Hoon Parmatma-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Pravachan: 41-44.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 12 of 13

 

Page 210 of 238
PDF/HTML Page 221 of 249
single page version

background image
210] [hun
bhagavān sarvagnadeve darek ātmāne gnān ane ānandasvarūp joyo chhe. bhagavāne
ātmāne rāgavāḷo, karmavāḷo ke sharīr ādivāḷo joyo nathī. āvo ātmā je
svānubhavathī jāṇe teṇe kharekhar ātmā jāṇyo kahevāy.
ātmā potānā svabhāv sivāy jagatanā nānāmān nānā pudgalo eṭale
paramāṇu ane skandhane potānā karavā māge to anant puruṣhārthathī paṇ thaī shake tem
nathī. tem puṇya-pāpane paṇ potānā karavā māge topaṇ anant puruṣhārtha kare chhatān
potānā thaī shaktā nathī.
jene potānun hit karavun hoy teṇe ā badhun samajavun paḍashe. tene māṭe bhale samay
lāge paṇ samajyā vagar chhūṭako nathī. samajīne pahelān to nirṇay kare pachhī anubhav thāy.
tīrthaṅkar bhagavānanī īchchhā vinā je divyadhvani chhūṭe chhe temānthī gaṇadharadev
sūtrarūpe tenī rachanā kare chhe tenun nām āgam chhe. ā āgamamān em kahyun chhe ke
bhāī! tun tārā svabhāvamān rāg ane karmane ek karavā māgīsh to te ek thaī shakashe
nahi. sharīrādi paradravya to ātmā sāthe ek samay paṇ tanmay thaī shakatā nathī.
vikārī bhāv ek samayanī paryāyamān tanmay chhe paṇ tene trikāḷī svabhāv sāthe
ekamek-tanmay karavā māge to thaī shakatā nathī. ātmā to trikāḷī gnān-ānandamān
tanmay chhe tenī vartamān draṣhṭi karīne temān tanmay thavun te jīvananun kārya chhe. jīv pote
potāne pratyakṣha karī shake evo tenāmān guṇ chhe. paṇ āj sudhī kyārey jīve potānā
svabhāvane jovāno prayatna karyo nathī. svarūpanun manthan karyun nathī. bahāramān ne bahāramān
pote ākho parameshvar khovāī gayo chhe.
ātmāmān ek ‘prakāsh’ nāmano anādi anant guṇ evo chhe ke je potāne pratyakṣha
karī shake chhe. rāg vinā ānandanun vedan thaī shake evo e guṇano guṇ (guṇanun kārya) chhe.
laukikamān dākhalo āve chhe ne? suradāse kr̥iṣhṇano hāth pakaḍayo to shrīkr̥iṣhṇa teno
hāth chhoḍāvīne bhāgī gayā tyāre suradās kahe chhe prabhu! tun mārā hāthathī chhaṭakī gayo
paṇ mārā hr̥udayamān tāro vās chhe tyānthī tun chhaṭakī shake tem nathī. tem ahīn kahe chhe ke
bhagavān ātmā ānand ane gnānathī bahār kyāy jaī shake tem nathī.
jem kastūrīmr̥uganī ḍuṇṭīmān kastūrī chhe paṇ bahār phāmphān māre chhe tem bhagavān
ātmānā antaramān atīndriy gnān ane ānand bharyo chhe tenī sāme najar karyā vinā
agnānī jīv jeṭalān puṇya-pāpanā bhāv kare chhe te rakhaḍavā khāte chhe pachhī bhale te
agiyār aṅg ane nav pūrva bhaṇyo hoy topaṇ ātmānā bhān vinā tenī kāī
kimmat nathī.
rāg vaḍe ke shāstragnān vaḍe ātmā jaṇāy-pratyakṣha thāy evo koī ātmāmān
guṇ ja nathī. ātmā pote ja potāthī pratyakṣha thāy evo tenāmān anādi-anant guṇ
chhe te guṇ vaḍe ā ja ātmā chhe em pratyakṣha vedanapūrvak jāṇe tyāre teṇe sarva shāstro
jāṇyā kahevāy.
bhāī! ā mārag koī judī jātano chhe. vītarāg parameshvarano mārga chhe.
paramātmā kahe chhe ke vikalpa ke rāgathī tane kāī lābh nathī. tun to tārā svarūpamān
jeṭalo ekāgra thā teṭalo

Page 211 of 238
PDF/HTML Page 222 of 249
single page version

background image
paramātmā] [211
tane samvar chhe-lābh chhe. ātmānā vedan sahit ātmānun gnān karavun te ja mokṣhamārga chhe
te sivāy bīje kyāy mokṣhamārga mānīsh to tun chhetarāī jaīsh.
munirāj kahe chhe ke shuddhasvarūpanī bhāvanā karatān karatān ātmā prāpta thaī jāy
chhe. shuddhasvarūpanun vedan karatān karatān ātmā pūrṇa pratyakṣha thaī jāy chhe. māṭe shāstra-
vāñchan karatān paṇ hetu to ek ātmaprāptino ja rākhavo. “lākh bātakī bāt yahī,
nishchay ur lāvo; toḍī sakal jag dvand-phand, nij ātam dhyāvo.”
ātmā potānā svabhāvane pahoñche-prāpta kare, ruchi kare, jāṇe, vede tyāre tene
mokṣhamārga prāpta thayo kahevāy! tene ja sāmāyik ane pauṣhadh kahevāy.
bhāī! āvī tārā gharanī mīṭhī vāt tane kem na ruche? bhūkh lāgī hoy ane
pochā pochā mākhaṇ jevā dahīntharā, khājā vagere maḷe to kem na ruche? ruche ja. tem
ā ātmā koṇ chhe, kevo chhe enī jene andarathī jignāsā thaī hoy tene ā vāt kem
na ruche? ruche ja. mūḷ to antarathī bhūkh lāgavī joīe.
ahīn munirāje dākhalo mūkyo chhe ke māṭī sahitanun pāṇī vyavahāranayathī joīe
to melun dekhāy chhe. paṇ kharekhar nishchayathī e māṭīnī melapathī pāṇīnī svachchhatā judī
chhe. nishchayathī māṭī māṭī chhe ane pāṇī pāṇī ja chhe, banne ek thayān nathī tem
vyavahāranayathī juo to ātmāne karma sharīrādino sanyog chhe paṇ paramārthadraṣhṭithī juo
to ātmāne rāg ane karmano lep-sanyog chhe ja nahi. āvī draṣhṭithī ātmāne jovo
te satyadraṣhṭi chhe. te ja ādar karavā yogya chhe. māṭe, vyavahāranayathī navatattva, ashuddhatā
ādi jāṇavā. paṇ mūḷ prayojan to shuddha ātmāne jāṇavānun ja rākhavun.
have yogīndradev puruṣhārthasiddhino ādhār āpīne saras vāt kare chhe ke agnānīone
samajāvavā māṭe vyavahāranayano upadesh chhe. paryāyamān ashuddhatā chhe paṇ te tārā svabhāvamān
nathī. nishchayathī sanyog ane sanyogībhāvathī tun pār chho. māṭe vyavahāranayanā viṣhayane tun
jāṇaje. paṇ ādar to nishchayanā viṣhayabhūt dravyasvabhāvano ja karaje.
ek nay abhedane batāve chhe ane ek nay bhedane batāve chhe. paraspar virūddha be
nay chhe. e ja anekānt chhe, vastunā banne dharmo chhe. bhed paṇ chhe ane abhed paṇ chhe.
nishchayadraṣhṭithī jue to ātmā potāne vyavahār, bhed, vikalpathī rahit ja jue e
nishchayanayano niyam chhe ane bhed, vikalpa, āshray ane nimittane jue te vyavahārano
niyam chhe. bhed nimitta ādi vyavahāranayano viṣhay chhe, nathī em nathī. na hoy to
to tīrtha, guṇasthān ādi kāī hoy ja nahi. em bane nahi ane nishchay na hoy to
to svāshray vinā potāne kāī lābh ja na thāy. māṭe banne chhe, te bannene na jāṇe te
gnātā-draṣhṭā thaī shakato nathī.
jem bāḷakane bilāḍī batāvīne sinhanun gnān karāvavāmān āve chhe paṇ jo tene
kyārey sinh na batāve to te bilāḍīne ja sinh mānī leshe. tem agnānīne
vyavahāranayathī ekendriy te jīv, pañchendriy te jīv em batāvāy chhe paṇ te
ekendriyapaṇun ke pañchendriy

