथा चतुर्दशरज्जुगमनेऽपि शीघ्रगमनेनैक एव समयः ।
किञ्च — स्वयं विषयानुभवरहितोऽप्ययं जीवः परकीयविषयानुभवं दृष्टम् श्रुतं च
मनसि स्मृत्वा यद्विषयाभिलाषं करोति तदपध्यानं भण्यते, तत्प्रभृतिसमस्तजालरहितं
स्वसंवित्तिसमुत्पन्नसहजानन्दैकलक्षणसुखरसास्वादसहितं यत्तद्वीतरागचारित्रं भवति ।
koī kahe chhe — ‘jeṭalā kāḷamān ākāshanā ek pradeshathī bījā pradeshamān paramāṇu
gaman kare chhe teṭalā kāḷane samay kahe chhe’ em āgamamān kahyun chhe; to ek samayamān
paramāṇu chaud rāju gaman karatān jeṭalā ākāshapradesho oḷaṅge teṭalā samay thavā
joīe! tenun samādhān kare chheḥ — paramāṇu ek ākāshapradeshathī bījā pradeshe jāy
teṭalā kāḷane samay shāstramān kahel chhe te paramāṇunī mandagatinī apekṣhāe chhe ane je
paramāṇunun ek samayamān chaud rāju gati karavānun kathan chhe te to shīghra gati karavānī
apekṣhāe chhe; tethī paramāṇu chaud rāju gaman kare, topaṇ ek samay ja thāy chhe. tyān
draṣhṭānt e chhe ke, koī devadatta nāmano puruṣh mandagatithī chālīne so divasomān so
yojan chāle chhe ane te ja puruṣh vidyānā prabhāvathī shīghra gati karīne ek divasamān
paṇ so yojan jāy chhe, to shun tene so yojan chālavāmān so divas lāge chhe? nā,
paṇ ek ja divas lāge chhe; tevī ja rīte chaud rāju gaman karavāmān paṇ shīghragamanane
līdhe paramāṇune ek ja samay lāge chhe.
vaḷī visheṣh — svayam viṣhayonā anubhavarahit hovā chhatān paṇ ā jīv bījānā
joyelā, sāmbhaḷelā, anubhavelā viṣhayanun manamān smaraṇ karīne je viṣhayonī abhilāṣhā kare
chhe tene apadhyān kahevāmān āve chhe. te viṣhay – abhilāṣharūp apadhyānādi samasta
jāḷarahit, svasamvedanathī utpanna sahajānand jenun ek lakṣhaṇ chhe; evā sukhanā rasāsvād
sahit je chhe te vītarāgachāritra chhe ane tenī sāthe je avinābhāvī hoy chhe te
74 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah