Page 177 of 192
PDF/HTML Page 201 of 216
single page version
karake (chhinamānhi) kuchh hī samayamen (aṣhṭam bhū) āṭhavīn
pr̥ithvī–īṣhat prāgbhār–mokṣhakṣhetramen (vasain) nivās karate hain; unako
(vasu karma) āṭh karmoṅkā (vinasain) nāsh ho jānese (samyaktva
ādik) samyaktvādi (sab) samasta (vasu suguṇ) āṭh mukhya
guṇ (lasain) shobhāyamān hote hain . [aise siddha honevāle
muktātmā ] (sansār khār apār pārāvār) sansārarūpī khāre tathā
agādh samudrako (tari) pār karake (tīrahin) kināre par (gaye)
pahun̐ch jāte hain aur (avikār) vikārarahit, (akal)
sharīrarahit, (arūp) rūparahit, (shuchi) shuddha-nirdoṣh (chidrūp)
darshan-gnān-chetanāsvarūp tathā (avināshī) nitya-sthāyī (bhaye)
hote hain .
hotī hai, unakā kramashaḥ abhāv hokar vah jīv pūrṇa shuddhadashāko
pragaṭ karatā hai aur us samay asiddhatva nāmak apane
udayabhāvakā nāsh hotā hai tathā chār aghāti karmoṅkā bhī svayam
sarvathā abhāv ho jātā hai . siddhadashāmen samyaktvādi āṭh guṇ
(guṇoṅkī nirmal paryāyen) pragaṭ hote hain . mukhya āṭh guṇ
vyavahārase kahe hain; nishchayase to ananta guṇ (sarva guṇoṅkī paryāyen)
shuddha hote hain aur svābhāvik ūrdhvagamanake kāraṇ ek
samayamātramen lokāgramen pahun̐chakar vahān̐ sthir rah jāte hain . aise
jīv sansārarūpī duḥkhadāyī tathā agādh samudrase pār ho gaye hain
aur vahī jīv nirvikārī, asharīrī, amūrtik, shuddha chaitanyarūp
tathā avināshī hokar siddhadashāko prāpta hue hain
Page 178 of 192
PDF/HTML Page 202 of 216
single page version
hue hain (tathā) usīprakār (anantānanta kāl) ananta-ananta kāl
(kiyā) kiyā hai, ve jīv (dhani dhanya hain) mahān dhanyavādake pātra
hain aur (tinahī) unhīn jīvonne (anādi) anādikālase chale ā
rahe (pañch prakār) pān̐ch prakārake parivartanarūp (bhramaṇ)
sansāraparibhramaṇako (taji) chhoṛakar (var) uttam (sukh) sukh
(liyā) prāpta kiyā hai .
Page 179 of 192
PDF/HTML Page 203 of 216
single page version
paryāyon sahit ek sāth, svachchha darpaṇake dr̥uṣhṭāntarūpase-sarva prakārase
spaṣhṭa gnāt hote hain; (kintu gnānamen darpaṇakī bhān̐ti chhāyā aur
ākr̥uti nahīn paṛatī) ve pūrṇa pavitratārūp mokṣhadashāko prāpta hue hain
tathā vah dashā vahān̐ vidyamān anya siddha-mukta jīvoṅkī bhān̐ti
bādhā nahīn ātī . yah manuṣhyaparyāy prāpta karake jin jīvonne yah
shuddha chaitanyakī prāptirūp kārya kiyā hai, ve jīv mahān dhanyavād
(prashansā)ke pātra hain aur unhonne anādikālase chale ā rahe pañch
parāvartanarūp sansārake paribhramaṇakā tyāg karake uttam sukh-
mokṣhasukh prāpta kiyā hai
usīprakār jinhonne sansārake kāraṇoṅkā sarvathā nāsh kar diyā, ve punaḥ
avatār-janma dhāraṇ nahīn karate athavā jisaprakār makkhanase ghī ho
jāneke pashchāt punaḥ makkhan nahīn banatā; usīprakār ātmākī sampūrṇa
pavitratārūp asharīrī mokṣhadashā [paramātmapad] pragaṭ karaneke pashchāt
usamen kabhī ashuddhatā nahīn ātī arthāt sansāramen punaḥ āgaman nahīn
hotā .