Page 212 of 238
PDF/HTML Page 223 of 249
single page version

background image
212] [hun
ādipaṇun vastunā svarūpamān nathī. tethī vyavahārane ja nishchay mānī le to te to
upadeshane lāyak ja nathī, kem ke te nishchayane samajato nathī.
ek jagyāe evun banyun hatun ke nishāḷamān pāṭiyā upar shikṣhake machchhar dorīne
vidyārthīone batāvyun hatun. machchhar to nāno hoy paṇ bāḷakone spaṣhṭa dekhāy e māṭe
shikṣhake chitra moṭun banāvyun hatun te bāḷakoe joyelun. bāḷakoe machchhar najare kadī joyel
nahi. tethī ek divas gāmamān hāthī nikaḷ‌yo tyān bāḷakone hāthī ja machchhar jevo
lāgyo. shikṣhakane kahe ke juo! gurujī ā machchhar āvyo. ā banelo dākhalo chhe. pote
joī vichārīne nakkī karyā vagaranī vastumān ām bane; tem ahīn agnānī jīvo
nishchayanun yathārtha svarūp oḷakhatā nathī tethī vyavahārane ja nishchay mānī le chhe. bhāī!
jo tāre tārā ātmānun hit karavun hoy to, ātmānun je svarūp chhe tene pahelān jāṇ!
ruchimān le ane anubhav kar! eṭale ke samyagdarshan-gnān-chāritra pragaṭ kar te ja
tāro hitano mārga-mokṣhamārga chhe.
have ahīn 96 mī gāthāmān kahe chhe ke samyakchāritra-anubhavamān parabhāvano
tyāg hoy chhe.
जो णवि जाणइ अप्पु परु णवि परभाउ चएइ ।
सो जाणउ सत्थई सयल ण हु सिवसुक्खु लहेइ ।। ९६।।
nij-pararūpathī agna jan, je na taje parabhāv;
jāṇe kadī sau shāstra paṇ, thāy na shivapur rāv. 96.
agnānī jīv potānā abhed ātmasvarūpane jāṇato nathī ane parabhāv svarūp
evā je rāg-dveṣh puṇya-pāp ādine potānā māne chhe. parantu ātmānā svabhāvathī e
judā svabhāvavāḷā chhe. aho! dayā-dān-pūjā-bhakti ādinā bhāv paṇ parabhāv chhe,
māro svabhāv nathī. ā vāt koī divas sāmbhaḷī hatī?
shrotāḥ- dayā-dānādi na karavān to amāre karavun shun?
pūjya gurudevaḥ- shāshvat anant guṇano godām ātmā birājamān chhe tenī
oḷakhāṇ karavī e ja karavānun chhe.
trilokīnāth paramātmā pokār kare chhe ke bhāī! tun trikāḷ shuddha bhagavān chho
paṇ ten tārī najaranī āḷase kadī hari-ātmāne nīrakhyo nathī. lokomān kahevat chhe ne,
kāṅkhamān chhokarun hoy ane kahe ke mārun chhokarun kyān gayun? are! paṇ ā rahyun. ām
najar karane! em bhagavān kahe chhe tun paramātmā chho ane tun kyān bhagavānane shodhavā
nīkaḷ‌yo? tāro bhagavān tārī pāse chhe. shikharajī shetruñjay, mandir ke pratimāmān tāro
bhagavān nathī.
banārasīdāsajī nāṭak samayasāramān kahe chhe ke “ mero dhanī nahi dūr deshāntar,
mohīmen hai mohī sujat nīke.” are! bhagavān! tārā svarūpanī tane khabar na paḍe e
te kāī vāt chhe? are! tun tane pratyakṣha thā evo tārāmān guṇ chhe. tun jyān chho tyān
shodhīsh to ja

Page 213 of 238
PDF/HTML Page 224 of 249
single page version

background image
paramātmā] [213
tane tārun svarūp prāpta thashe. jyān tun nathī tyānthī kevī rīte maḷe? paṇ ā jīv evo
rāṅko thaī gayo chhe ke tene āvaḍun moṭun potānun svarūp hashe evo vishvās besato nathī.
jem bāḷakane potānā nidhānanun bhān nathī tem agnānīne potānā achintya nidhānanun
bhān nathī.
ek taraph pote ātmā chhe ane bījī taraph rāg-dveṣh vikār ādi parabhāv chhe
e bannene jāṇe to, potāno āshray laīne parabhāvane chhoḍe. gnān to bannenun karavānun
chhe paṇ potānā svabhāvane jāṇīne grahaṇ karavāno chhe ane parabhāvane jāṇīne
chhoḍavāno chhe.
sva-paranā gnān vagar bhale dariyā jeṭalun shāstranun gnān hoy topaṇ bhedagnān
rahit jīv mokṣha pāmato nathī.
shrotāḥ- shāstra-svādhyāyathī nirjarā thāy chhe em to shāstramān āve chhe!
pūjya gurudevaḥ- ‘shāstra-svādhyāyathī gnānīne asaṅkhyaguṇī nirjarā thāy chhe’
em dhavalamān pāṭh chhe. shāstramān anek jagyāe e vāt āve paṇ teno artha em
nathī ke shāstra taraphanā vikalpathī nirjarā thāy chhe. gnānīne shāstra-svādhyāy karatān
karatān paṇ samaye-samaye gholan ātmā taraphanun chhe, tene ḍhāḷ ātmāmān chhe tenāthī
nirjarā thāy chhe. vītarāgatāthī ja nirjarā thāy. vikalpathī kadī nirjarā na thāy.
shāstrasvādhyāyanā vikalpathī nirjarā thatī hoy to to sarvārthasiddhinā devo 33 sāgar
sudhī e ja kare chhe tene khūb nirjarā thavī joīe paṇ em nathī. tene to guṇasthān
paṇ vadhatun nathī. chothun ja guṇasthān rahe chhe. e devo paṇ īchchhe chhe ke ame kyāre
manuṣhya thaīne antaranī sthiratā vadhārī nirjarā karīe? devaparyāyamān to tene puṇya ghaṇun
chhe tethī jem pāṇīno pravāh hoy tyān khetī thatī nathī kem ke pravāhamān bīj ja andar
rahetun nathī to ūge shī rīte? tem e devone samyagdarshan hovā chhatān puṇyano pravāh
eṭalo badho chhe ke temān sthiratānun bīj ūgatun nathī-nirjarā thatī nathī. te ja rīte
jem khārī jamīnamān bīj ūgatun nathī tem narak paryāyamān-pāpanā pravāhamān nārakīne
kadāch samyagdarshan hoy topaṇ sthiratānun bīj ūgatun nathī.
jāti andhano re doṣh nahi ākaro, je navī jāṇe re artha,
mithyādraṣhṭi tethī re ākaro, kare arthanā anartha.
nishchay-vyavahār, upādān-nimittathī vastunun jevun svarūp chhe tem nahi mānatān
viparīt mānanāro mithyādraṣhṭi janmāndh karatān paṇ vadhu ākaro chhe. vītarāganī peḍhīe
besīne vītarāganā nāme je tattva kahe tenī bahu javābadārī chhe. vītarāgano mārga
svāshrayathī ja sharū thāy chhe tene badale parāshrayathī lābh mānavo ane kahevo tenun phaḷ
ākarun chhe bhāī! tethī ahīn 96 mī gāthāmān kahyun ke anek shāstra jāṇavān chhatān jeṇe
antaramān shuddha-buddha avikār chaitanyaghan te hun ane rāgādi vikār te hun nahi-evun
bhedagnān jeṇe na karyun te vītarāg mārgane samajyo ja nathī. tethī te shāstrane jāṇavā
chhatān muktine pātra thato nathī.

Page 214 of 238
PDF/HTML Page 225 of 249
single page version

background image
214] [hun
[pravachan nan. 41]
vikalpajāḷ tajīne nij–paramātmānun lakṣha kar
[shrī yogasār upar param pūjya gurudevashrīnun pravachan, tā. 22-7-66]
shrī yogīndradevakr̥ut yogasār shāstra chāle chhe. yogasārano artha evo chhe ke
ātmānun je vāstavik svarūp chhe temān ekāgra thavānī kriyāne ahīn yogasār kahe chhe.
anādithī jīv puṇya-pāp ane rāg-dveṣhamān joḍāṇ karato āvyo chhe te duḥkh
chhe, sansār chhe, tenāthī viparīt potānā kāyamī-trikāḷī svarūpamān ekākār thavānī
kriyāne yogasār kahe chhe ane tene ja mokṣhamārga kahevāy chhe.
have ahīn 97 mī gāthāmān munirāj anant sukh athavā param samādhi sukhanun
sādhan batāve chhe.
वज्जिय सयल वियप्पई परम–समाहि लहंति ।
जं वंदहिं साणंदु क वि सो सिव–सुक्ख भणंति ।। ९७।।
tajī kalpanā jāḷ sau, param samādhilīn,
vede je ānandane, shivasukh kahetā jin.
97.
juo! ahīn sarva vikalpane chhoḍavānī vāt karī chhe. ātmā potānā ānand,
gnānādi anant shuddha svabhāvathī kadī rahit thato nathī, chhatān anādithī enī dashāmān
rāganā vikalpo-puṇya-pāpanī vāsanā chhe tene chhoḍavānī vāt chhe. svabhāvathī ātmā
kadī khālī thayo nathī te hakīkat chhe; paṇ dashāmān anādithī shuddha chhe em nathī. shuddha ja
hoy to to shuddha karavāno prayatna karavāno raheto ja nathī, paṇ pote ja potānā
svabhāvane bhūlīne par taraph lakṣha karīne anek prakāranā shubhāshubh bhāvonī duḥkharūp
dashā pote ūbhī kare chhe.
jene potānā ātmānī dayā āve chhe ke are! hun anantakāḷathī rakhaḍī rahyo chhun.
have to māre mārun hit karavun chhe-em jene andarathī bhāvanā jāge tene em thāy ke hun
to ek ātmā chhun, māre ā chār gatinā paribhramaṇ kevā? ā sansār to anant
duḥkhamay chhe, temān rahevun mane shobhatun nathī. āvī jene bhāvanā jāgī chhe tene munirāj
kahe chhe tun pahelān shubhāshubh vikalpa jāḷanun lakṣha chhoḍī de ane anant ānand, shānti
ane samādhithī bharapūr nij vastusvabhāvanun lakṣha kar! teno vishvās kar! tenun
samyagdarshan pragaṭ kar!
je anādithī vikāramān ja ekatva ane sukh mānato hato teṇe have gulāṇṭ mārī
ane mārā svabhāvamān ja shānti, ānand ane sukh chhe em jeṇe nakkī karyun tene em
lāge chhe ke mārā svabhāvanā svād pāse vikārano svād phīkko chhe. ām svabhāvanī
draṣhṭi thatān je jīv vikalpane chhoḍīne svabhāvamān sthir thāy chhe te param samādhi ane
shānti prāpta kare chhe.

