Chha Dhala-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Teesaree dhal vishay-suchi; Chauthee dhal vishay-suchi; Panchavee dhal vishay-suchi; Chhathavee dhal vishay-suchi; Pahalee Dhal; MangalAcharan; Gatha: 1: granth rachanAkA uddeshya aur jeevokee IchA,2: gurushikSha sunanekA Adesh tathA sansar-paribhramankA kAran,3: is granthkee pramAnikatA aur nigodakA dukha,4: nigodakA dukha aur vahase nikalkar prApt hui paryAye,5: tiryanchgatime trasparyaykee durlabhatA aur usakA dukh,6: tiryanchgatime asaNgyeeke dukh,7: tiryanchgatime nirbalatA tathA dukh,8: tiryanchgatime dukhakI adhikatA aur narakgatikI praptikA kAran,9: narakokee bhoomee aur nadiyokA varan,10: narakake semal vrukSh tathA shardee-garmeeke dukh,11: narkome anya nArkee, asurkumAr tathA pyAskA varan,12: narakoki bhoomee, Ayu aur manushyagatikee prAptikA varan,13: manushyagatime garbhanivAs tathA prasavkAlke dukha (Dhal 1).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 11

 

Page -3 of 192
PDF/HTML Page 21 of 216
single page version

background image
tīsarī ḍhāl
ātmahit, sachchā sukh tathā do prakār se mokṣhamārgakā kathan 1 ----- 53
nishchayasamyagdarshan-gnān-chāritrakā svarūp ................ 2 ----- 56
vyavahār samyaktva (samyagdarshan)kā svarūp ................ 3 ----- 57
jīvake bhed, bahirātmā aur uttam antarātmākā lakṣhaṇ .... 4 ----- 58
madhyam aur jaghanya antarātmā tathā sakal paramātmā ....... 5 ---- 60
nikal paramātmākā lakṣhaṇ tathā paramātmāke dhyānakā upadesh 6 ---- 62
ajīv–pudgal, dharma aur adharmadravyake lakṣhaṇ tathā bhed .. 7 ---- 63
ākāsh, kāl aur āsravake lakṣhaṇ athavā bhed ........ 8 ----- 65
āsravatyāgakā upadesh aur bandha, samvar, nirjarākā lakṣhaṇ 9 ---- 67
mokṣhakā lakṣhaṇ, vyavahārasamyaktvakā lakṣhaṇ tathā kāraṇ ... 10 --- 70
samyaktvake pachchīs doṣh tathā āṭh guṇ .................. 11 --- 71
samyaktvake āṭh aṅg (guṇ) aur shaṅkādi āṭh
doṣhoṅkā lakṣhaṇ .................................. 12-13 73
mad nāmak āṭh doṣh ................................... 13-14 77
chhah anāyatan tathā tīn mūrḥatā doṣh ..................... 14 ---- 79
avratī samakitīkī devon dvārā pūjā aur gnānīkī
gr̥uhasthapanemen aprīti............................... 15 ---- 80
samyaktvakī mahimā, samyagdr̥uṣhṭike anutpatti sthān tathā
sarvottam sukh aur sarva dharmakā mūl...................... 16 ---- 81
samyagdarshanake binā gnān aur chāritra kā mithyāpanā ....... 17 ---- 83
tīsarī ḍhālakā sārānsh........................................... 85
tīsarī ḍhālakā bhed-saṅgrah ........................................ 87
tīsarī ḍhālakā lakṣhaṇ-saṅgrah ..................................... 88