Page 180 of 192
PDF/HTML Page 204 of 216
single page version
prakārake (ratnatray) ratnatrayako (dharain aru dhareṅge) dhāraṇ karate hain
aur kareṅge (te) ve (shiv) mokṣha (lahain) prāpta karate hain aur (tin)
un jīvoṅkā (suyash-jal) sukīrtirūpī jal (jag-mal)
sansārarūpī mailako (harain) nāsh karatā hai .
(sāhas) puruṣhārtha (ṭhāni) karake (yah) yah (sikh) shikṣhā-upadesh
(ādarau) grahaṇ karo ki (jabalaun) jab tak (rog jarā) rog yā
vr̥uddhāvasthā (na gahai) na āye (tabalaun) tab tak (jhaṭiti) shīghra
(nij hit) ātmākā hit (karau) kar lenā chāhiye .
tattvoṅkā svarūp samajhakar apane shuddha upādān-āshrit
nishchayaratnatrayako ( shuddhātmāshrit vītarāgabhāvasvarūp mokṣhamārgako)
dhāraṇ karate hain tathā kareṅge ve jīv pūrṇa pavitratārūp mokṣhamārgako
prāpta hote hain aur hoṅge . [guṇasthānake pramāṇamen shubharāg ātā hai,
vah vyavahār-ratnatrayakā svarūp jānanā tathā use nishchayase upādey
na mānanā, usakā nām vyavahār-ratnatrayakā dhāraṇ karanā hai . ] jo
jīv mokṣhako prāpta hue hain aur hoṅge unakā sukīrti rūpī jal kaisā
hai?–ki jo siddha paramātmākā yathārtha svarūp samajhakar svonmukh
honevāle bhavya jīv hain, unake sansār (
Page 181 of 192
PDF/HTML Page 205 of 216
single page version
sachchā puruṣhārtha karake yah upadesh aṅgīkār karo . jab tak rog
yā vr̥uddhāvasthāne sharīrako nahīn gherā hai, tab tak shīghra vartamānamen
hī ātmākā hit kar lo
isaliye (samāmr̥ut) samatārūp amr̥utakā (seiye) sevan karanā
chāhiye . (viṣhay-kaṣhāy) viṣhay-kaṣhāyakā (chir bhaje) anādikālase
sevan kiyā hai, (ab to) ab to (tyāg) usakā tyāg karake
(nijapad) ātmasvarūpako (beiye) jānanā chāhiye–prāpta karanā
chāhiye . (par padamen) parapadārthommen–parabhāvommen (kahā) kyon (rachyo)
Page 182 of 192
PDF/HTML Page 206 of 216
single page version
nahīn hai . tū (dukh) duḥkh (kyon) kisaliye (sahai) sahan karatā hai?
(daul !) he daulatarām ! (ab) ab (svapad) apane
ātmapad–siddhapadamen (rachi) lagakar (sukhī) sukhī (hou) hoo !
(yah) yah (dāv) avasar (mat chūkau) na gam̐vāo !
rahī hai; isaliye jīvoṅko nishchayaratnatrayamay samatārūpī amr̥utakā
pān karanā chāhiye, jisase rāg-dveṣh-moh (agnān)kā nāsh ho .
viṣhay-kaṣhāyoṅkā sevan viparīt puruṣhārtha dvārā anādikālase kar
rahā hai; ab usakā tyāg karake ātmapad (mokṣha) prāpta karanā
chāhiye . tū duḥkh kisaliye sahan karatā hai ? terā vāstavik
svarūp anantadarshan-gnān-sukh aur anantavīrya hai, usamen līn
honā chāhiye . aisā karanese hī sachchā-sukh mokṣha prāpta ho sakatā
hai; isaliye he daulatarām ! he jīv ! ab ātmasvarūpakī prāpti
kar ! ātmasvarūpako pahichān ! yah uttam avasar bārambār prāpta
nahīn hotā; isaliye ise na gam̐vā . sānsārik mohakā tyāg karake
mokṣhaprāptikā upāy kar !
ho rahā hai; isaliye apane yathārtha puruṣhārthase hī sukhī ho sakatā
hai . aisā niyam honese jaṛakarmake udayase yā kisī parake kāraṇ
duḥkhī ho rahā hai athavā parake dvārā jīvako lābh-hāni hote hain
–aisā mānanā uchit nahīn hai
Page 183 of 192
PDF/HTML Page 207 of 216
single page version
3 (akṣhay tr̥utīyā)ke din is chhahaḍhālā granthakī rachanā kī hai .