Page 215 of 238
PDF/HTML Page 226 of 249
single page version

background image
paramātmā] [21p
vastuno svabhāv sadā nirdoṣh hoy. sadoṣhatā to paryāyamān hoy. svabhāv to
nirdoṣh kaho, samādhi svarūp kaho ke vītarāg samaras svarūp kaho, tevā svabhāvano
anubhav karavāthī jīv ātmānā ānandane prāpta kare chhe.
ahīn to bhāī! rokaḍiyo dhandho chhe. je kāḷe svabhāvanī draṣhṭi kare te ja kāḷe
svabhāvano atīndriy ānand prāpta thāy chhe ane svabhāvathī viparīt paradravya taraph lakṣha
kare chhe tene vikāranā duḥkhanun vedan thāy chhe. pachhī karma bandhāy ane tenun phaḷ maḷe e
to badhī bahāranā sanyoganī vāt chhe. samayasāranī 102 gāthāmān āve chhe ke ‘je
samaye kartā te ja samaye jīv bhoktā chhe.’
shrotāḥ- āp kaho chho ke jīvanā bhāvanun phaḷ rokaḍiyun chhe paṇ ame to joīe
chhīe ke loko bhajiyān, pataraveliyān, lāḍavān khātān hoy ane lher karatān hoy chhe, te
bhāv to ashubh chhe to tene duḥkh kem thatun nathī?
pūjya gurudevaḥ- are! e lher karatān bhale dekhāy paṇ e duḥkh ja chhe, paṇ
tenun tene bhān nathī. jeṭalun paralakṣha chhe teṭalun duḥkh ja chhe. e duḥkhadāvānaḷanī
vikalpajāḷane chhoḍīne svabhāvanun lakṣha kare tene ja samaras ane shānti chhe, sukh chhe, tene
ja dharma pragaṭ thayo kahevāy. kahyun chhe ke...
bhaṭakant dvār dvār lokan ke kukar āshā dhārī,
ātam anubhav rasake rasiyā ūtare na kabahū khumārī,
āshā auranakī kyā kīje? gnān sudhāras pīje...
kūtaro baṭakun roṭalān māṭe gher gher bhaṭake chhe tem ā agnānī mane kāīk sukh
āpone! em karī bāyaḍī, chhokarā, dhan ādi pāse kūtarānī jem bhaṭake chhe, tene kahe
chhe bhāī! tun gnānarasano piṇḍ chho, ānandano sāgar chho teno tun svād le, gnānaras pī!
are! agnānī jīv savāramān hāthamān dāntiyo laīne māthun oḷato hoy ane
arīso sāme rākhīne joto jāy. jāṇe ā sharīr sārun lāge to mane sukh thāy. koī
mane sāro kahīne mān de to mane sukh thāy. āhāhā!...bhagavān tun kyān bhaṭakyo?
sudhārasano sāgar to tun pote chho! temān ḍūbakī māravī chhoḍīne, ā tun kyān ḍūbyo?
ahīn kahe chhe ke prabhu! ek vār to tun gulāṇṭ mār! ā badhān vikalpo chhoḍī
svabhāvanī draṣhṭi kar to tane atīndriy ānand āvashe. aho! samādhinā piṇḍ thaī
gayelā evā vītarāg trilokanāthanī vāṇīmān āvelī ā vāto chhe. e ja muni kahe
chhe. ā kāī koīnā gharanī vāt nathī.
ūpaje moh vikalpathī, samasta ā sansār;
antarmukh avalokatān, vilay thatān nahi vār.
shrīmadnī chhellī kaḍī chhe. moh vikalpathī ā sansār ūbho thayo chhe. antaradraṣhṭi
karatān ja e mohano nāsh thāy chhe. shubhāshubhabhāvo tārā svabhāvamān nathī tethī
svabhāvadraṣhṭi karatān teno nāsh thayā vagar nahi rahe.

Page 216 of 238
PDF/HTML Page 227 of 249
single page version

background image
216] [hun
ātmā ānandanun dhokaḍun chhe. shubhāshubh vikalpano nāsh karī svabhāvamān līn thatān
te dhokaḍāmānthī ānandano namūno tane maḷashe tenā uparathī tane mokṣhanā pūrṇa sukhano
khyāl āvashe.
ā to yogasār chhe ne! sāramān sār vāt āmān mūkī chhe. sukhī ātmā ja
pūrṇa sukhanun kāraṇ thāy chhe. duḥkhī ātmā sukhanun kāraṇ na thāy tethī bahu parīṣhah
sahan karavāthī nirjarā thāy e vāt rahetī nathī. parīṣhah sahan karyo temān to tane
duḥkh ane ākuḷatā thaī, tenāthī nirjarā shī rīte thāy? sukhī ātmā ja pūrṇa sukhane
sādhī shake chhe. sukhasvabhāvī to ātmā trikāḷ chhe paṇ tenī draṣhṭi-gnān ane ramaṇatā
karatān je sukhadashā pragaṭ thāy chhe te pūrṇa sukhane sādhe chhe.
chhaḍhāḷāmān āve chhe ke “ātamahit hetu virāg gnān, te lakhe āpako
kaṣhṭadān.” je chāritrane kaṣhṭadāyak samaje chhe, veḷunā koḷiyā chāvavā jevun kaṭhaṇ samaje
chhe, tene chāritranun svarūp samajāṇun ja nathī. bhāī! chāritra to ānandadātā chhe tene tun
duḥkhadātā kalpe chhe to tun chāritranun svarūp samajyo ja nathī.
prabhu! tārī prabhutā to tārī pāse chhe ne bhāī! e prabhutāmān ānandanī prabhutā
paṇ tārī pāse chhe. tāre duḥkhadashāthī chhūṭī sukhadashā pragaṭ karavī hoy to samyagdarshan-
gnān-chāritra pragaṭ kar!
ātmik sukh prāpta karavāno ek ja upāy chhe ke potānā sukhasvabhāvī ātmāmān
nirvikalpa samādhi pragaṭ karavī. pratham gāḍh shraddhā kare ke ‘hun ja siddha samān shuddha chhun.’ ā
shraddhā evī hoy ke pachhī indra narendra koī āve ane pherave to shraddhā na phare.
māro bhagavān kadī mārā mahimāvant svabhāvathī khālī nathī. anant gnān,
anant darshan, anant vīrya, prabhutā, svachchhatā ādi anantaguṇonī anantatāthī bharelo hun
mahimāvant padārtha chhun.-āvo draḍh vishvās āvyā vinā temān ṭharī shakātun nathī. draḍh
vishvās āve te ja temān ṭharī shake chhe. jeṭalo temān ṭhare teṭalo ānand pragaṭ thāy chhe.
pratham to svabhāvanī ruchi kyāre thāy?-ke te svabhāv jyāre tenā gnānamān
bhāse tyāre ātmānī ruchi thāy. gnānadashāmān svabhāvano bhāv bhāse tyāre ja vishvās
āve ane tyāre ja āmān ṭharavāthī mārun kalyāṇ thashe em nakkī thāy. vastu svarūp
jevun chhe tevun bhāvamān bhāsan thayā vagar eṭale gnānamān bhāsyā vagar kyāthī āve?
māṭe pahelān bhāvabhāsan thavun joīe.
gnānasvabhāv eṭale sarvagnasvabhāv. sarvagnabhagavāne ā svabhāv paryāyamān pragaṭ karī
dīdho chhe ane māre paryāyamān te pragaṭ thayo nathī paṇ svabhāve to hun paṇ sarvagnasvabhāvī
chhun em antarathī bhāvabhāsan thāy tyāre sāchī shraddhā thāy chhe ane sāchī shraddhā thāy tyāre
ja sāchun chāritra pragaṭ thāy chhe. e vagaranun chāritra paṇ sāchun hotun nathī.
samakitīne svānubhavanī kaḷā āvaḍī jāy chhe. ekavār jeṇe bhagavān
ātmāmān javānī keḍī joī līdhī te pharī pharī joyelān mārge jaīne svabhāvamān ramaṇatā
kare chhe. gr̥uhasthāshramamān