Page -2 of 192
PDF/HTML Page 22 of 216
single page version

background image
antar-pradarshan................................................... 91
tīsarī ḍhālakī prashnāvalī ........................................ 92
chauthī ḍhāl
samyaggnānakā lakṣhaṇ aur usakā samay ................... 1 ----- 94
samyagdarshan aur samyaggnānamen antar ...................... 2 ----- 95
samyaggnānake bhed, parokṣha aur deshapratyakṣhake lakṣhaṇ ......... 3 ----- 97
sakal-pratyakṣha gnānakā lakṣhaṇ aur gnānakī mahimā ......... 4 ----- 98
gnānī aur agnānīke karmanāshake viṣhayamen antar ........... 5 --- 100
gnānake doṣh aur manuṣhyaparyāy ādikī durlabhatā ........... 6 --- 101
samyaggnānakī mahimā aur kāraṇ......................... 7 --- 103
samyaggnānakī mahimā aur viṣhayechchhā rokanekā upāy....... 8 --- 105
puṇya-pāpamen harṣha-viṣhādakā niṣhedh aur tātparyakī bāt ..... 9 --- 106
samyakchāritrakā samay aur bhed tathā
ahinsāṇuvrat aur satyāṇuvratakā lakṣhaṇ ........... 10 -- 108
achauryāṇuvrat, brahmacharyāṇuvrat, parigrahaparimāṇāṇuvrat
tathā digvratakā lakṣhaṇ ............................ 11 -- 110
deshavrat (deshāvagāshik) nāmak guṇavratakā lakṣhaṇ ......... 12 -- 113
anarthadaṇḍavratake bhed aur unakā lakṣhaṇ ................... 13 -- 114
sāmāyik, proṣhadh, bhogopabhogaparimāṇ aur
atithisamvibhāgavrat .............................. 14 -- 116
niratichār shrāvak vrat pālan karanekā phal ............... 15 -- 117
chauthī ḍhālakā sārānsh ......................................... 119
chauthī ḍhālakā bhed-saṅgrah....................................... 121
chauthī ḍhālakā lakṣhaṇ-saṅgrah .................................... 123

Page -1 of 192
PDF/HTML Page 23 of 216
single page version

background image
chauthī ḍhālakā antar-pradarshan ................................... 126
chauthī ḍhālakī prashnāvalī ...................................... 127
pān̐chavīn ḍhāl
bhāvanāoṅke chintavanakā kāraṇ, usake
adhikārī aur usakā phal ...................... 1 --- 130
bhāvanāoṅkā phal aur mokṣhasukhakī prāptikā samay ....... 2 --- 131
1. anitya bhāvanā ..................................... 3 --- 132
2. asharaṇ bhāvanā .................................... 4 --- 133
3. sansār bhāvanā ...................................... 5 --- 134
4. ekatva bhāvanā ...................................... 6 --- 135
5. anyatva bhāvanā ..................................... 7 --- 136
6. ashuchi bhāvanā ..................................... 8 --- 138
7. āsrav bhāvanā ..................................... 9 --- 139
8. samvar bhāvanā ....................................... 10 -- 141
9. nirjarā bhāvanā ...................................... 11 -- 142
10. lok bhāvanā ..................................... 12 -- 143
11. bodhidurlabh bhāvanā ................................ 13 -- 144
12. dharma bhāvanā....................................... 14 -- 145
ātmānubhavapūrvak bhāvaliṅgī munikā svarūp .............. 15 -- 146
pān̐chavīn ḍhālakā sārānsh ........................................ 147
pān̐chavīn ḍhālakā bhed-saṅgrah ..................................... 148
pān̐chavīn ḍhālakā lakṣhaṇ-saṅgrah ................................... 149
antar-pradarshan................................................. 151
pān̐chavīn ḍhālakī prashnāvalī ..................................... 151