merī alpabuddhi tathā pramādavash usamen kahīn shabdakī yā arthakī bhūl
rah gaī ho to buddhimān use sudhārakar parḥen, tāki jīv sansār-
samudrako pār karanemen shaktimān ho .
hai, apane ātmāmen, ātmāke liye, ātmā dvārā, apane ātmākā
hī anubhav hone lagatā hai, vahān̐ nay, pramāṇ, nikṣhep, guṇ-guṇī,
gnān-gnātā-gney, dhyān-dhyātā-dhyey, kartā-karma aur kriyā ādi
jis prakār tīkṣhṇa shastroṅke prahārako rokanevālī ḍhāl hotī hai,
usīprakār jīvako ahitakārī shatru–mithyātva, rāgādi, āsravon-
kā tathā agnānāndhakārako rokaneke liye ḍhālake samān yah chhah
prakaraṇ hai; isaliye is granthakā nām chhahaḍhālā rakhā gayā hai
Page 184 of 192
PDF/HTML Page 208 of 216
single page version
ratnatray dvārā shuddha chaitanyakā hī anubhav hone lagatā hai, use
svarūpācharaṇachāritra kahate hain . yah svarūpācharaṇachāritra chauthe
guṇasthānase prārambha hokar munidashāmen adhik uchcha hotā hai .
tatpashchāt shukladhyān dvārā chār ghātikarmoṅkā nāsh hone par vah
jīv kevalagnān prāpta karake 18 doṣh rahit shrī arihantapad prāpta
karatā hai; phi ra sheṣh chār aghātikarmoṅkā bhī nāsh karake kṣhaṇamātramen
mokṣha prāpta kar letā hai; us ātmāmen anantakāl tak ananta
chatuṣhṭayakā (anantagnān-darshan-sukh-vīryakā) ek-sā anubhav hotā
rahatā hai; phi ra use pañchaparāvartanarūp sansāramen nahīn bhaṭakanā paṛatā;
vah kabhī avatār dhāraṇ nahīn karatā; sadaiv akṣhay-ananta sukhakā
anubhav karatā hai; akhaṇḍit gnān-ānandarūp anantaguṇommen nishchal
rahatā hai; use mokṣhasvarūp kahate hain .
jīv mithyātva, kaṣhāy aur viṣhayoṅkā sevan to anādikālase
karatā āyā hai; kintu usase use kiñchit shānti prāpta nahīn huī .
shāntikā ekamātra kāraṇ to mokṣhamārga hai; usamen us jīvane kabhī
tatparatāpūrvak pravr̥utti nahīn kī; isaliye ab bhī yadi shāntikī
(ātmahitakī) ichchhā ho to ālasyako chhoṛakar, (ātmākā)
kartavya samajhakar; rog aur vr̥uddhāvasthādi ānese pūrva hī mokṣhamārgamen
pravr̥utta ho jānā chāhiye; kyoṅki yah puruṣhaparyāy, satsamāgam ādi
suyog bārambār prāpta nahīn hote; isaliye unhen vyartha na gam̐vākar
avashya hī ātmahit sādh lenā chāhiye .
Page 185 of 192
PDF/HTML Page 209 of 216
single page version
dekhanā vah gnān-darshanaguṇakā upayog hai– yah bāt yahān̐
nahīn hai .)
kriyā sambandhī 4–aise kul 46 doṣh hain .
terah prakārakā chāritra–pān̐ch mahāvrat, pān̐ch samiti aur tīn gupti .
dharma–uttam kṣhamā, mārdav, ārjav, satya, shauch, sanyam, tap, tyāg,
uttam sañgnā hai; isaliye nishchayasamyakdarshanapūrvak
vītarāgabhāvanāke hī ve das prakār hain . ]
ratnatray–nishchay aur vyavahār athavā mukhya aur upachār–aise do
āṭhon karmoṅkā svayam sarvathā nāsh ho jātā hai aur guṇ
Page 186 of 192
PDF/HTML Page 210 of 216
single page version
hain; jaise ki–anantadarshan-gnān-samyaktva-sukh, anantavīrya,
aṭal avagāhanā, amūrtik (sūkṣhmatva) aur agurulaghutva .