Page 217 of 238
PDF/HTML Page 228 of 249
single page version

background image
paramātmā] [217
samakitīne muni jeṭalo samay na maḷe topaṇ thoḍo vakhat to dharmī anubhavanī dhārānā
mārge javāno samay kāḍhīne sāmāyikano abhyās kare chhe.
jeṇe ātmāno vāstavik ānand chākhyo hoy te rāgano svād ākuḷatā-
svarūp chhe em mīṇḍhavaṇī karī shake; paṇ jeṇe ānandano svād ja chākhyo nathī evo
agnānī rāg ākuḷatāsvarūp chhe em mīṇḍhavaṇī-meḷavaṇī karī shakatā nathī. tethī
ākuḷatāne ja eṭale ke rāgane ja potānun svarūp māne chhe.
digambar santoe bahun ṭūṅkāmān ghaṇo māl bharī dīdho chhe, chāritra dvārā mūḷ sattāne
anubhavīne lakhe chhe ne! shāshvat mārgane jāte anubhavīne tenī vāt munirāj lakhe chhe.
ahīn yogīndradeve tattvānushāsananā shlokano ādhār āpyo chhe ke jene ātmānā
dharmadhyānamān ānandano anubhav thayo nathī te mūrchchhāvān ane mohī chhe, kayāṅk mūrchchhāī
gayo chhe, tethī ātmāno ānand āvato nathī.
jem gharamān padmaṇī jevī strī hoy paṇ temān man na lāgatun hoy to te samajī
jāy chhe ke ānun man bīje kyāṅk chhe, ahīn man jāmatun nathī-em oḷakhī le chhe. tem
ahīn kahe chhe ke paramātmā ānandanī mūrti chhe tenun dhyān kare chhe paṇ ānand nathī
āvato to samajī levun ke te kayāṅk mūrchchhāī gayo chhe. kyāṅk puṇya-pāpanā premamān
mūrchchhāī gayo chhe. jo na mūrchchhāyo hoy to dhyān kare ane ānand kem na āve? āve
ja. je ātmānun darshan, gnān ane ramaṇatā kare chhe, ekāgratā kare chhe, tene vachanagochar
evo ātmik ānand āve ja chhe.
āhāhā...! potānā gharanī chīj pote le tyāre thāy tevun chhe, koī āpī de tem nathī.
have kahe chhe ke ātmadhyān paramātmānun kāraṇ chhe.
जो पिंडत्थु पयत्थु बुह रूवत्थु वि जिण–उत्तु ।
रूवातीतु मुणेहि लहु जिम परु होहि पवित्तु ।। ९८।।
je piṇḍastha, padastha ne rūpastha, rūpātīt;
jāṇī dhyān jinokta e, shīghra bano supavitra. 98.
ahīn kahe chhe ke he paṇḍit! vītarāg bhagavāne ā chār prakāranā dhyān kahyān chheḥ-
(1) piṇḍastha eṭale sharīramān rahelā ātmānun dhyān karavun te, (2) padastha
eṭale pāñch padamān rahelān pañchaparameṣhṭhīno vichār karīne antaramān dhyān karavun, (3)
rūpastha eṭale arihant paramātmānun dhyān karavun te ane (4) rūpātīt eṭale rūpathī
rahit siddha bhagavānano vichār karī antaramān javun te. ā chār prakāranā dhyān dvārā
svarūpamān ekāgra thatān jīv alpakāḷamān siddha thaī jāy chhe. paramātmapadane prāpta
karavānī ā kaḷā chhe.
tattvānushāsanamān kahyun chhe ke je bhāvathī, je rūpathī ātmagnānī ātmāne dhyāve chhe temān

Page 218 of 238
PDF/HTML Page 229 of 249
single page version

background image
218] [hun
te tanmay thaī jāy chhe, bhagavān ātmā ānandasvarūp ane pūraṇagnān svarūp evā
bhāvathī ne evā svarūpathī tenun dhyān kare chhe to te dashā te bhāvamān tanmay thaī jāy
chhe. bhagavān ātmā pūraṇ shuddha ānandasvarūp chhe ane gnānanī mūrti chhe evā bhāvathī
ne evā rūpathī je ātmāne dhyāve chhe tyāre te vartamānadashā trikāḷabhāv sāthe tanmay
thaī jāy chhe.
* koī ati nindrāvash manuṣhyane tenā marmasthān
upar mudagaranī choṭ māre, athavā agninā ātāpathī
dehane jarā uṣhṇatā lāge, athavā kyāy vājintronā avāj
sāmbhaḷe to te turat jāgr̥ut thaī jāy chhe. parantu avivekī
jīvane to pāp karmaphaḷanā uparā uparī udayarūp mudagaranā
mār marmasthān upar paḍayā kare chhe. mahāduḥkharūp trividh
tāpathī teno deh nirantar baḷī āj ā maryo, kāl ā maryo,
phalāṇo ām maryo ane phalāṇo tem maryo, evā
yamarājanā vājintronā bhayaṅkar shabdo vāramvār sāmbhaḷe chhe,
chhatān e mahā akalyāṇakārak anādi mohanindrāne jarāy
vegaḷī karī shakto nathī, e param āshcharya chhe.
(shrī ātmānushāsan)

Page 219 of 238
PDF/HTML Page 230 of 249
single page version

background image
paramātmā] [219
[pravachan nan. 42]
gnānamay sarva ātmāne paramātmapaṇe dekh
[shrī yogasār shāstra upar param pūjya gurudevashrīnun pravachan, tā. 23-7-66]
ā shrī yogasār shāstra chāle chhe. temān have 99mī gāthāmān yogīndradev chāritra
eṭale samabhāv kone kahevāy. kone hoy ane kem hoy te vāt kare chhe.
सव्वे जीवा णाणमया जो सम–भाव मुणेइ ।
सो सामइउ जाणि फुडु जिणवर एम भणेइ ।। ९९।।
sarva jīv chhe gnānamay, evo je samabhāv;
te sāmāyik jāṇavun, bhākhe jinavararāy.
99.
shrīmad kahe chhe ne ke ‘sarva jīv chhe siddha sam.’ e ja vāt ahīn yogīndradev kahe
chhe ke ‘sarva jīv chhe gnānamay.’ sarva jīvo gnānamay chhe em potāno ātmā paṇ
gnānamay chhe em jotān samabhāv pragaṭ thāy chhe.
pote gnānamay chhe em jotān vītarāgatā pragaṭ thāy chhe ane bījā sarva jīvo
gnānamay chhe em jotān ā ṭhīk chhe ane ā aṭhīk chhe evī buddhi rahetī nathī. sarva
jīvane gnānamay na dekhatān karmanā vashe tenī thayelī vividh paryāyane dekhīne ṭhīk-aṭhīk
buddhi karato hato teno abhāv thāy chhe. gnānāvaraṇīne ādhīn gnānanun ochhā-vadhatāpaṇun
hoy, darshanāvaraṇīne ādhīn darshanano kṣhayopasham ochho-vadhāre hoy, mohanīyane ādhīn
mithyābhrānti ane rāgādi hoy ane antarāyane ādhīn thatān potāne vikār ādi
dekhāy, āyuṣhya karmane ādhīn dīrgha ke thoḍun āyuṣhya hoy, nāmakarmane ādhīn suḍoḷ ke
beḍoḷ sharīr dekhāy, gotra karmane ādhīn ūñch-nīch dashā dekhāy paṇ te to badhī
paryāy chhe. vedanīyane ādhīn shātā-ashātāno uday dekhāy paṇ te to badho sanyog
chhe, te mātra jāṇavā lāyak chhe.
nij ātmā ane par sarva ātmāne mātra gnātā-draṣhṭā-gnānamay jotān paryāyanā
pheraphār ane sanyoganā pheraphār to mātra jāṇavā lāyak dekhāy chhe. koīmān ṭhīk-aṭhīk
buddhi thatī nathī, ā sheṭh chhe ane ā garīb chhe em joyun te to vedanīy karmane
ādhīn maḷelān sanyogone jovānī vāt chhe, evī sanyog ādhīn draṣhṭi na karatān
svabhāvadraṣhṭithī badhāne gnānamay jonārā gnānīne ā ṭhīk chhe ane ā aṭhīk chhe-evā
rāg-dveṣh thatān nathī.
āhāhā...! ‘sarva jīv chhe gnānamay’ emān āchāryadeve keṭalun bharī dīdhun chhe!
bhāv ho ke abhāv ho paṇ nishchayathī param sat prabhu gnānamay chhe. temān ochhā-
vadhatāmpaṇānī paṇ vāt nathī. sarva jīv gnānamay chhe tem hun paṇ gnānamay chaitanyabimb
svarūp chhun evī draṣhṭi