Page 0 of 192
PDF/HTML Page 24 of 216
single page version

background image
chhaṭhavīn ḍhāl
ahinsā, satya, achaurya, brahmacharya mahāvratake lakṣhaṇ ........ 1 --- 153
parigrahatyāg mahāvrat, īryā samiti aur bhāṣhā samiti ...... 2 --- 155
eṣhaṇā, ādān-nikṣhepaṇ aur pratiṣhṭhāpan samiti .......... 3 --- 158
muniyoṅkī tīn gupti aur pān̐ch indriyon par vijay ......... 4 --- 160
muniyoṅke chhah āvashyak aur sheṣh sāt mūlaguṇ .......... 5 --- 162
muniyoṅke sheṣh guṇ tathā rāg-dveṣhakā abhāv ............... 6 --- 163
muniyoṅke tap, dharma, vihār tathā svarūpācharaṇachāritra ....... 7 --- 166
svarūpācharaṇachāritra (shuddhopayog)kā varṇan ................ 8 --- 169
svarūpācharaṇachāritra (shuddhopayog)kā varṇan ................ 9 --- 171
svarūpācharaṇachāritrakā lakṣhaṇ aur nirvikalpa dhyān ....... 10 -- 172
svarūpācharaṇachāritra aur arihantadashā .................... 11 -- 174
siddhadashākā (siddhasvarūp)kā varṇan ..................... 12 -- 176
mokṣhadashākā varṇan ..................................... 13 -- 178
ratnatrayakā phal aur ātmahitamen pravr̥uttikā upadesh ........ 14 -- 179
antim sīkh .......................................... 15 -- 181
grantha-rachanākā kāl aur usamen ādhār .................. 16 -- 183
chhaṭhavīn ḍhālakā sārānsh......................................... 183
chhaṭhavīn ḍhālakā bhed-saṅgrah ....................................... 185
chhaṭhavīn ḍhālakā lakṣhaṇ-saṅgrah ................................... 187
antar-pradarshan.................................................. 189
prashnāvalī ..................................................... 189

Page 1 of 192
PDF/HTML Page 25 of 216
single page version

background image
shrīsadgurudevāy namaḥ
adhyātmapremī kavivar paṇḍit daulatarāmajī kr̥ut
chhahaḍhālā
(subodh ṭīkā)
pahalī ḍhāl
maṅgalācharaṇ
(soraṭhā)
tīn bhuvanamen sār, vītarāg vignānatā .
shivasvarūp shivakār, namahūn̐ triyog samhārikain ..1..
anvayārtha :(vītarāg ) rāg-dveṣh rahit, (vignānatā)
kevalagnān, (tīn bhuvanamen) tīn lokamen, (sār) uttam vastu
(shivasvarūp) ānandasvarūp [aur ] (shivakār) mokṣha prāpta
karānevālā hai; [use main ] (triyog) tīn yogase (samhārikain)
sāvadhānī pūrvak (namahūn̐ ) namaskār karatā hūn̐ .
noṭ– is granthamen sarvatra ( ) yah chihna mūl granthake padakā hai aur
[ ] is chihna kā prayog sandhi milāneke liye kiyā gayā hai .

Page 2 of 192
PDF/HTML Page 26 of 216
single page version

background image
bhāvārtha : rāg-dveṣharahit ‘‘kevalagnān’’ ūrdhva, madhya
aur adho– in tīn lokamen uttam, ānandasvarūp tathā mokṣhadāyak

Page 3 of 192
PDF/HTML Page 27 of 216
single page version

background image
anvayārtha :(tribhuvanamen) tīnon lokamen (je ) jo
(ananta) ananta (jīv) prāṇī [hain ve ] (sukh) sukhakī (chāhain) ichchhā
karate hain aur (dukhatain) duḥkhase (bhayavanta) ḍarate hain, (tātain) isaliye
(guru) āchārya (karuṇā) dayā (dhār) karake (dukhahārī) duḥkhakā
nāsh karanevālī aur (sukhakār) sukhako denevālī (sīkh) shikṣhā
(kahain) kahate hain .
bhāvārtha :tīn lokamen jo ananta jīv (prāṇī) hain, ve
duḥkhase ḍarate hain aur sukhako chāhate hain, isaliye āchārya duḥkhakā
nāsh karanevālī tathā sukh denevālī shikṣhā dete hain
..1..
hai; isaliye main (daulatarām) apane triyog arthāt man-vachan-kāy
dvārā sāvadhānī pūrvak us vītarāg (18 doṣharahit ) svarūp
kevalagnānako namaskār karatā hūn̐
..
grantha-rachanākā uddeshya aur jīvoṅkī ichchhā
je tribhuvanamen jīv ananta, sukh chāhain dukhatain bhayavanta .
tātain dukhahārī sukhakār, kahain sīkh guru karuṇā dhār ..1..

