Page 177 of 192
PDF/HTML Page 201 of 216
single page version
karake (ChinamA.nhi) kuCh hI samayame.n (aShTam bhU) AThavI.n
pR^ithvI–IShat prAgbhAr–mokShakShetrame.n (vasai.n) nivAs karate hai.n; unako
(vasu karma) ATh karmo.nkA (vinasai.n) nAsh ho jAnese (samyaktva
Adik) samyaktvAdi (sab) samasta (vasu suguN) ATh mukhya
guN (lasai.n) shobhAyamAn hote hai.n . [aise siddha honevAle
muktAtmA ] (sa.nsAr khAr apAr pArAvAr) sa.nsArarUpI khAre tathA
agAdh samudrako (tari) pAr karake (tIrahi.n) kinAre par (gaye)
pahu.Nch jAte hai.n aur (avikAr) vikArarahit, (akal)
sharIrarahit, (arUp) rUparahit, (shuchi) shuddha-nirdoSh (chidrUp)
darshan-j~nAn-chetanAsvarUp tathA (avinAshI) nitya-sthAyI (bhaye)
hote hai.n .
hotI hai, unakA kramashaH abhAv hokar vah jIv pUrNa shuddhadashAko
pragaT karatA hai aur us samay asiddhatva nAmak apane
udayabhAvakA nAsh hotA hai tathA chAr aghAti karmo.nkA bhI svaya.n
sarvathA abhAv ho jAtA hai . siddhadashAme.n samyaktvAdi ATh guN
(guNo.nkI nirmal paryAye.n) pragaT hote hai.n . mukhya ATh guN
vyavahArase kahe hai.n; nishchayase to ananta guN (sarva guNo.nkI paryAye.n)
shuddha hote hai.n aur svAbhAvik Urdhvagamanake kAraN ek
samayamAtrame.n lokAgrame.n pahu.Nchakar vahA.N sthir rah jAte hai.n . aise
jIv sa.nsArarUpI duHkhadAyI tathA agAdh samudrase pAr ho gaye hai.n
aur vahI jIv nirvikArI, asharIrI, amUrtik, shuddha chaitanyarUp
tathA avinAshI hokar siddhadashAko prApta hue hai.n
Page 178 of 192
PDF/HTML Page 202 of 216
single page version
hue hai.n (tathA) usIprakAr (anantAnanta kAl) ananta-ananta kAl
(kiyA) kiyA hai, ve jIv (dhani dhanya hai.n) mahAn dhanyavAdake pAtra
hai.n aur (tinahI) unhI.n jIvo.nne (anAdi) anAdikAlase chale A
rahe (pa.nch prakAr) pA.Nch prakArake parivartanarUp (bhramaN)
sa.nsAraparibhramaNako (taji) Cho.Dkar (var) uttam (sukh) sukh
(liyA) prApta kiyA hai .
Page 179 of 192
PDF/HTML Page 203 of 216
single page version
paryAyo.n sahit ek sAth, svachCha darpaNake dR^iShTAntarUpase-sarva prakArase
spaShTa j~nAt hote hai.n; (kintu j~nAname.n darpaNakI bhA.Nti ChAyA aur
AkR^iti nahI.n pa.DtI) ve pUrNa pavitratArUp mokShadashAko prApta hue hai.n
tathA vah dashA vahA.N vidyamAn anya siddha-mukta jIvo.nkI bhA.Nti
bAdhA nahI.n AtI . yah manuShyaparyAy prApta karake jin jIvo.nne yah
shuddha chaitanyakI prAptirUp kArya kiyA hai, ve jIv mahAn dhanyavAd
(prasha.nsA)ke pAtra hai.n aur unho.nne anAdikAlase chale A rahe pa.nch
parAvartanarUp sa.nsArake paribhramaNakA tyAg karake uttam sukh-
mokShasukh prApta kiyA hai
usIprakAr jinho.nne sa.nsArake kAraNo.nkA sarvathA nAsh kar diyA, ve punaH
avatAr-janma dhAraN nahI.n karate athavA jisaprakAr makkhanase ghI ho
jAneke pashchAt punaH makkhan nahI.n banatA; usIprakAr AtmAkI sampUrNa
pavitratArUp asharIrI mokShadashA [paramAtmapad] pragaT karaneke pashchAt
usame.n kabhI ashuddhatA nahI.n AtI arthAt sa.nsArame.n punaH Agaman nahI.n
hotA .