Page 220 of 238
PDF/HTML Page 231 of 249
single page version

background image
220] [hun
thatān tene antaranā āshrayamān vītarāgatānī ja utpatti thāy, tene ja sāmāyik ane
samabhāv kahevāmān āve chhe.
svarūpe to darek jīv ‘gnānamay’ kahetān samabhāv svarūp ja chhe paṇ tenī andar
najar paḍatān samabhāv paryāyamān pragaṭ thāy chhe.
samayasāramān paṇ 11mī gāthāmān kundakundāchārya kahe chhe ke bhūtārtha eṭale gnānamay
ātmānā āshraye samyagdarshan pragaṭ thāy chhe ane tenā ja āshraye samabhāv-chāritra
pragaṭ thāy chhe. gnānamay vastu arthāt vītarāgatāmay arthāt nirvikalpa
samarasīsvabhāv-ekarūp svabhāvanā āshraye samyagdarshan thāy, samyaggnān thāy,
samyakchāritra thāy, shukladhyān thāy ane kevaḷagnān paṇ tenā ja āshraye thāy chhe.
samayasāramān badhān shāstronān bījaḍān paḍayān chhe.
potānā ātmāmān ane bījā anantā ātmāmān karmanā vashe je paryāyamān
viṣhamatā-vividhatā thāy chhe te kāī vastunun mūḷ svarūp nathī. vastusvarūpe to badhā
gnānamay chhe em jotān ā ṭhīk chhe ke ā aṭhīk chhe evī vr̥utti ja ūbhī thatī nathī.
vyavahār ane paryāyadraṣhṭithī jovānī āṅkh bandh karīne vastunā kāyamī asalī
svabhāvanī draṣhṭithī jue to potāne paṇ gnānamay jue ane badhā par jīvone paṇ e
samabhāvathī bharelān bhagavān ja jue.
shrī yogīndradev ā sāmāyik arthāt samabhāvanī vyākhyā kare chhe ane
bhagavānano ādhār āpe chhe ke jinavaradev ām kahe chhe.
jīv kartā thaīne potānā puruṣhārthathī potāne ane badhā jīvone ‘gnānamay’
jovānī samabhāvadraṣhṭi pragaṭ kare chhe. karmane vash thatān jīvane anek viṣham paryāyo thavā
chhatān, tene dekhavān chhatān dravya-draṣhṭie badhā ātmā gnānamay bhagavān chhe em potānā
puruṣhārthathī samabhāvanī draṣhṭie jotān paryāyamān samabhāv pragaṭ thāy chhe.
sāmāyikanī vyākhyā karatān āmān samyagdarshan, samyaggnān ane vītarāgabhāv
traṇeyanī vyākhyā āvī jāy chhe.
gnān sivāyanā bījā guṇo potānun astitva dharāve chhe paṇ potāne ke bījā
guṇone jāṇatā nathī tethī tene nirvikalpa kahevāy chhe ane gnān potāne to jāṇe paṇ
bījā anant guṇone paṇ jāṇe chhe. tethī tene savikalpa ane sākār paṇ kahevāy chhe.
ā gnān te ātmāno asādhāraṇ guṇ chhe tene paramabhāv-grāhakanay paṇ kahevāy chhe.
‘gnānamay’ ātmānī draṣhṭi karatān ātmā gnātā-draṣhṭā thaī jāy chhe tethī ‘gnānamay’
ātmāno nirṇay karatān samyagdarshan, samyaggnān ane samabhāvanī utpatti thāy chhe.
gnānane savikalpa kahyun teno artha sva-parane jāṇe te savikalpa em chhe. savikalpa
kahetān temān rāg chhe em nathī. sva-parane na jāṇe te nirvikalpa ane sva-parane jāṇe
te savikalpa evo ahīn artha levo. ā draṣhṭie ja bhagavānanā kevaḷagnānane paṇ
savikalpa kahevāy chhe.

Page 221 of 238
PDF/HTML Page 232 of 249
single page version

background image
paramātmā] [221
bhagavān sarvagna chhe. tethī sarvane jāṇe chhe to sarvamān paradravyane jāṇavun e kāī
vikalpa nathī. e to gnānanī vītarāgī dashā chhe. sarvane jāṇe chhe māṭe vyavahār thaī
gayo ke rāg thaī gayo em nathī. ātmagnānamay sarvagnatvashakti chhe. ātma- gnānamay
thaīne parane jāṇe chhe temān paranī apekṣhā nathī tethī sarvane jāṇatān rāg thāy ke
vikalpa thāy ke upachār āve chhe em vāt ja nathī. sva ane paranun pūrun jāṇavun-dekhavun
thāy evī ja sarvadarshitva ane sarvagnatva shakti chhe.
nishchayathī hun gnānamay chhun ane parajīvo paṇ gnānamay chhe em jotān samabhāv
pragaṭ thāy chhe. paradravyanī ke rāganī apekṣhā vinā svanā sāmarthyathī je ā gnān thāy
chhe te samabhāv chhe. samabhāv chhe tene ja kharī sāmāyik hoy chhe.
āṭh karmone vash thatān jīvanī gnān ādinī je hīnādhik avasthā thāy chhe te
to paryāyadraṣhṭino viṣhay chhe. tene ahīn nishchayadraṣhṭimān gauṇ karī chhe. bhed, rāg ane
alpatānā vyavahārano abhāv karīne nahi paṇ tene gauṇ karīne abhed ekarūp gnān
ānandamay svabhāvane mukhya karīne draṣhṭi karatān paryāyamān samabhāv pragaṭ thāy chhe.
māro svabhāv to gnānamay, ānandamay ādi svabhāvamay chhe em jāṇīne je
ātmastha thāy chhe tene samabhāv prāpta thāy chhe. te jīv ātmānubhavamān āvī jāy chhe
tyāre ja param nirjarānā kāraṇarūp sāmāyik chāritrano prakāsh thāy chhe.
ghaṇāe ghaṇī sāmāyik karī hashe paṇ ā to koī judī ja jātanī sāmāyikanī
vāt chhe. ā ek samayanī sāmāyik bhavanā abhāvanun phaḷ lāve chhe.
svabhāv ane svabhāvavānanī abhedatā jeṇe draṣhṭimān līdhī, gnānamān jāṇī ane
temān ṭharyo tene bhav hoy ja nahi kāraṇ ke gnānamātra vastumān bhav ane bhavano bhāv
ja nathī.
ā to bhāī! āchāryonā shabdo chhe. temān ghaṇī gūḍh gambhīratā bharī chhe. ek
ek shabdamān ghaṇān ūṇḍā bhāvo bharyā chhe.
potānā svabhāvanā sāmarthyathī parane paṇ gnānamay jotān tenī paryāyamān
samabhāv pragaṭ thāy chhe je nirjarānun kāraṇ chhe.
āhāhā...dravyamān bhav kevā? guṇamān bhav kevā? ane je paryāye e dravya-guṇano
nirṇay karyo temān paṇ bhav kevo? bhagavān ātmāno svabhāv bhavanā abhāvasvarūp
ja chhe tethī tenā dravya-guṇ-paryāy traṇeyamān bhav na hoy. dravyamān bhavano abhāvabhāv,
guṇamān paṇ bhavano abhāvabhāv ane tenā āshraye pragaṭelī samabhāvanī paryāyamān paṇ
bhavano abhāvabhāv chhe. vastunun svarūp ja āvun chhe em bhagavāne kahyun chhe.
vikalpa rahit bhāvamān rahevun te ja sāmāyik chhe, te ja munipad chhe ane te ja
ratnatrayanī ekatārūp mokṣhamārga chhe. temān vachche nabaḷāīnā rāgādi vikalpa hoy; na
hoy em nathī, paṇ te kāī jīvanun kāyamī svarūp nathī. par taraphanā jhukāvavāḷā
rāgādibhāv paryāyadraṣhṭino

