Page 177 of 192
PDF/HTML Page 201 of 216
single page version
karake (chhinamAnhi) kuchh hI samayamen (aShTam bhU) AThavIn
pRithvI–IShat prAgbhAr–mokShakShetramen (vasain) nivAs karate hain; unako
(vasu karma) ATh karmonkA (vinasain) nAsh ho jAnese (samyaktva
Adik) samyaktvAdi (sab) samasta (vasu suguN) ATh mukhya
guN (lasain) shobhAyamAn hote hain . [aise siddha honevAle
muktAtmA ] (sansAr khAr apAr pArAvAr) sansArarUpI khAre tathA
agAdh samudrako (tari) pAr karake (tIrahin) kinAre par (gaye)
pahunch jAte hain aur (avikAr) vikArarahit, (akal)
sharIrarahit, (arUp) rUparahit, (shuchi) shuddha-nirdoSh (chidrUp)
darshan-gnAn-chetanAsvarUp tathA (avinAshI) nitya-sthAyI (bhaye)
hote hain .
hotI hai, unakA kramasha abhAv hokar vah jIv pUrNa shuddhadashAko
pragaT karatA hai aur us samay asiddhatva nAmak apane
udayabhAvakA nAsh hotA hai tathA chAr aghAti karmonkA bhI svayam
sarvathA abhAv ho jAtA hai . siddhadashAmen samyaktvAdi ATh guN
(guNonkI nirmal paryAyen) pragaT hote hain . mukhya ATh guN
vyavahArase kahe hain; nishchayase to ananta guN (sarva guNonkI paryAyen)
shuddha hote hain aur svAbhAvik Urdhvagamanake kAraN ek
samayamAtramen lokAgramen pahunchakar vahAn sthir rah jAte hain . aise
jIv sansArarUpI dukhadAyI tathA agAdh samudrase pAr ho gaye hain
aur vahI jIv nirvikArI, asharIrI, amUrtik, shuddha chaitanyarUp
tathA avinAshI hokar siddhadashAko prApta hue hain
Page 178 of 192
PDF/HTML Page 202 of 216
single page version
hue hain (tathA) usIprakAr (anantAnanta kAl) ananta-ananta kAl
(kiyA) kiyA hai, ve jIv (dhani dhanya hain) mahAn dhanyavAdake pAtra
hain aur (tinahI) unhIn jIvonne (anAdi) anAdikAlase chale A
rahe (panch prakAr) pAnch prakArake parivartanarUp (bhramaN)
sansAraparibhramaNako (taji) chhoDakar (var) uttam (sukh) sukh
(liyA) prApta kiyA hai .
Page 179 of 192
PDF/HTML Page 203 of 216
single page version
paryAyon sahit ek sAth, svachchha darpaNake dRuShTAntarUpase-sarva prakArase
spaShTa gnAt hote hain; (kintu gnAnamen darpaNakI bhAnti chhAyA aur
AkRuti nahIn paDatI) ve pUrNa pavitratArUp mokShadashAko prApta hue hain
tathA vah dashA vahAn vidyamAn anya siddha-mukta jIvonkI bhAnti
bAdhA nahIn AtI . yah manuShyaparyAy prApta karake jin jIvonne yah
shuddha chaitanyakI prAptirUp kArya kiyA hai, ve jIv mahAn dhanyavAd
(prashansA)ke pAtra hain aur unhonne anAdikAlase chale A rahe panch
parAvartanarUp sansArake paribhramaNakA tyAg karake uttam sukh-
mokShasukh prApta kiyA hai
usIprakAr jinhonne sansArake kAraNonkA sarvathA nAsh kar diyA, ve puna
avatAr-janma dhAraN nahIn karate athavA jisaprakAr makkhanase ghI ho
jAneke pashchAt puna makkhan nahIn banatA; usIprakAr AtmAkI sampUrNa
pavitratArUp asharIrI mokShadashA [paramAtmapad] pragaT karaneke pashchAt
usamen kabhI ashuddhatA nahIn AtI arthAt sansAramen puna Agaman nahIn
hotA .
Page 180 of 192
PDF/HTML Page 204 of 216
single page version
prakArake (ratnatray) ratnatrayako (dharain aru dharenge) dhAraN karate hain
aur karenge (te) ve (shiv) mokSha (lahain) prApta karate hain aur (tin)
un jIvonkA (suyash-jal) sukIrtirUpI jal (jag-mal)
sansArarUpI mailako (harain) nAsh karatA hai .
(sAhas) puruShArtha (ThAni) karake (yah) yah (sikh) shikShA-upadesh
(Adarau) grahaN karo ki (jabalaun) jab tak (rog jarA) rog yA
vRuddhAvasthA (na gahai) na Aye (tabalaun) tab tak (jhaTiti) shIghra
(nij hit) AtmAkA hit (karau) kar lenA chAhiye .
tattvonkA svarUp samajhakar apane shuddha upAdAn-Ashrit
nishchayaratnatrayako ( shuddhAtmAshrit vItarAgabhAvasvarUp mokShamArgako)
dhAraN karate hain tathA karenge ve jIv pUrNa pavitratArUp mokShamArgako
prApta hote hain aur honge . [guNasthAnake pramANamen shubharAg AtA hai,
vah vyavahAr-ratnatrayakA svarUp jAnanA tathA use nishchayase upAdey
na mAnanA, usakA nAm vyavahAr-ratnatrayakA dhAraN karanA hai . ] jo
jIv mokShako prApta hue hain aur honge unakA sukIrti rUpI jal kaisA
hai?–ki jo siddha paramAtmAkA yathArtha svarUp samajhakar svonmukh
honevAle bhavya jIv hain, unake sansAr (
Page 181 of 192
PDF/HTML Page 205 of 216
single page version
sachchA puruShArtha karake yah upadesh angIkAr karo . jab tak rog
yA vRuddhAvasthAne sharIrako nahIn gherA hai, tab tak shIghra vartamAnamen
hI AtmAkA hit kar lo
isaliye (samAmRut) samatArUp amRutakA (seiye) sevan karanA
chAhiye . (viShay-kaShAy) viShay-kaShAyakA (chir bhaje) anAdikAlase
sevan kiyA hai, (ab to) ab to (tyAg) usakA tyAg karake
(nijapad) AtmasvarUpako (beiye) jAnanA chAhiye–prApta karanA
chAhiye . (par padamen) parapadArthommen–parabhAvommen (kahA) kyon (rachyo)
Page 182 of 192
PDF/HTML Page 206 of 216
single page version
nahIn hai . tU (dukh) dukh (kyon) kisaliye (sahai) sahan karatA hai?
(daul !) he daulatarAm ! (ab) ab (svapad) apane
Atmapad–siddhapadamen (rachi) lagakar (sukhI) sukhI (hou) hoo !
(yah) yah (dAv) avasar (mat chUkau) na gamvAo !
rahI hai; isaliye jIvonko nishchayaratnatrayamay samatArUpI amRutakA
pAn karanA chAhiye, jisase rAg-dveSh-moh (agnAn)kA nAsh ho .
viShay-kaShAyonkA sevan viparIt puruShArtha dvArA anAdikAlase kar
rahA hai; ab usakA tyAg karake Atmapad (mokSha) prApta karanA
chAhiye . tU dukh kisaliye sahan karatA hai ? terA vAstavik
svarUp anantadarshan-gnAn-sukh aur anantavIrya hai, usamen lIn
honA chAhiye . aisA karanese hI sachchA-sukh mokSha prApta ho sakatA
hai; isaliye he daulatarAm ! he jIv ! ab AtmasvarUpakI prApti
kar ! AtmasvarUpako pahichAn ! yah uttam avasar bArambAr prApta
nahIn hotA; isaliye ise na gamvA . sAnsArik mohakA tyAg karake
mokShaprAptikA upAy kar !
ho rahA hai; isaliye apane yathArtha puruShArthase hI sukhI ho sakatA
hai . aisA niyam honese jaDakarmake udayase yA kisI parake kAraN
dukhI ho rahA hai athavA parake dvArA jIvako lAbh-hAni hote hain
–aisA mAnanA uchit nahIn hai
Page 183 of 192
PDF/HTML Page 207 of 216
single page version
3 (akShay tRutIyA)ke din is chhahaDhAlA granthakI rachanA kI hai .