–yah āṭh mukhya guṇ vyavahārase kahe hain, nishchayase to
pratyek siddhake ananta guṇ samajhanā chāhiye .
anumodanā karanā ] se do [man, vachan ] yog dvārā pān̐ch
indriyān̐ [karṇa, chakṣhu, ghrāṇ, rasanā aur sparsha ] se chār
sañgnā [āhār, bhay, maithun, parigrah ] sahit dravyase sevan
aur bhāvase sevan 3×3×2×5×4×2=720–aise bhed
hue .
[man, vachan, kāyārūp ] yog dvārā, pān̐ch [karṇa, chakṣhu, ghrāṇ,
rasanā, sparsharūp ] indriyonse, chār [āhār, bhay, maithun,
parigrah ] sañgnā sahit dravyase aur bhāvase, solah
[anantānubandhī, apratyākhyānāvaraṇīy, pratyākhyānāvaraṇīy ]
aur sañjvalan–in chār prakārase krodh, mān, māyā,
lobh–aise pratyek ] prakārase sevan 3×3×3×5×4
×2×16=17280 bhed hue .
hai; use nirmal svabhāv athavā shīl kahate hain .
Page 187 of 192
PDF/HTML Page 211 of 216
single page version
nikṣhep–nām, sthāpanā, dravya aur bhāv–ye chār hain .
pramāṇ–pratyakṣha aur parokṣha .
nistaraṅg chaitanyarūpase shobhit honā .
ras svādat sukh ūpajai, anubhav yāko nām ..
kāyagupti–kāyākī or upayog na jākar ātmāmen hī līnatā .
gupti–man, vachan, kāyākī or upayogakī pravr̥uttiko bhalī-bhān̐ti
gupti hai .
ichchhāoṅkā nirodh hokar shuddhatā barḥatī hai, vah tap hai,
anya bārah bhed to vyavahār (upachār) tapake hain .
Page 188 of 192
PDF/HTML Page 212 of 216
single page version
pariṣhahajay–duḥkhake kāraṇ milanese duḥkhī na ho tathā sukhake
jānanevālā hī rahe–vahī sachchā pariṣhahajay hai .
(jīv) bhātā hai, vah (jīv) pratikramaṇ hai .
bahiraṅg tap–dūsare dekh saken aise par-padārthonse sambandhit
mahāvrat–nishchayaratnatrayapūrvak tīnon yog (man, vachan, kāy) tathā
sarvathā tyāg .
Page 189 of 192
PDF/HTML Page 213 of 216
single page version
shukladhyān–atyanta nirmal, vītarāgatā pūrṇa dhyān .
shuddha upayog–shubh-ashubh rāg-dveṣhādise rahit ātmākī chāritra-
svarūpācharaṇachāritra–ātma–svarūpamen ekāgratāpūrvak ramaṇatā
parigrah, pramāṇ, pramād, pratikramaṇ, bahiraṅg tap, bhāvahinsā,
ahinsā, mahāvrat, pañch mahāvrat, ratnatray, shuddhātma anubhav,
shuddha upayog, shukladhyān, samiti aur samitiyoṅke lakṣhaṇ
batalāo .
Page 190 of 192
PDF/HTML Page 214 of 216
single page version
ratnatray, shīl, sheṣh guṇ, samiti, sādhuguṇ aur siddhaguṇake
bhed kaho .
upakaraṇ aur gnānakā upakaraṇ–ādike nām batalāo .
kāraṇ batalāo .
honevāle guṇoṅkā vibhāg, grantha-rachanākā kāl, jīvakī
nityatā tathā amūrtikapanā, pariṣhah-jayakā phal, rāgarūpī
agnikī shāntikā upāy, shuddha ātmā, shuddha upayogakā
vichār aur dashā, sakalachāritra, siddhoṅkī āyu, nivāsasthān
aur samay tathā svarūpācharaṇachāritrādikā varṇan karo .
Page 191 of 192
PDF/HTML Page 215 of 216
single page version
digambar jain muniko ghaṛī, chaṭāī (āsan) yā chashmā ādi
rakhanekā vidhi yā niṣhedh–ādi bātoṅkā spaṣhṭīkaraṇ karo .