Page 180 of 192
PDF/HTML Page 204 of 216
single page version
prakArake (ratnatray) ratnatrayako (dharai.n aru dhare.nge) dhAraN karate hai.n
aur kare.nge (te) ve (shiv) mokSha (lahai.n) prApta karate hai.n aur (tin)
un jIvo.nkA (suyash-jal) sukIrtirUpI jal (jag-mal)
sa.nsArarUpI mailako (harai.n) nAsh karatA hai .
(sAhas) puruShArtha (ThAni) karake (yah) yah (sikh) shikShA-upadesh
(Adarau) grahaN karo ki (jabalau.n) jab tak (rog jarA) rog yA
vR^iddhAvasthA (na gahai) na Aye (tabalau.n) tab tak (jhaTiti) shIghra
(nij hit) AtmAkA hit (karau) kar lenA chAhiye .
tattvo.nkA svarUp samajhakar apane shuddha upAdAn-Ashrit
nishchayaratnatrayako ( shuddhAtmAshrit vItarAgabhAvasvarUp mokShamArgako)
dhAraN karate hai.n tathA kare.nge ve jIv pUrNa pavitratArUp mokShamArgako
prApta hote hai.n aur ho.nge . [guNasthAnake pramAName.n shubharAg AtA hai,
vah vyavahAr-ratnatrayakA svarUp jAnanA tathA use nishchayase upAdey
na mAnanA, usakA nAm vyavahAr-ratnatrayakA dhAraN karanA hai . ] jo
jIv mokShako prApta hue hai.n aur ho.nge unakA sukIrti rUpI jal kaisA
hai?–ki jo siddha paramAtmAkA yathArtha svarUp samajhakar svonmukh
honevAle bhavya jIv hai.n, unake sa.nsAr (
Page 181 of 192
PDF/HTML Page 205 of 216
single page version
sachchA puruShArtha karake yah upadesh a.ngIkAr karo . jab tak rog
yA vR^iddhAvasthAne sharIrako nahI.n gherA hai, tab tak shIghra vartamAname.n
hI AtmAkA hit kar lo
isaliye (samAmR^it) samatArUp amR^itakA (seiye) sevan karanA
chAhiye . (viShay-kaShAy) viShay-kaShAyakA (chir bhaje) anAdikAlase
sevan kiyA hai, (ab to) ab to (tyAg) usakA tyAg karake
(nijapad) AtmasvarUpako (beiye) jAnanA chAhiye–prApta karanA
chAhiye . (par padame.n) parapadArtho.nme.n–parabhAvo.nme.n (kahA) kyo.n (rachyo)
Page 182 of 192
PDF/HTML Page 206 of 216
single page version
nahI.n hai . tU (dukh) duHkh (kyo.n) kisaliye (sahai) sahan karatA hai?
(daul !) he daulatarAm ! (ab) ab (svapad) apane
Atmapad–siddhapadame.n (rachi) lagakar (sukhI) sukhI (hou) hoo !
(yah) yah (dAv) avasar (mat chUkau) na ga.NvAo !
rahI hai; isaliye jIvo.nko nishchayaratnatrayamay samatArUpI amR^itakA
pAn karanA chAhiye, jisase rAg-dveSh-moh (aj~nAn)kA nAsh ho .
viShay-kaShAyo.nkA sevan viparIt puruShArtha dvArA anAdikAlase kar
rahA hai; ab usakA tyAg karake Atmapad (mokSha) prApta karanA
chAhiye . tU duHkh kisaliye sahan karatA hai ? terA vAstavik
svarUp anantadarshan-j~nAn-sukh aur anantavIrya hai, usame.n lIn
honA chAhiye . aisA karanese hI sachchA-sukh mokSha prApta ho sakatA
hai; isaliye he daulatarAm ! he jIv ! ab AtmasvarUpakI prApti
kar ! AtmasvarUpako pahichAn ! yah uttam avasar bArambAr prApta
nahI.n hotA; isaliye ise na ga.NvA . sA.nsArik mohakA tyAg karake
mokShaprAptikA upAy kar !
