90 ]
iShTopadesh
[ bhagavAnashrIkundakund-
पुनर्भावक एवं विमृशति संयोगात्किमिति देहादिभिः सम्बन्धाद्देहिनां किं फलं
स्यादित्यर्थः ।
तत्र स्वयमेव समाधत्ते —
दुःखसन्दोहभागित्वं संयोगादिह देहिनाम् ।
त्यजाम्येनं ततः सर्वं मनोवाक्कायकर्मभिः ।।२८।।
टीका — दुःखानां संदोहः समूहस्तद्भागित्वं देहिनामिह संसारे संयोगाद्देहादिसम्बन्धाद्भवेत् ।
svasamvedanagnAnagochar chhe. karmasambandhit sharIr, strI, putrAdi bAhya sanyogI padArtho tathA vikArI
bhAvo AtmAnA chaitanyasvarUpathI sarvathA bhinna chhe. 27.
pharI bhAvak (bhAvanA karanAr) vichAre chhe ke sanyogathI shun (phaL)? eno artha e
chhe ke dehAdinA sambandhathI prANIone shun phaL maLe?
te ja samaye te svayam ja samAdhAn kare chhe —
dehIne sanyogathI, dukh samUhano bhog,
tethI man – vach – kAyathI, chhoDun sahu sanyog. 28.
anvayArtha : — [इह ] A sansAramAn [संयोगान् ] dehAdikanA sambandhathI [देहिनां ]
prANIone [दुःखसंदोहभागित्वं ] dukhasamUh bhogavavun paDe chhe (arthAt anant dukh bhogavavAn
paDe chhe), [ततः ] tethI [पनं सर्वं ] te samasta (sambandh)ne [मनोवाक्कायकर्मभिः ] man – vachan –
kAyanI kriyAthI [त्यजामि ] hun taju chhun.
TIkA : — dukhono sandoh (samUh) – tenun bhogavavApaNun ahIn eTale A sansAramAn
फि र भावना करनेवाला सोचता है कि देहादिकके सम्बन्धसे प्राणियोंको क्या होता
है ? क्या फल मिलता है ? उसी समय वह स्वयं ही समाधान भी करता है कि —
प्राणी जा संयोगते, दुःख समूह लहात ।
याते मन वच काय युत, हूँ तो सर्व तजात ।।२८।।
अर्थ — इस संसारमें देहादिकके सम्बन्धसे प्राणियोंको दुःख-समूह भोगना पड़ता
है — अनन्त क्लेश भोगने पड़ते हैं, इसलिये इस समस्त सम्बन्धको जो कि मन, वचन,
कायकी क्रियासे हुआ करते हैं, मनसे, वचनसे, कायसे छोड़ता हूँ । अभिप्राय यह है कि