શુદ્ધ ભાવ દ્વારા રોકવા તે ભાવ-સંવર છે અને તે અનુસાર
નવા કર્મોનું આવવું સ્વયં-સ્વતઃ રોકાઈ જાય તે દ્રવ્ય-સંવર
છે.
૫. નિર્જરાઃ — અખંડાનંદ નિજશુદ્ધાત્માના લક્ષ્યના બળથી
અંશે શુદ્ધિની વૃદ્ધિ અને અશુદ્ધિની અંશે હાનિ કરવી તે ભાવ-
નિર્જરા છે અને તે સમયે ખરવાયોગ્ય કર્મોનું અંશે છૂટી જવું
તે દ્રવ્ય-નિર્જરા છે. (લઘુ જૈન સિ. પ્ર. પા. ૬૮-૬૯
પ્રશ્ન ૧૨૧)
૬. જીવ-અજીવને તેના સ્વરૂપ સહિત ઓળખી પોતાને વા
પરને જેમ છે તેમ માનવા, આસ્રવને ઓળખી તેને હેયરૂપ
માનવો, બંધને ઓળખી તેને અહિતરૂપ માનવો, સંવરને ઓળખી
તેને ઉપાદેયરૂપ માનવો, નિર્જરાને ઓળખી તેને હિતનું કારણ
માનવું.✽ (મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશક પા. ૩૧૯)
ત્રીજી ઢાળ ][ ૭૩
✽ આuાવ આદિના દ્રષ્ટાંત
૧.આસ્રવ – જેવી રીતે કોઈ વહાણમાં છિદ્ર પડવાથી તેમાં પાણી
આવવા લાગે છે તેવી રીતે મિથ્યાત્વાદિ આસ્રવ મારફત આત્મામાં
કર્મ આવવા લાગે છે તે.
૨.બંધ – જેવી રીતે છિદ્ર દ્વારા પાણી આવીને નૌકામાં ભરાઈ જાય છે
તેવી રીતે કર્મપરમાણુ આત્માના પ્રદેશોમાં જાય છે. (એક ક્ષેત્રે
ભેગા રહે છે) તે.
૩.
સંવર – જેવી રીતે છિદ્ર બંધ કરવાથી નૌકામાં પાણી આવવું રોકાઈ