ho rahA hai; isaliye apane yathArtha puruShArthase hI sukhI ho sakatA
hai . aisA niyam honese ja.Dkarmake udayase yA kisI parake kAraN
duHkhI ho rahA hai athavA parake dvArA jIvako lAbh-hAni hote hai.n
–aisA mAnanA uchit nahI.n hai
Page 183 of 192
PDF/HTML Page 207 of 216
single page version
3 (akShay tR^itIyA)ke din is ChahaDhAlA granthakI rachanA kI hai .
merI alpabuddhi tathA pramAdavash usame.n kahI.n shabdakI yA arthakI bhUl
rah gaI ho to buddhimAn use sudhArakar pa.Dhe.n, tAki jIv sa.nsAr-
samudrako pAr karaneme.n shaktimAn ho .
hai, apane AtmAme.n, AtmAke liye, AtmA dvArA, apane AtmAkA
hI anubhav hone lagatA hai, vahA.N nay, pramAN, nikShep, guN-guNI,
j~nAn-j~nAtA-j~ney, dhyAn-dhyAtA-dhyey, kartA-karma aur kriyA Adi
jis prakAr tIkShNa shastro.nke prahArako rokanevAlI DhAl hotI hai,
usIprakAr jIvako ahitakArI shatru–mithyAtva, rAgAdi, Asravo.n-
kA tathA aj~nAnA.ndhakArako rokaneke liye DhAlake samAn yah Chah
prakaraN hai; isaliye is granthakA nAm ChahaDhAlA rakhA gayA hai
Page 184 of 192
PDF/HTML Page 208 of 216
single page version
ratnatray dvArA shuddha chaitanyakA hI anubhav hone lagatA hai, use
svarUpAcharaNachAritra kahate hai.n . yah svarUpAcharaNachAritra chauthe
guNasthAnase prArambha hokar munidashAme.n adhik uchcha hotA hai .
tatpashchAt shukladhyAn dvArA chAr ghAtikarmo.nkA nAsh hone par vah
jIv kevalaj~nAn prApta karake 18 doSh rahit shrI arihantapad prApta
karatA hai; phi ra sheSh chAr aghAtikarmo.nkA bhI nAsh karake kShaNamAtrame.n
mokSha prApta kar letA hai; us AtmAme.n anantakAl tak ananta
chatuShTayakA (anantaj~nAn-darshan-sukh-vIryakA) ek-sA anubhav hotA
rahatA hai; phi ra use pa.nchaparAvartanarUp sa.nsArame.n nahI.n bhaTakanA pa.DtA;
vah kabhI avatAr dhAraN nahI.n karatA; sadaiv akShay-ananta sukhakA
anubhav karatA hai; akhaNDit j~nAn-AnandarUp anantaguNo.nme.n nishchal
rahatA hai; use mokShasvarUp kahate hai.n .
jIv mithyAtva, kaShAy aur viShayo.nkA sevan to anAdikAlase
karatA AyA hai; kintu usase use ki.nchit shAnti prApta nahI.n huI .
shAntikA ekamAtra kAraN to mokShamArga hai; usame.n us jIvane kabhI
tatparatApUrvak pravR^itti nahI.n kI; isaliye ab bhI yadi shAntikI
(AtmahitakI) ichChA ho to Alasyako Cho.Dkar, (AtmAkA)
kartavya samajhakar; rog aur vR^iddhAvasthAdi Anese pUrva hI mokShamArgame.n
pravR^itta ho jAnA chAhiye; kyo.nki yah puruShaparyAy, satsamAgam Adi
suyog bArambAr prApta nahI.n hote; isaliye unhe.n vyartha na ga.NvAkar
avashya hI Atmahit sAdh lenA chAhiye .
Page 185 of 192
PDF/HTML Page 209 of 216
single page version
dekhanA vah j~nAn-darshanaguNakA upayog hai– yah bAt yahA.N
nahI.n hai .)
kriyA sambandhI 4–aise kul 46 doSh hai.n .
terah prakArakA chAritra–pA.Nch mahAvrat, pA.Nch samiti aur tIn gupti .
dharma–uttam kShamA, mArdav, Arjav, satya, shauch, sa.nyam, tap, tyAg,
uttam sa.nj~nA hai; isaliye nishchayasamyakdarshanapUrvak
vItarAgabhAvanAke hI ve das prakAr hai.n . ]
ratnatray–nishchay aur vyavahAr athavA mukhya aur upachAr–aise do
ATho.n karmo.nkA svaya.n sarvathA nAsh ho jAtA hai aur guN
Page 186 of 192
PDF/HTML Page 210 of 216
single page version
hai.n; jaise ki–anantadarshan-j~nAn-samyaktva-sukh, anantavIrya,
aTal avagAhanA, amUrtik (sUkShmatva) aur agurulaghutva .