Page 222 of 238
PDF/HTML Page 233 of 249
single page version

background image
222] [hun
viṣhay chhe, mātra jāṇavā lāyak chhe, ādaravā lāyak nathī. ādaraṇīy to ek bhavanā
abhāvasvarūp nij gnānasvabhāv ja chhe.
aho! munionī shī vāt karavī? ek vikalpa āvyo shāstra rachavāno, temān
thoḍāmān keṭalun bharī dīdhun chhe! paṇ kahe chhe ke vāṇī lakhavānī kriyā e to jaḍanī chhe,
lakhavāno vikalpa uṭhayo te paṇ māro svabhāv nathī. te to paryāyadraṣhṭino viṣhay chhe.
nishchayathī to hun paṇ gnānamay chhun ane badhā ātmāo paṇ gnānamay chhe. ākho lok
gnānamay paramātmāthī bharelo chhe. badhānī sattā judī judī chhe, siddhanī paṇ darek nī
sattā alag-alag chhe. kem ke mokṣha thāy tyān sattāno abhāv thato nathī. vikārano
abhāv thāy chhe, tethī mokṣhamān jyotamān jyot bhaḷī jāy chhe e anyamatinī vāt
jūṭhī chhe. darek siddha jīvanī sattā judī-judī chhe. ek kṣhetramān rahevā chhatān anant siddhonī
sattā nyārī-nyārī chhe. darekano astitvaguṇ ja evo chhe ke jene laīne darekanun
anādi-anant svatantra astitva ṭakī rahe chhe, koīmān koīnun astitva bhaḷī jatun nathī.
āgaḷ traṇ prashna karyā hatān ke sāmāyik kevī hoy, kone hoy ane kem hoy?
to kahe chhe ke ā upar kahī tevī svabhāvanī draṣhṭipūrvakanī sāmāyik hoy, kone hoy-ke
je sarvane gnānamay dekhe tene hoy ane kem hoy? ke svabhāvano āshray karavāthī hoy.
je potānā rāg ane bhedane gauṇ karīne svabhāvane jue chhe te bījāne paṇ
tenā rāg ane bhedane gauṇ karīne gnānamay svabhāvane jue chhe tene ja samabhāv pragaṭ
thāy chhe ane viṣhamadraṣhṭi chhūṭī jāy chhe. ā paramātmā chhe māṭe rāg karavo ke ā
jainadarshanano virodhī chhe māṭe dveṣh karavo e vāt ja ā svabhāvadraṣhṭimān nathī.
yogīndradev amr̥utāshitino ādhār āpe chhe ke ‘gnānī shuddha, pūrṇa, nirvikalpa,
nirañjan nirmoh nij ātmasamādhimān sukhāmr̥ut lakṣhaṇ girigūphāmān sthit thāy chhe.’
nij ātmānī draṣhṭi karīne sthir thāy te girigūphā chhe, bākī bahārathī girigūphāmān
jaīne bese tethī shun?
āchāryadevanī keṭalī karuṇādraṣhṭi chhe ke shiṣhyane ‘mitra’ kahīne bolāve chhe. he
mitra! sāmyabhāvanī girigūphāmān besīne, nirdoṣh padamān samādhi bāndhīne potānā ek
ātmāmān tun tārā paramātmapadane dhyāv! jethī tun sāchā sukhano anubhav karī shakīsh.
have 100mī gāthāmān paṇ munirāj sāmāyikanī ja vāt kare chhe.
राय–रोस बे परिहरिवि जो समभाउ मुणेइ ।
सो सामाइउ जाणि फुडु केवलि एम भणेइ ।। १००।।
rāg-dveṣh be tyāgīne, dhāre samatābhāv;
te sāmāyik jāṇavun, bhākhe jinavararāv.
100.
je koī jīv rāg-dveṣhane tyāgīne eṭale ekarūp shuddha ātmānī draṣhṭipūrvak viṣhamatāne
tyāgīne samatābhāvane dhāre chhe tene pragaṭapaṇe sāmāyik chhe em jinavaradev kahe chhe.

Page 223 of 238
PDF/HTML Page 234 of 249
single page version

background image
paramātmā] [223
potāne nyāl karavāno upāy potāmān ja chhe. kyāy bahār nathī. paṇ bahāranī
chījanā māhātmya āḍe ātmā to koī jāṇe vastu ja nathī em agnānīne thaī gayun
chhe. parachīj, shubhabhāv ke kṣhayopasham gnānanī mahimānī āḍamān agnānī ākhā
chaitanyadevanī mahimāne chūkī jāy chhe. mithyādraṣhṭi sanyogamān, vikāramān ke alpagna ādi
paryāyamān ja potānun hovāpaṇun svīkāre chhe. tethī tenī asat draṣhṭimān rāg-dveṣh sāthe ja
vaselā chhe. potāmān paryāyadraṣhṭi chhe eṭale bījā jīvone paṇ paryāyadraṣhṭithī joīne rāg-
dveṣh karyā kare chhe. mithyādraṣhṭinun ullasit vīrya paramān ja rokāī gayun chhe, tyān ja sukh
māne chhe ane jeṇe bhagavān ātmāno bheṭo karyo te 96000 rāṇīnā vr̥undamān paṇ sukh
mānato nathī. tenī draṣhṭinī keṭalī kimmat! draṣhṭi ākhī svabhāv taraph gulāṇṭ khāī gaī
chhe tene bahāramān kyāy sukh bhāsatun ja nathī.
paragneyamān be bhāgalā pāḍe chhe te mithyādraṣhṭi chhe. ā ṭhīk ane ā aṭhīk evī
buddhi mithyādraṣhṭine ja hoy chhe. gnānīne evī buddhi na hoy asthiratāne kāraṇe iṣhṭa-
aniṣhṭanī vr̥utti ūṭhe chhe paṇ te parane kāraṇe nahi ane svabhāvanā kāraṇe paṇ nahi.
mātra ek chāritranā doṣhane kāraṇe kamajorī chhe tethī iṣhṭa-aniṣhṭanī vr̥utti ūṭhe chhe paṇ
te gneyamān be bhāgalā pāḍatān nathī.
* mārun maraṇ nathī to mane ḍar kono? mane vyādhi
nathī to mane pīḍā kevī? hun bāḷak nathī, hun yuvān nathī.
e sarvaavasthāo pudgalanī chhe. (shrī iṣhṭa-upadesh)

Page 224 of 238
PDF/HTML Page 235 of 249
single page version

background image
224] [hun
[pravachan nan. 43]
kevaḷagnānīnī jem
niḥshaṅkapaṇe nij–paramātmāne jāṇatā gnānī
[shrī yogasār shāstra upar param pūjya gurudevashrīnun pravachan, tā. 24-7-66]
ā shrī yogasār shāstra chhe. temān 100mī gāthāmān sāchī sāmāyikanā svarūpanun
varṇan chāle chhe.
राय–रोस बे परिहरिवि जो समभाउ मुणेइ ।
सो सामाइउ जाणि फुडु केवलि एम भणेइ ।। १००।।
rāg-dveṣh be tyāgīne, dhāre samatābhāv;
te sāmāyik jāṇavun, bhākhe jinavararāv.
100.
bhagavān sarvagnadev kahe chhe ke je rāg-dveṣhano tyāg karīne samabhāvane dhāraṇ kare
chhe tene sāchī sāmāyik hoy chhe.
ātmā gnānānandasvarūp chhe evun jene bhān thayun tene bījā prāṇīo pratye
samabhāv varte chhe. dharmījīvanī draṣhṭi mithyādraṣhṭinī draṣhṭi karatān ūlaṭī thaī gaī chhe.
mithyādraṣhṭi paradravya mane lābh-nukashān kare chhe em mānīne tenā pratye rāg-dveṣh kare chhe
ane gnānī to em māne chhe ke koī paradravya mane lābh-nukashān karī shaktā nathī.
saune potānā karma anusār sanyog-viyog thāy chhe, koī koīno bagāḍ sudhār karī
shaktun nathī. āvī draḍh shraddhā ane gnānane kāraṇe gnānīne paradravya pratye rāg-dveṣhanī buddhi
thatī nathī.
potānā svabhāvane gnātā-draṣhṭārūpe kabūlato, jāṇato, ṭharato dharmī jīv bījā
jīvanā jīvan-maraṇ, sukh-duḥkhane koī anya jīv kare chhe em mānato nathī. jagatanā
darek kāryo pot-potānā antaraṅg upādānane kāraṇe thāy chhe em dharmī māne chhe.
jem sūrya tenā kāraṇe ūge chhe ane tenā kāraṇe āthame chhe temān koīne evo
vikalpa nathī āvato ke ā jaldī ūge ke jaldī āthamī jāy to sārūn. tem dharmī
jīvane jagatanā darek kāryo tenā kāraṇe thāy chhe temān hun pheraphār karun evī buddhi thatī
nathī. darek padārtha tenā krame pariṇamatā potānī avasthānā kāryane kare chhe, temān anukūḷ
nimitta je hoy te hoy ja chhe em jāṇatān gnānīne bījānā kārya men karī dīdhān evo
ahaṅkār thato nathī ane bījā mārā kārya karī de evī apekṣhā rahetī nathī.
jagatanun kyun dravya nakāmun chhe? eṭale ke kayun dravya paryāy vinānun chhe? koī dravya
paryāy vinānun nathī. paryāy eṭale dravyanun kārya ane dravya tenun kāraṇ. kārya vinānun kāraṇ
na hoy ane kāraṇ vinānun kārya na hoy. āvun jāṇatān gnānīne paradravya pratye viṣhamatā

