62 ]
chiddavilās
tenun samādhāān – upachārathī dravyane (anitya) kahīe; lakṣhaṇathī
paryāyane anitya kahīe.
(vaḷī ahīn ) bījo prashna thāy chhe ke – utpād-vyay-dhruv to
sattānun lakṣhaṇ chhe1 ane sattā dravyanun lakṣhaṇ chhe,2 (māṭe tene) paryāyanun
lakṣhaṇ na kaho.
tenun samādhān karīe chhīeḥ – utpād-vyay paṇ paryāyasattānun
ja lakṣhaṇ (chhe), upachārathī (tene) dravyamān kahīe. nayachakramān kahyun chhe
ke ‘द्रव्ये पर्यायोपचारः पर्याये द्रव्योपचारः3 (arthāt dravyamān paryāyano
upachār thāy chhe ane paryāyamān dravyano upachār thāy chhe)’ māṭe
(anitya paryāyano) upachār karīne (dravyane anitya) kahīe chhīe.
anitya dravya mūḷabhūt vastu nathī – em jāṇavun.
(4) (dravyavīrya) dravyathī ek chhe ane guṇ-paryāyanā svabhāvathī
anek chhe; anek svabhāvavaḍe ek chhe, māṭe anek upachārathī kahīe.
ek svabhāv sādhavānun nimitta anekapaṇun em upachārathī sādhyun chhe.
(5) pūrva pariṇāmathī yukta (te) kāraṇarūp dravya chhe (ane)
uttar pariṇāmathī yukta (te) kāryarūp dravya chhe,4 – kāraṇ kārya-svabhāv
dravyamān ja chhe; tethī nayavivakṣhāvaḍe dravyamān kāraṇ-kārya sādhavāmān koī
doṣh nathī. pūrva pariṇām grāhakanay (ane) uttar pariṇām grāhakanay
vaḍe (kāraṇ – kārya) sādhavun.
(6) dravyavīrya sāmānya chhe, tene guṇ-paryāyavīryathī visheṣh
kahīe; tethī sāmānyavisheṣharūp tenun ja chhe.
dravyavīryanā ā badhān visheṣhaṇo nayathī kahīe.
1. tattvārtha sūtra 5 – 30;
2. tattvārtha sūtra 5 – 29;
3. juo nayachakra gā. 51.
4. svāmī kārtikeyānuprekṣhā. gā. 222, 230.