Page 4 of 192
PDF/HTML Page 28 of 216
single page version

background image
anvayārtha :(bhavi) he bhavya jīvo ! (jo) yadi
(apano) apanā (kalyān) hit (chāho )chāhate ho [to ] (tāhi)
gurukī vah shikṣhā (man) manako (thir) sthir (ān) karake (suno)
suno [ki is sansāramen pratyek prāṇī ] (anādi) anādikālase
(moh mahāmad) moharūpī mahāmadirā (piyo) pīkar, (āpako)
apane ātmāko (bhūl) bhūlakar (vādi) vyartha (bharamat) bhaṭak rahā
hai .
bhāvārtha :he bhadra prāṇiyon ! yadi apanā hit chāhate ho
to, apane manako sthir karake yah shikṣhā suno . jis prakār koī
sharābī manuṣhya tej sharāb pīkar, nashemen chakachūr hokar, idhar-udhar
ḍagamagākar giratā hai; usīprakār yah jīv anādi-kālase mohamen
gurushikṣhā sunanekā ādesh tathā sansār-paribhramaṇakā kāraṇ
tāhi suno bhavi man thir ān, jo chāho apano kalyān .
moh mahāmad piyo anādi, bhūl āpako bharamat vādi ..2..

Page 5 of 192
PDF/HTML Page 29 of 216
single page version

background image
phan̐sakar, apanī ātmāke svarūpako bhūlakar chāron gatiyommen janma-
maraṇ dhāraṇ karake bhaṭak rahā hai
..2..
is granthakī prāmāṇikatā aur nigodakā duḥkh
tās bhramanakī hai bahu kathā, pai kachhu kahūn̐ kahī muni yathā .
kāl ananta nigod man̐jhār, bītyo ekendrī tan dhār ..3..
anvayārtha :(tās) us sansāramen (bhramanakī)
bhaṭakanekī (kathā) kathā (bahu) baṛī (hai) hai (pai) tathāpi (yathā)
jaisī (muni) pūrvāchāryonne (kahī) kahī hai [tadanusār main bhī ]
(kachhu) thoṛī-sī (kahūn̐) kahatā hūn̐ [ki is jīvakā ] (nigod
man̐jhār) nigodamen (ekendrī) ekendriy jīvake (tan) sharīr (dhār)
dhāraṇ karake (anant) anant (kāl) kāl (vītyo) vyatīt huā
hai .
bhāvārtha :sansāramen janma-maraṇ dhāraṇ karanekī kathā bahut
baṛī hai; tathāpi jis prakār pūrvāchāryonne apane anya granthommen kahī
hai, tadanusār main (daulatarām) bhī is granthamen thoṛī-sī kahatā hūn̐ .
is jīvane narakase bhī nikr̥uṣhṭa nigodamen ekendriy jīvake sharīr
dhāraṇ kiye arthāt sādhāraṇ vanaspatikāyamen utpanna hokar vahān̐
anantakāl vyatīt kiyā hai
..3..
nigodakā duḥkh aur vahān̐se nikalakar prāptakī huī paryāyen
ek shvāsamen aṭhadas bār, janamyo marayo bharayo dukhabhār .
nikasi bhūmi jalapāvak bhayo, pavan pratyek vanaspati thayo ..4..

