यत्पुनस्तदविनाभूतं तन्निश्चयसम्यक्त्वं वीतरागसम्यक्त्वं चेति भण्यते । तदेव कालत्रयेऽपि
मुक्तिकारणम् । कालस्तु तदभावे सहकारिकारणमपि न भवति ततः स हेय इति ।
तथाचोक्तम् — ‘‘किं पलविएण बहुणा जे सिद्धा णरवरा गए काले । सिद्धिहंहि जेवि भविया
तं जाणइ सम्ममाहप्पं ।।’’ इदमत्र तात्पर्यम् — कालद्रव्यमन्यद्वा परमागमाविरोधेन विचारणीयं
परं किन्तु वीतरागसर्वज्ञवचनं प्रमाणमिति मनसि निश्चित्य विवादो न कर्तव्यः । कस्मादिति
चेत् ? विवादे रागद्वेषौ भवतस्ततश्च संसारवृद्धिरिति ।।२।।
एवं कालद्रव्यव्याख्यानमुख्यतया पञ्चमस्थले सूत्रद्वयं गतं । इतिगाथाष्टकसमुदायेन
पंचभिः स्थलैः पुद्गलादिपंचविधाजीवद्रव्यकथनरूपेण द्वितीयो अन्तराधिकारः समाप्तः ।
अतः परं सूत्रपञ्चकपर्यन्तं पञ्चास्तिकायव्याख्यानं करोति । तत्रादौ गाथापूर्वार्द्धेन
षड्द्रव्यव्याख्यानोपसंहार उत्तरार्धेन तु पंचास्तिकायव्याख्यानप्रारम्भः कथ्यतेः —
nishchayasamyaktva athavā vītarāgasamyaktva kahevāy chhe. te ja (nishchayasamyaktva ja) traṇe kāḷe
muktinun kāraṇ chhe. kāḷ to tenā abhāvamān sahakārī kāraṇ paṇ thato nathī; tethī te hey
chhe. evī rīte kahyun paṇ chhe ke — ‘‘किं पलविएण बहुणा जे सिद्धा णरवरा गए काले । सिद्धिहंहि
जेवि भविया तं जाणह सम्ममाहप्पं ।।’’ (ghaṇun kahevāthī shun? je shreṣhṭha puruṣho bhūtakāḷamān siddha
thayā chhe, thāy chhe ane bhaviṣhyakāḷamān thashe te samyaktvanun māhātmya1 jāṇo.)’’
ahīn, tātparya ā chhe ke — kāḷadravya tathā anya dravya viṣhe paramāgamanā avirodhapaṇe
vichār karavo, parantu ‘vītarāg sarvagnanun vachan satya chhe’ em manamān nishchay karīne vivād
na karavo. shā māṭe? kāraṇ ke, vivād karavāthī rāg - dveṣh thāy chhe ane rāg - dveṣhathī sansāranī
vr̥uddhi thāy chhe. 22.
ā rīte kāḷadravyanā vyākhyānanī mukhyatāthī pāñchamā sthaḷamān be gāthāo pūrī thaī.
ā rīte āṭh gāthāonā samudāyathī pāñch sthaḷomān pudgal ādi pāñch prakāranān ajīv
dravyonā kathanarūpe bījo antarādhikār pūro thayo.
have pachhī, pāñch gāthāo sudhī pañchāstikāyanun vyākhyān kare chhe. temān paṇ pratham
gāthānā pūrvārdhathī chha dravyonā vyākhyānano upasanhār ane uttarārdhathī pañchāstikāyanā
vyākhyānano prārambh kare chheḥ —
1. dvādash anuperakṣhā – gāthā 90
ṣhaḍdravya-pañchāstikāy adhikār [ 75