Page 225 of 238
PDF/HTML Page 236 of 249
single page version

background image
paramātmā] [22p
utpanna thatī nathī, samabhāv rahe chhe. gr̥uhasthāshramamān paṇ gnānīne shraddhā-gnānamān āvo
samabhāv rahe chhe ane chāritranī nabaḷāī vash alpa rāg-dveṣh thāy tene gnānī
potānā svabhāvamān khatavatā nathī.
yogīndradev samayasāranān bandh-adhikāranā 176 kaḷashano ādhār āpe chhe.
samyaggnānī pote potāne ane badhā paradravyanā svabhāvane jem chhe tem jāṇe chhe ane
tenī paryāyamān thatān kāryane paṇ vyavahār tarīke jāṇe chhe. dravya te nishchay chhe ane paryāy
te vyavahār chhe. dravya vagaranī paryāy na hoy-nishchay vagarano vyavahār na hoy. āvun
jāṇatān gnānī potānī paryāyamān thatān rāgane potānā svabhāvamān khatavatā nathī.
koī lākaḍī māre ane pote kṣhamā rākhe to samabhāv kahevāy em nathī. hun
gnānasvabhāvī chhun ane paryāyamān viṣhamabhāv thāy chhe te māro svabhāv nathī em be
vachche bhedagnān karavun te samabhāv chhe. ā apekṣhāe gnānī rāg-dveṣh karatān nathī em
kahevāy chhe. chāritranī nabaḷāīthī rāg-dveṣh thāy chhe tenī ahīn gauṇatā chhe.
have chhedopasthāpananī vāt kare chhe.
हिंसादिउ–परिहारु करि जो अप्पा हु ठवेइ ।
सो बियऊ चारित्तु मुणि जो पंचम–गइ णेइ ।। १०१।।
hinsādikanā tyāgathī, ātmasthitikar jeh;
te bījun chāritra chhe, pañcham gatikar teh.
101.
je koī jīv hinsā ādi pāpanā pariṇāmanā abhāvasvabhāvasvarūp ātmāmān
sthiratā kare chhe tene bījun chāritra chhe je pañchamagatinun kāraṇ chhe. vikārano chhed karī
ātmāne ātmāmān sthāpavo tene chhedopasthāpanā nāmanun bījun chāritra kahevāy chhe em
yogīndradev kahe chhe. ām to, sāmāyikamān beṭhā hoy ane temān koī vikalpa āvī
jāy. doṣh lāge tene chhedīne pharī ātmāmān sthir thāy tene chhedopasthāpanā kahevāy chhe.
paṇ ahīn to yogīndradeve adhyātmathī chhedopasthāpanānun svarūp kīdhun chhe.
mokṣhanun sākṣhāt kāraṇ to svarūpamān līnatārūp chāritra chhe tethī dharmanun mūḷ
chāritra kahyun chhe paṇ te chāritra darshan-gnān vinā hotun nathī.
sthir-bimb bhagavān ātmāmān sthiratāno abhyās thatān pachhī kāyamī
sthiratā-dhruvadashā-pañchamagati pragaṭ thaī jāy chhe. pañchāstikāyamān kevaḷagnānane paṇ ek
naye kūṭastha kahyun chhe tem mokṣhamān ekadhārī sthiratā hovāthī tene paṇ dhruv kahyo chhe.
sthiratā palaṭe chhe paṇ ekadhārī evī ne evī thatī rahe chhe māṭe tene dhruv kahī chhe.
मिच्छादिउ जो परिहरणु सम्मद्ंसण–सुद्धि ।
सो परिहार–विसुद्धि मुणि लहु पावहि सिव–सिद्धि ।। १०२।।

Page 226 of 238
PDF/HTML Page 237 of 249
single page version

background image
226] [hun
mithyātvādik pariharaṇ, samyagdarshan shuddhi;
te parihār vishuddhi chhe, shīghra laho shivasiddhi. 102.
ahīn munirāje adhyātmathī parihāravishuddhinī vyākhyā karī chhe ke jeṇe mithyātva,
avrat, kaṣhāy ādino parihār karīne samyagdarshananī shuddhi pragaṭ karī chhe tene
parihāravishuddhi chhe.
anādithī je svabhāvano anādar karato hato ane puṇya-pāp ādino ja
ekānte ādar karato hato tene chhoḍīne have je paramānandasvarūp nij ātma-
svabhāvano ādar-satkār kare chhe eṭale ke samyagdarshananī shuddhi pragaṭ kare chhe tene
parihāravishuddhi chhe.
aṣhṭapāhuḍamān samyagdarshan upar jor deto ek shlok āve chhe ke ‘samakitamān
pariṇat thayelo āṭh karma nāsh kare chhe.’ svarūp je pūraṇ...pūraṇ shraddhā thaī chhe tenā
valaṇamān tenun ne tenun pariṇaman chālatān āṭhey karmono nāsh thaī jāy chhe.
tem ahīn kahe chhe ke bhagavān paramānandasvarūpamān-anant guṇanā godāmamān thāp
mārīne jyān svarūpano ādar pragaṭ kare chhe tyān bījā sarva bhāvono parihār thaī jāy
chhe. mithyātvanā parihār uparānt rāg-dveṣhano paṇ jyān parihār thayo eṭale ke tyāg
thayo-abhāv thayo ane svarūpanī pratīti-gnān ane sthiratā pragaṭ thaī tene ahīn
‘parihāravishuddhi’ nāmanun chāritra kahyun chhe. ahīn paṇ samyagdarshan upar vadhāre jor
āpyun chhe. kem ke samyagdarshan vinā dharmamān ek ḍagalun paṇ āgaḷ chālī shakātun nathī.
jene draṣhṭimān nij paramātmasvarūpano bheṭo thayo tene kharekhar shraddhā-gnānamān
paramātmāno sākṣhātkār thayo chhe.
digambar āchāryoe bhinna bhinna granthamān bhinna bhinna vidhie ātmāne
gāyo chhe. ahīn adhyātmathī ‘parihāravishuddhi’ no shabdārtha karyo chhe. kharekhar parihār-
vishuddhi to munine hoy chhe paṇ ahīn samyagdarshananī shuddhi ane mithyātvādinā
parihārane ‘parihāravishuddhi’ kahī dīdhī chhe.
samyaggnānīne parihāravishuddhi e rīte chhe ke tene svabhāvamān ādaramān bahāranā
koī padārthanī vismayatā lāgatī nathī. padārthanī yathārtha sthitinā gnānane līdhe tene
koī padārthamān vismayatā ke khed thato nathī, tethī chhae dravyanā mūḷ guṇ ane paryāyanā
svarūpane kevaḷagnānīnī jem shaṅkā rahit yathārtha jāṇe chhe. gnānīne shrutagnān chhe tethī
parokṣha gnān chhe paṇ parokṣha rīte, kevaḷagnānī jeṭalun ane jevun jāṇe chhe teṭalun ane tevun
ja gnānī jāṇe chhe paṇ kyāy vismayatā lāgatī nathī.
ahāhāhā! ātmānā ek gnān guṇanī ek paryāyanī keṭalī tākāt chhe ke ek
samayamān darek dravyane tenā anant guṇ paryāy sahit jāṇī le chhe. ek shraddhānī paryāy
evī chhe ke te badhānī shraddhā karī le chhe. āvī to ek paryāyanī tākāt chhe to
ātmānī keṭalī tākāt? āvā ātmāne je jāṇe teṇe kharekhar ātmāne jāṇyo
kahevāy. gnānī āvā bhagavān ātmāne kevaḷagnānīnī jem niḥshaṅkapaṇe jāṇe chhe.

Page 227 of 238
PDF/HTML Page 238 of 249
single page version

background image
paramātmā] [227
āvā draḍh gnān ane vairāgyadhārī samyagdraṣhṭi joke pūrvakarmanā udayathī
gr̥uhasthāshramamān darek kārya karatān dekhāy chhe topaṇ te kāryone te āsaktibhāvathī karatān
nathī. rāgane rog jāṇe chhe, mārā puruṣhārthanī gati eṭalī viparīt chhe māṭe rāg thāy
chhe em jāṇe chhe. rāg e mārā svabhāvanī jāt nathī. tem karma paṇ rāg karāvatun
nathī. mārā ja puruṣhārthanī khāmīthī rāg thāy chhe em jāṇe chhe.
gnānī jāṇe chhe ke ā mane satnun sthāpan karavāno-nayathī mukhya-gauṇ karavāno
vikalpa ūṭhe chhe te paṇ rāg chhe-prashasta kaṣhāyano ansh chhe. vītarāg amr̥utarasamān e
ansh paṇ mane pālavato nathī. āṅkhamān kadāch kaṇun samāy paṇ mārā vītarāgarasamān
ā rāg poṣhāto nathī-samāto nathī.
ām, gnānī gr̥uhasthāshramamān rahyān chhatān-gr̥uhasthāshramanā kāryo karatān hovā chhatān
temān ekākār thatān nathī, līn thatān nathī. chāritranī kamajorīthī thatān rāgane-
viṣhamabhāvane potānā samasvabhāvathī viruddha hovāthī rog jāṇe chhe.
samyagdarshananī shuddhatā e ja mokṣha upāyanun mūḷ chhe. samyagdarshanamān sam-
svabhāvī bhagavān ātmānī samyak pratītinun jor eṭalun chhe ke te ja vītarāg
yathākhyātachāritra, kevaḷagnān ane mokṣhanun kāraṇ bane chhe.
ānandaghanajī ek stutimān lakhe chhe ke “gaganamaṇḍaḷamān gauā viyāṇī, vasudhā
dūdh jamāyā, mākhaṇ thā so vīralā pāyā, chhāshe jagat bharamāyā.” kahe chhe mākhaṇ to
viralā gnānī khāī gayā ane jagat ākhun to chhāshamān bharamāṇun chhe. ā stuti
uparathī sheṭhiyāe ek līṭī lakhī chhe ke ‘ātam gaganamen gnān hī gaṅgā, jāme amr̥ut
vāsā, samyagdraṣhṭi bhar bhar pīve mithyādraṣhṭi jāy pyāsā...’
āvā samasvarūpamān līn gnānīne kyārey parapadārthamān iṣhṭa-aniṣhṭapaṇāno rāg
āvī jāy chhe teno parihār karīne te pharī svarūpamān līn thāy chhe tenun nām
parihāravishuddhi chhe.
ahīn amr̥utachandra āchāryakr̥ut tattvārthasārano dākhalo āpyo chhe. ‘jyān prāṇīonā
ghātano visheṣhapaṇe tyāg hoy ane chāritranī vishuddhi hoy tene parihāravishuddhi chāritra
kahevāy chhe.
have yathākhyātachāritranī vyākhyā āpe chhe.
सुहुमहं लोहहं जो विलउ जो सुहुमु वि परिणामु ।
सो सुहुमु वि चारित्त मुणि, सो सासय–सुह–धामु ।। १०३।।
sūkṣhma lobhanā nāshathī, je sukṣham pariṇām;
jāṇo sūkṣhma-charitra te, je shāshvat sukhadhām. 103.
yathākhyātachāritra eṭale pūrṇa chāritra arthāt utkr̥uṣhṭa chāritra. yathākhyāt eṭale
antarasvabhāvamān jevun akaṣhāy-avikārī, vītarāg samabhāvasvarūp chāritra prasiddha chhe
tevun ja paryāyamān yathārthamān prasiddha thavun tene yathākhyāt nāmanun vītarāg chāritra kahevāy
chhe ane te chāritra ja avināshī sukhanun sthān chhe.