Page 6 of 192
PDF/HTML Page 30 of 216
single page version

background image
anvayārtha :[nigodamen yah jīv ] (ek shvāsamen) ek
sān̐samen (aṭhadas bār) aṭhārah bār (janamyo) janamā aur (marayo)
marā [tathā ] (dukhabhār) duḥkhoṅke samūh (bharayo) sahan kiye [aur
vahān̐se ] (nikasi) nikalakar (bhūmi) pr̥ithvīkāyik jīv, (jal)
jalakāyik jīv, (pāvak) agnikāyik jīv (bhayo) huā, tathā
(pavan) vāyukāyik jīv [aur ] (pratyek vanaspati) pratyek
vanaspatikāyik jīv (thayo) huā .
bhāvārtha :nigod [sādhāraṇ vanaspati ]men is jīvane ek
shvāsamātra (jitane) samayamen aṭhārah bār janma1 aur maraṇ2 karake
bhayaṅkar duḥkh sahan kiye hain, aur vahān̐se nikalakar pr̥ithvīkāyik,
jalakāyik, agnikāyik, vāyukāyik tathā pratyek vanaspati-
kāyik jīv
3ke rūpamen utpanna huā hai ..4..
1 nayā sharīr dhāraṇ karanā . 2vartamān sharīrakā tyāg .
3 nigodase nikalakar aisī paryāyen dhāraṇ karanekā koī nishchit kram
nahīn hai; nigodase ekadam manuṣhya paryāy bhī prāpta ho sakatī hai . jaise
ki–bharat chakravartī ke 32 hajār putron ne nigodase sidhī manuṣhya paryāy
prāpta kī aur mokṣha gaye
.

Page 7 of 192
PDF/HTML Page 31 of 216
single page version

background image
tiryañchagatimen trasaparyāyakī durlabhatā aur usakā duḥkh
durlabh lahi jyon chintāmaṇi, tyon paryāy lahī trasataṇī .
laṭ pipīl ali ādi sharīr, dhar-dhar marayo sahī bahu pīr ..5..
anvayārtha :(jyon) jis prakār (chintāmaṇi)
chintāmaṇiratna (durlabh) kaṭhināīse (lahi) prāpta hotā hai (tyon)
usīprakār (trasataṇī) trasakī (paryāy) paryāy [bhī baṛī
kaṭhināīse ] (lahī) prāpta huī . [vahān̐ bhī ] (laṭ) illī
(pipīl) chīṇṭī (ali) bham̐varā (ādi) ityādike (sharīr) sharīr
(dhar dhar ) bārambār dhāraṇ karake (marayo) maraṇako prāpta huā
[aur ] (bahu pīr) atyanta pīṛā (sahī) sahan kī .
bhāvārtha :jis prakār chintāmaṇiratna baṛī kaṭhināīse
prāpta hotā hai; usīprakār is jīvane trasakī paryāy baṛī
kaṭhinatāse prāpta kī . us tras paryāyamen bhī laṭ (illī) ādi
do indriy jīv, chīṇṭī ādi tīn indriy jīv aur bham̐varā
ādi chār indriy jīvake sharīr dhāraṇ karake marā aur anek
duḥkh sahan kiye
..5..

Page 8 of 192
PDF/HTML Page 32 of 216
single page version

background image
tiryañchagatimen asañgnī tathā sañgnīke duḥkh
kabahūn̐ pañchendriy pashu bhayo, man bin nipaṭ agnānī thayo .
sinhādik sainī hvai krūr, nibal pashu hati khāye bhūr ..6..
anvayārtha :[yah jīv ] (kabahūn̐) kabhī (pañchendriy)
pañchendriy (pashu) tiryañch (bhayo) huā [to ] (man bin) manake binā
(nipaṭ) atyanta (agnānī) mūrkha (thayo) huā [aur ] (sainī) sañgnī
[bhī ] (hvai) huā [to ] (sinhādik) sinh ādi (krūr) krūr jīv
(hvai) hokar (nibal) apanese nirbal, (bhūr) anek (pashu) tiryañch
(hati) mār-mārakar (khāye) khāye .
bhāvārtha :yah jīv kabhī pañchendriy asañgnī pashu bhī huā
to manarahit honese atyanta agnānī rahā aur kabhī sañgnī huā to
sinh ādi krūr-nirday hokar, anek nirbal jīvoṅko mār-mārakar
khāyā tathā ghor agnānī huā
..6..