merI alpabuddhi tathA pramAdavash usamen kahIn shabdakI yA arthakI bhUl
rah gaI ho to buddhimAn use sudhArakar paDhen, tAki jIv sansAr-
samudrako pAr karanemen shaktimAn ho .
hai, apane AtmAmen, AtmAke liye, AtmA dvArA, apane AtmAkA
hI anubhav hone lagatA hai, vahAn nay, pramAN, nikShep, guN-guNI,
gnAn-gnAtA-gney, dhyAn-dhyAtA-dhyey, kartA-karma aur kriyA Adi
jis prakAr tIkShNa shastronke prahArako rokanevAlI DhAl hotI hai,
usIprakAr jIvako ahitakArI shatru–mithyAtva, rAgAdi, Asravon-
kA tathA agnAnAndhakArako rokaneke liye DhAlake samAn yah chhah
prakaraN hai; isaliye is granthakA nAm chhahaDhAlA rakhA gayA hai
Page 184 of 192
PDF/HTML Page 208 of 216
single page version
ratnatray dvArA shuddha chaitanyakA hI anubhav hone lagatA hai, use
svarUpAcharaNachAritra kahate hain . yah svarUpAcharaNachAritra chauthe
guNasthAnase prArambha hokar munidashAmen adhik uchcha hotA hai .
tatpashchAt shukladhyAn dvArA chAr ghAtikarmonkA nAsh hone par vah
jIv kevalagnAn prApta karake 18 doSh rahit shrI arihantapad prApta
karatA hai; phi ra sheSh chAr aghAtikarmonkA bhI nAsh karake kShaNamAtramen
mokSha prApta kar letA hai; us AtmAmen anantakAl tak ananta
chatuShTayakA (anantagnAn-darshan-sukh-vIryakA) ek-sA anubhav hotA
rahatA hai; phi ra use panchaparAvartanarUp sansAramen nahIn bhaTakanA paDatA;
vah kabhI avatAr dhAraN nahIn karatA; sadaiv akShay-ananta sukhakA
anubhav karatA hai; akhaNDit gnAn-AnandarUp anantaguNommen nishchal
rahatA hai; use mokShasvarUp kahate hain .
jIv mithyAtva, kaShAy aur viShayonkA sevan to anAdikAlase
karatA AyA hai; kintu usase use kinchit shAnti prApta nahIn huI .
shAntikA ekamAtra kAraN to mokShamArga hai; usamen us jIvane kabhI
tatparatApUrvak pravRutti nahIn kI; isaliye ab bhI yadi shAntikI
(AtmahitakI) ichchhA ho to Alasyako chhoDakar, (AtmAkA)
kartavya samajhakar; rog aur vRuddhAvasthAdi Anese pUrva hI mokShamArgamen
pravRutta ho jAnA chAhiye; kyonki yah puruShaparyAy, satsamAgam Adi
suyog bArambAr prApta nahIn hote; isaliye unhen vyartha na gamvAkar
avashya hI Atmahit sAdh lenA chAhiye .
Page 185 of 192
PDF/HTML Page 209 of 216
single page version
dekhanA vah gnAn-darshanaguNakA upayog hai– yah bAt yahAn
nahIn hai .)
kriyA sambandhI 4–aise kul 46 doSh hain .
terah prakArakA chAritra–pAnch mahAvrat, pAnch samiti aur tIn gupti .
dharma–uttam kShamA, mArdav, Arjav, satya, shauch, sanyam, tap, tyAg,
uttam sangnA hai; isaliye nishchayasamyakdarshanapUrvak
vItarAgabhAvanAke hI ve das prakAr hain . ]
ratnatray–nishchay aur vyavahAr athavA mukhya aur upachAr–aise do
AThon karmonkA svayam sarvathA nAsh ho jAtA hai aur guN
Page 186 of 192
PDF/HTML Page 210 of 216
single page version
hain; jaise ki–anantadarshan-gnAn-samyaktva-sukh, anantavIrya,
aTal avagAhanA, amUrtik (sUkShmatva) aur agurulaghutva .
