4 ]
chiddavilās
ahīn koī prashna kare chheḥ he prabho! ‘guṇ-paryāyano puñj dravya
chhe,’ – em kahetān temān guṇanā lakṣhaṇ vaḍe to guṇane jāṇyā ne paryāyanā
lakṣhaṇavaḍe paryāyane jāṇyān dravya to koī vastu nathī. ām kahetān to,
te dravya, jem ‘ākāshanun phūl’ kahevā mātra ja chhe tem dravyanun svarūp
paṇ kahevā mātra ja chhe ( – em ṭharashe); tenun rūp to guṇ-paryāy chhe,
bījun kāī nathī. māṭe guṇ-paryāy ja chhe, dravya nahi?
tenun samādhānaḥ je svabhāv chhe te svabhāvīthī utpanna chhe;
svabhāvī na hoy to svabhāv na hoy, agni na hoy to uṣhṇa svabhāv
na hoy, sonun na hoy to pīḷāsh – chīkāsh – vajan svabhāv na hoy, tethī
guṇ-paryāy dravyanā āshraye chhe. ā sambandhamān tattvārthasūtramān kahyun chhe ke
‘द्रव्याश्रया निर्गुणा गुणाः१’ dravyanā āshraye guṇ chhe, guṇanā āshraye guṇ
nathī. ā sambandhamān draṣhṭānt āpe chheḥ 2jem ek goḷī vīsh auṣhadhinī
banelī chhe; parantu te vīshey auṣhadhi goḷīne āshraye chhe (tethī) goḷīne
‘vīsh auṣhadhino ek ras’ kahevāy chhe. jo ke vīshey auṣhadhi judā –
judā svādane dhāraṇ kare chhe to paṇ jo goḷī-bhāvane ( – goḷīnā
svarūpane) joīe to koī auṣhadhino ras te goḷīthī judo nathī, je
ras chhe te guṭikā bhāv viṣhe rahelā chhe. te vīsh auṣhadhirasano ek
puñj te ja goḷī chhe – ām jo ke kathanamān bhedavikalpa jevun āve chhe
parantu (vastumān bhed nathī, kemake) ek ja samayamān vīsh auṣhadhirasano
bhāv ek goḷī chhe. tem guṇo potapotānā svabhāvane līdhe judā judā
chhe, koī guṇano bhāv bījā koī guṇ sāthe maḷī jato nathī, gnānano
bhāv, darshan sāthe na maḷe, darshanano bhāv gnān sāthe na maḷe, e pramāṇe
anantaguṇo chhe temānthī koī guṇ bījā koī guṇ sāthe maḷato nathī.
badhā guṇono ekānt bhāv chetanāno puñj dravya chhe. jo (dravya vagar)
1. tattvārthasūtra 5 – 41
2. ātmāvalokan pr̥u. 96