Page 9 of 192
PDF/HTML Page 33 of 216
single page version

background image
tiryañchagatimen nirbalatā tathā duḥkh
kabahūn̐ āp bhayo balahīn, sabalani kari khāyo atidīn .
chhedan bhedan bhūkh piyās, bhār-vahan him ātap trās ..7..
anvayārtha :[yah jīv tiryañch gatimen ] (kabahūn̐) kabhī
(āp) svayam (balahīn) nirbal (bhayo) huā [to ] (atidīn)
asamartha honese (sabalani kari) apanese balavān prāṇiyon dvārā
(khāyo) khāyā gayā [aur ] (chhedan) chhedā jānā, (bhedan) bhedā
jānā, (bhūkh) bhūkh (piyās) pyās, (bhār-vahan) bojh ḍhonā,
(him) ṭhaṇḍa (ātap) garmī [ādike ] (trās) duḥkh sahan kiye .
bhāvārtha :yah jīv tiryañchagatimen kisī samay nirbal

Page 10 of 192
PDF/HTML Page 34 of 216
single page version

background image
pashu huā to svayam asamartha honeke kāraṇ apanese balavān
prāṇiyon dvārā khāyā gayā; tathā us tiryañchagatimen chhedā jānā,
bhedā jānā, bhūkh, pyās, bojh ḍhonā, ṭhaṇḍa, garmī ādike duḥkh
bhī sahan kiye
..7..
tiryañchake duḥkhakī adhikatā aur narak gatikī prāptikā kāraṇ
badh bandhan ādik dukh ghane, koṭi jībhatain jāt na bhane .
ati saṅklesh bhāvatain marayo, ghor shvabhrasāgaramen parayo ..8..
anvayārtha :[is tiryañchagatimen jīvane anya bhī ] (badh)
mārā jānā, (bandhan) ban̐dhanā (ādik) ādi (ghane) anek (dukh)
duḥkh sahan kiye; [ve ] (koṭi) karoṛon (jībhatain) jībhonse (bhane na
jāt) nahīn kahe jā sakate . [is kāraṇ ] (ati saṅklesh) atyanta
bure (bhāvatain) pariṇāmonse (marayo) marakar (ghor) bhayānak
(shvabhrasāgar) narakarūpī samudra (parayo) jā girā .
bhāvārtha :is jīvane tiryañchagatimen mārā jānā, ban̐dhanā
ādi anek duḥkh sahan kiye; jo karoṛon jībhonse bhī nahīn kahe

Page 11 of 192
PDF/HTML Page 35 of 216
single page version

background image
jā sakate aur antamen itane bure pariṇāmon (ārtadhyān)se marā ki
jise baṛī kaṭhinatāse pār kiyā jā sake, aise samudrasamān ghor
narakamen jā pahun̐chā
..9..
narakoṅkī bhūmi aur nadiyoṅkā varṇan
tahān̐ bhūmi parasat dukh iso, bichchhū sahas ḍase nahin tiso .
tahān̐ rādh-shroṇitavāhinī, kr̥umikulakalit, dehadāhinī ..9..
anvayārtha :(tahān̐) us narakamen (bhūmi) dharatī
(parasat) sparsha karanese (iso) aisā (dukh) duḥkh hotā hai [ki ]
(sahas) hajāron (bichchhū) bichchhū (ḍase) ḍaṅk māren; tathāpi (nahin
tiso) usake samān duḥkh nahīn hotā [tathā ] (tahān̐) vahān̐
[narakamen ] (rādh-shroṇitavāhinī) rakta aur mavād bahānevālī nadī
[vaitaraṇī nāmakī nadī ] hai jo (kr̥umi-kul-kalit) chhoṭe-chhoṭe kṣhudra
kīṛonse bharī hai tathā (deh-dāhinī) sharīramen dāh utpanna karanevālī
hai .
bhāvārtha :un narakoṅkī bhūmikā sparshamātra karanese
nārakiyoṅko itanī vedanā hotī hai ki hajāron bichchhū ekasāth ḍaṅk
māren, tab bhī utanī vedanā na ho tathā us narakamen rakta, mavād