Page 228 of 238
PDF/HTML Page 239 of 249
single page version

background image
228] [hun
dashamān guṇasthāne je sūkṣhma lobh chhe teno paṇ nāsh thaīne je sūkṣhma vītarāgī
pariṇām utpanna thāy chhe tene sūkṣhma chāritra kahe chhe. te ja yathākhyāt- chāritra chhe, te
mokṣhanun sākṣhāt kāraṇ chhe.
chāritranī sharūāt thayā pachhī shuddhinī vr̥uddhi thāy chhe tenā sāmāyik,
chhedopasthāpanā, parihāravishuddhi, yathākhyātachāritra ādi ā badhān prakār chhe. samaye
samaye shuddhinī vr̥uddhi thāy chhe evī ā vāt bīje kyāy na hoī shake.
ā to badhī ātmārāmane bheṭavānī vāto chhe. nijapad rache so ‘rām’ kahīe,
karma kase tene kr̥iṣhṇa kahīe. ahīn kahe chhe ke bhagavān ātmā potānā ātmabāgamān rame
tene yathākhyātachāritra hoy chhe. ā chāritra ja tene avināshī sukhanun sākṣhāt kāraṇ chhe.
kṣhāyik samyagdraṣhṭine chothā guṇasthānamān mithyātvanī traṇ prakr̥iti ane chār
anantānubandhīnī prakr̥itino nāsh thaīne svarūpācharaṇachāritra pragaṭ thaī jāy chhe. te
chāritranī pūrṇatā to yathākhyātachāritrathī thāy chhe paṇ chothāmān tenā ansharūp kaṇikā na
jāge to to āgaḷ ja na vadhī shake.
are! ā to tattvanā nirṇayano viṣhay chhe, temān samabhāve shāntithī vītarāgī
charchā karīne nirṇay karavo joīe. temān ek-bījāne khoṭā pāḍavānī vāt na hoy
bhāī! koīnī bhūl hoy topaṇ tene bījī rīte samajāvīne kahevun joīe. tene dveṣhī
kalpīne ke virodhī kalpīne kahevun e kāī sajjanatānī rīt chhe? ā to vītarāg
mārga chhe bhāī! temān to shāntithī, nyāyathī jem hoy tem nirṇay karavo joīe ane
je satya nīkaḷe tene kabūlavun joīe. āmān koī pakṣhanī vāt nathī.
chothā guṇasthāne svarūpācharaṇ chāritra hoy e vāt to ṭoḍaramalajī,
gopāladāsajī baraiyā, rājamalajī vagere badhānān shāstromān āve chhe ane kadāch sīdhā
shabdomān na nīkaḷe topaṇ nyāyathī to samajavun joīe ne bhāī! ‘sarva guṇānsh te
samyaktva’ kahetān temān chāritrano ansh āvī ja jāy chhe.
mithyādraṣhṭine potānā gnāyakapaṇānun bhān na hatun tethī sharīrādi ane rāg-
dveṣhādi bhāvomān potāpaṇānī shraddhā-gnān ane līnatā hatā. have jyān shraddhāe gulāṇṭ
khādhī-nij paramātmānun avalokan thayun to te potāmān ṭharyā vinā shī rīte thāy? e
ṭhare chhe enun ja nām bhagavān svarūpācharaṇachāritra kahe chhe. anantānubandhīnān krodh, mān,
māyā, lobh-ādi chār kaṣhāyano nāsh thayo to kāīk chāritra pragaṭ thāy ke nahi?
bhale e deshachāritra ke sakalachāritra nathī paṇ svarūpācharaṇarūp chāritra chhe. svabhāvanā
svād vagar shraddhā kyāthī thāy? e svabhāvano svād te svarūpā- charaṇachāritra chhe,
ethī āgaḷ vadhīne chāritra pūrṇa thāy tene thayākhyātachāritra kahe chhe ane teramān
guṇasthāne chāritranī sāthe anant ānand pragaṭ thāy tyāre param yathākhyātachāritra
kahevāy chhe. ā chāritra ja sākṣhāt mokṣhanun kāraṇ chhe.

Page 229 of 238
PDF/HTML Page 240 of 249
single page version

background image
paramātmā] [229
[pravachan nan. 44]
guru ādeshaḥ
dehavāsī nij–paramātmāmān ane
sarvagna–paramātmāmān pher na jāṇ!
[shrī yogasār shāstra upar param pūjya gurudevashrīnun pravachan, tā. 26-7-66]
ā shrī yogasār shāstra chāle chhe. tenī 104 gāthā chāle chhe. yogīndradev kahe chhe
ke ātmā pote ja pañch-parameṣhṭhī chhe.
अरहंतु वि सो सिद्धु फुडु सो आयरिउ वियाणि ।
सो उवझायउ सो जि मुणि णिच्छई अप्पा जाणि ।। १०४।।
ātmā te arhant chhe, siddha nishchaye e ja;
āchāraj, uvajhāy ne sādhu nishchay te ja.
104.
nishchayadraṣhṭi arthāt yathārtha draṣhṭithī juo to, ātmā ja arhant chhe em jāṇo.
arhant, siddha, āchārya ādinā paryāyo ātmānā dhruvapadamān-antaramān shaktirūpe paḍī chhe.
ātmāmān vartamān dashāmān alpagnān, alpadarshan ane rāg-dveṣhādinī
viparītatā chhe. e to kṣhaṇik avasthā chhe paṇ antaramān to, arhantanā jevā anant
chatuṣhṭay trikāḷ paḍayān chhe.
pravachanasāranī 80 mī gāthāmān āve chhe ke arhantanun dravya eṭale shaktivān,
tenā guṇ eṭale shakti ane tenī vartamān avasthāne je jāṇe chhe te potānā
ātmānā dravya guṇ-paryāyane jāṇe chhe eṭale ke arhantanā dravya-guṇ-paryāy sāthe
potānā dravya-guṇ-paryāyane meḷave chhe ke mārāmān paṇ arhant jevā dravya-guṇ chhe. mārā
svabhāvamān anant gnān-darshan, sukh ādi svabhāvo chhe te pragaṭ thashe. je hoy te pragaṭ
thāy, na hoy to kyāthī āve? āhāhā! rāg rahit nirvikalpa shraddhā vaḍe hun arhant
jevo ja chhun evī pratīti thaī shake chhe.
bhagavān ātmā eṭale kāraṇ paramātmāmān arhantapadanun kāraṇ paḍayun chhe te pragaṭ
thāy chhe. tr̥uṣhā lāgī hoy to, pāṇī hoy to tr̥uṣhā chhīpe. tem arhantapad antaramān hoy
to temān ekāgratā karavāthī paryāyamān te pragaṭ thāy. pāṇī na hoy to tr̥uṣhā na chhīpe,
tem antaramān arhantapad na hoy to paryāyamān pragaṭ kyāthī thāy?
ahīn yogasāranī ā 104 gāthāmān je vāt chhe e ja vāt mokṣhapāhuḍanī 104
mī gāthāmān chhe, teno ahīn ādhār āpyo chhe.
are! ā tattvano bharoso paṇ kem thāy? bhāī! tārī dashāmān bhale
alpagnān ho