–yah ATh mukhya guN vyavahArase kahe hai.n, nishchayase to
pratyek siddhake ananta guN samajhanA chAhiye .
anumodanA karanA ] se do [man, vachan ] yog dvArA pA.Nch
indriyA.N [karNa, chakShu, ghrAN, rasanA aur sparsha ] se chAr
sa.nj~nA [AhAr, bhay, maithun, parigrah ] sahit dravyase sevan
aur bhAvase sevan 3×3×2×5×4×2=720–aise bhed
hue .
[man, vachan, kAyArUp ] yog dvArA, pA.Nch [karNa, chakShu, ghrAN,
rasanA, sparsharUp ] indriyo.nse, chAr [AhAr, bhay, maithun,
parigrah ] sa.nj~nA sahit dravyase aur bhAvase, solah
[anantAnubandhI, apratyAkhyAnAvaraNIy, pratyAkhyAnAvaraNIy ]
aur sa.njvalan–in chAr prakArase krodh, mAn, mAyA,
lobh–aise pratyek ] prakArase sevan 3×3×3×5×4
×2×16=17280 bhed hue .
hai; use nirmal svabhAv athavA shIl kahate hai.n .
Page 187 of 192
PDF/HTML Page 211 of 216
single page version
nikShep–nAm, sthApanA, dravya aur bhAv–ye chAr hai.n .
pramAN–pratyakSha aur parokSha .
nistara.ng chaitanyarUpase shobhit honA .
ras svAdat sukh Upajai, anubhav yAko nAm ..
kAyagupti–kAyAkI or upayog na jAkar AtmAme.n hI lInatA .
gupti–man, vachan, kAyAkI or upayogakI pravR^ittiko bhalI-bhA.Nti
gupti hai .
ichChAo.nkA nirodh hokar shuddhatA ba.DhtI hai, vah tap hai,
anya bArah bhed to vyavahAr (upachAr) tapake hai.n .
Page 188 of 192
PDF/HTML Page 212 of 216
single page version
pariShahajay–duHkhake kAraN milanese duHkhI na ho tathA sukhake
jAnanevAlA hI rahe–vahI sachchA pariShahajay hai .
(jIv) bhAtA hai, vah (jIv) pratikramaN hai .
bahira.ng tap–dUsare dekh sake.n aise par-padArtho.nse sambandhit
mahAvrat–nishchayaratnatrayapUrvak tIno.n yog (man, vachan, kAy) tathA
sarvathA tyAg .
Page 189 of 192
PDF/HTML Page 213 of 216
single page version
shukladhyAn–atyanta nirmal, vItarAgatA pUrNa dhyAn .
shuddha upayog–shubh-ashubh rAg-dveShAdise rahit AtmAkI chAritra-
svarUpAcharaNachAritra–Atma–svarUpame.n ekAgratApUrvak ramaNatA
parigrah, pramAN, pramAd, pratikramaN, bahira.ng tap, bhAvahi.nsA,
ahi.nsA, mahAvrat, pa.nch mahAvrat, ratnatray, shuddhAtma anubhav,
shuddha upayog, shukladhyAn, samiti aur samitiyo.nke lakShaN
batalAo .
Page 190 of 192
PDF/HTML Page 214 of 216
single page version
ratnatray, shIl, sheSh guN, samiti, sAdhuguN aur siddhaguNake
bhed kaho .
upakaraN aur j~nAnakA upakaraN–Adike nAm batalAo .
kAraN batalAo .
honevAle guNo.nkA vibhAg, grantha-rachanAkA kAl, jIvakI
nityatA tathA amUrtikapanA, pariShah-jayakA phal, rAgarUpI
agnikI shAntikA upAy, shuddha AtmA, shuddha upayogakA
vichAr aur dashA, sakalachAritra, siddho.nkI Ayu, nivAsasthAn
aur samay tathA svarUpAcharaNachAritrAdikA varNan karo .
Page 191 of 192
PDF/HTML Page 215 of 216
single page version
digambar jain muniko gha.DI, chaTAI (Asan) yA chashmA Adi
rakhanekA vidhi yA niShedh–Adi bAto.nkA spaShTIkaraN karo .