Page 12 of 192
PDF/HTML Page 36 of 216
single page version

background image
aur chhoṭe-chhoṭe kīṛonse bharī huī, sharīramen dāh utpanna karanevālī
ek vaitaraṇī nadī hai, jisamen shāntilābhakī ichchhāse nārakī jīv
kūdate hain; kintu vahān̐ to pīṛā adhik bhayaṅkar ho jātī hai .
(jīvoṅko duḥkh honekā mūlakāraṇ to unakī sharīrake sāth
mamatā tathā ekatvabuddhi hī hai; dharatīkā sparsha ādi to mātra nimitta
kāraṇ hai . )
..10..
narakoṅke semal vr̥ukṣha tathā sardī-garmīke duḥkh
semar taru dalajut asipatra, asi jyon deh vidārain tatra .
meru samān loh gali jāy, aisī shīt uṣhṇatā thāy ..10..
anvayārtha :(tatra) un narakommen (asipatra jyon)
talavārakī dhārakī bhān̐ti tīkṣhṇa (dalajut) pattomvāle (semar taru)
semalake vr̥ukṣha [hain, jo ] (deh) sharīrako (asi jyon) talavārakī
bhān̐ti (vidārain) chīr dete hain, [aur ] (tatra) vahān̐ [us narakamen ]
(aisī) aisī (shīt) ṭhaṇḍa [aur ] (uṣhṇatā) garamī (thāy) hotī
hai [ki ] (meru samān) meru parvatake barābar (loh) lohekā golā
bhī (gali) gal (jāy) sakatā hai .
bhāvārtha :un narakommen
anek semalake vr̥ukṣha hain, jinake patte
talavārakī dhārake samān tīkṣhṇa hote
hain . jab duḥkhī nārakī chhāyā
milanekī āshā lekar us vr̥ukṣhake
nīche jātā hai, tab us vr̥ukṣhake patte
girakar usake sharīrako chīr dete
hain . un narakommen itanī garamī hotī

Page 13 of 192
PDF/HTML Page 37 of 216
single page version

background image
hai ki ek lākh yojan ūn̐che sumeru parvatake barābar lohekā piṇḍa
bhī pighal
1 jātā hai; tathā itanī ṭhaṇḍa paṛatī hai ki sumeruke samān
lohekā golā bhī gal2 jātā hai . jis prakār lokamen kahā jātā
hai ki ṭhaṇḍake māre hāth akaṛ gaye, him giranese vr̥ukṣha yā anāj
1merusam lohapiṇḍan, sīdan uṇhe vilammi pakkhitan .
ṇa lahadi talappadeshan, vilīyade mayaṇakhaṇḍan vā ..
2merusam lohapiṇḍan, uṇhan sīde vilammi pakkhitan .
ṇa lahadi talan padeshan, vilīyade lavaṇakhaṇḍan vā ..
1artha–jis prakār garmīmen mom pighal jātā hai; (bahane lagatā hai;)
usī prakār sumeru parvatake barābar lohekā golā garma bilamen phen kā
jāye to vah bīchamen hī pighalane lagatā hai
.
2tathā jis prakār ṭhaṇḍa aur barasātamen namak gal jātā hai, (pānī
ban jātā hai,) usīprakār sumeruke barābar lohekā golā ṭhaṇḍe
bilamen phen kā jāye to bīchamen hī galane lagatā hai
. pahale, dūsare,
tīsare aur chauthe narakakī bhūmi garma hai; pān̐chaven narak men ū parakī
bhūmi garma tathā nīche tīsarā bhāg ṭhaṇḍā hai
. chhaṭhaven tathā sātaven
narakakī bhūmi ṭhaṇḍī hai .