–yah ATh mukhya guN vyavahArase kahe hain, nishchayase to
pratyek siddhake ananta guN samajhanA chAhiye .
anumodanA karanA ] se do [man, vachan ] yog dvArA pAnch
indriyAn [karNa, chakShu, ghrAN, rasanA aur sparsha ] se chAr
sangnA [AhAr, bhay, maithun, parigrah ] sahit dravyase sevan
aur bhAvase sevan 3×3×2×5×4×2=720–aise bhed
hue .
[man, vachan, kAyArUp ] yog dvArA, pAnch [karNa, chakShu, ghrAN,
rasanA, sparsharUp ] indriyonse, chAr [AhAr, bhay, maithun,
parigrah ] sangnA sahit dravyase aur bhAvase, solah
[anantAnubandhI, apratyAkhyAnAvaraNIy, pratyAkhyAnAvaraNIy ]
aur sanjvalan–in chAr prakArase krodh, mAn, mAyA,
lobh–aise pratyek ] prakArase sevan 3×3×3×5×4
×2×16=17280 bhed hue .
hai; use nirmal svabhAv athavA shIl kahate hain .
Page 187 of 192
PDF/HTML Page 211 of 216
single page version
nikShep–nAm, sthApanA, dravya aur bhAv–ye chAr hain .
pramAN–pratyakSha aur parokSha .
nistarang chaitanyarUpase shobhit honA .
ras svAdat sukh Upajai, anubhav yAko nAm ..
kAyagupti–kAyAkI or upayog na jAkar AtmAmen hI lInatA .
gupti–man, vachan, kAyAkI or upayogakI pravRuttiko bhalI-bhAnti
gupti hai .
ichchhAonkA nirodh hokar shuddhatA baDhatI hai, vah tap hai,
anya bArah bhed to vyavahAr (upachAr) tapake hain .
Page 188 of 192
PDF/HTML Page 212 of 216
single page version
pariShahajay–dukhake kAraN milanese dukhI na ho tathA sukhake
jAnanevAlA hI rahe–vahI sachchA pariShahajay hai .
(jIv) bhAtA hai, vah (jIv) pratikramaN hai .
bahirang tap–dUsare dekh saken aise par-padArthonse sambandhit
mahAvrat–nishchayaratnatrayapUrvak tInon yog (man, vachan, kAy) tathA
sarvathA tyAg .
Page 189 of 192
PDF/HTML Page 213 of 216
single page version
shukladhyAn–atyanta nirmal, vItarAgatA pUrNa dhyAn .
shuddha upayog–shubh-ashubh rAg-dveShAdise rahit AtmAkI chAritra-
svarUpAcharaNachAritra–Atma–svarUpamen ekAgratApUrvak ramaNatA
parigrah, pramAN, pramAd, pratikramaN, bahirang tap, bhAvahinsA,
ahinsA, mahAvrat, panch mahAvrat, ratnatray, shuddhAtma anubhav,
shuddha upayog, shukladhyAn, samiti aur samitiyonke lakShaN
batalAo .
Page 190 of 192
PDF/HTML Page 214 of 216
single page version
ratnatray, shIl, sheSh guN, samiti, sAdhuguN aur siddhaguNake
bhed kaho .
upakaraN aur gnAnakA upakaraN–Adike nAm batalAo .
kAraN batalAo .
honevAle guNonkA vibhAg, grantha-rachanAkA kAl, jIvakI
nityatA tathA amUrtikapanA, pariShah-jayakA phal, rAgarUpI
agnikI shAntikA upAy, shuddha AtmA, shuddha upayogakA
vichAr aur dashA, sakalachAritra, siddhonkI Ayu, nivAsasthAn
aur samay tathA svarUpAcharaNachAritrAdikA varNan karo .
Page 191 of 192
PDF/HTML Page 215 of 216
single page version
digambar jain muniko ghaDI, chaTAI (Asan) yA chashmA Adi
rakhanekA vidhi yA niShedh–Adi bAtonkA spaShTIkaraN karo .