Page 14 of 192
PDF/HTML Page 38 of 216
single page version

background image
jal gayā ādi . yānī atishay prachaṇḍ ṭhaṇḍake kāraṇ lohemen
chikanāhaṭ kam ho jānese usakā skandh bikhar jātā hai
..10..
narakommen anya nārakī, asurakumār tathā pyāsakā duḥkh
til-til karain dehake khaṇḍa, asur bhiṛāvain duṣhṭa prachaṇḍa .
sindhunīratain pyās na jāy, topaṇ ek na būn̐d lahāy ..11..
anvayārtha :[in narakommen nārakī jīv ek-dūsareke ]
(dehake) sharīrake (til-til) tillīke dāne barābar (khaṇḍa)
ṭukaṛe (karen) kar ḍālate hain [aur ] (prachaṇḍa) atyanta (duṣhṭa) krūr
(asur) asurakumār jātike dev [ek-dūsareke sāth ] (bhiṛāvain)
laṛāte hain; [tathā itanī ] (pyās) pyās [lagatī hai ki ]
(sindhunīr tain) samudra bhar pānī pīnese bhī (na jāy) shānt na ho;
(to paṇ) tathāpi (ek būn̐d) ek būn̐d bhī (na lahāy) nahīn
milatī .
bhāvārtha :un narakommen nārakī ek-dūsareko duḥkh dete
rahate hain arthāt kuttoṅkī bhān̐ti hameshā āpasamen laṛate rahate hain . ve
ek-dūsareke sharīrake ṭukaṛe-ṭukaṛe kar ḍālate hain; tathāpi unake

Page 15 of 192
PDF/HTML Page 39 of 216
single page version

background image
sharīr bārambār pārekī bhān̐ti bikharakar phi ra juṛ jāte hain .
saṅkliṣhṭa pariṇāmavāle ambarīṣh ādi jātike asurakumār dev
pahale, dūsare tathā tīsare narak tak jākar vahān̐kī tīvra yātanāommen
paṛe hue nārakiyoṅko apane avadhignānake dvārā paraspar bair
batalākar athavā krūratā aur kutūhalase āpasamen laṛāte hain aur
svayam ānandit hote hain . un nārakī jīvoṅko itanī mahān pyās
lagatī hai ki mil jāye to pūre mahāsāgarakā jal bhī pī jāyen;
tathāpi tr̥uṣhā shānt na ho; kintu pīneke liye jalakī ek būn̐d bhī
nahīn milatī
..11..
narakoṅkī bhūkh, āyu aur manuṣhyagati prāptikā varṇan
tīnalokako nāj ju khāy, miṭai na bhūkh kaṇā na lahāy .
ye dukh bahu sāgar laun sahai, karam jogatain naragati lahai ..12..
anvayārtha :[un narakommen itanī bhūkh lagatī hai ki ]
pārā ek dhātuke ras samān hotā hai . dharatī par phen kanese vah
amuk ansh men chhār-chhār hokar bikhar jātā hai aur punaḥ ekatrit
kar denese ek piṇḍarūp ban jātā hai
.

Page 16 of 192
PDF/HTML Page 40 of 216
single page version

background image
(tīn lokako) tīnon lokakā (nāj) anāj (ju khāy) khā
jāye; tathāpi (bhūkh) kṣhudhā (na miṭai) shānt na ho, [parantu khāneke
lie ] (kaṇā) ek dānā bhī (na lahāy) nahīn milatā . (ye dukh)
aise duḥkh (bahu sāgar laun) anek sāgaropam kāl tak (sahai)
sahan karatā hai, (karam jogatain) kisī visheṣh shubhakarmake yogase
(naragati) manuṣhyagati (lahai) prāpta karatā hai .
bhāvārtha :un narakommen itanī tīvra bhūkh lagatī hai ki
yadi mil jāye to tīnon lokakā anāj ek sāth khā jāyen;
tathāpi kṣhudhā shānt na ho; parantu vahān̐ khāneke lie ek dānā bhī
nahīn milatā . un narakommen yah jīv aise apār duḥkh dīrghakāl
(kamase kam das hajār varṣha aur adhikase adhik tetīs sāgaropam
kāl tak) bhogatā hai . phi ra kisī shubhakarmake udayase yah jīv
manuṣhyagati prāpta karatā hai
..12..
manuṣhyagatimen garbhanivās tathā prasavakālake duḥkh
jananī udar vasyo nav mās, aṅg sakuchatain pāyo trās .
nikasat je dukh pāye ghor, tinako kahat na āve or ..13..
anvayārtha :[manuṣhyagatimen bhī yah jīv ] (nav mās)
nau mahīne tak (jananī) mātāke (udar) peṭamen (vasyo) rahā; [tab