kahAn jainashAstramALA ]
iShTopadesh
[ 125
anurodhathI kAI bolavun paDe yA dhArmik upadesh devo paDe, chhatAn te kAryamAn tenI buddhipUrvak
pravRutti nahi hovAthI te upadesh deto hovA chhatAn te upadesh deto nathI.
gnAnIne kAryavashAt koI kAryamAn pravRutti karavI paDe to kAryasamaye paN te potAnA
gnAnasvarUpI AtmAne chUkato nahi hovAthI, tene te kArya prati buddhipUrvak jhukAv
(abhimukhapaNun) — hotun nathI, tethI te bAhya kArya karato jaNAto hovA chhatAn, vAstavamAn te
kArya karato nathI. gnAnInI badhI kriyAo rAganA svAmitva rahit hoy chhe, tethI tenI badhI
bAhya kriyAo nahi karyA samAn chhe. 41. tathA —
konun, kevun, kyAn, kahIn, Adi vikalpa vihIn,
jANe nahi nij dehane, yogI Atam – lIn. 42.
anvayArtha : — [योगपरायणः ] yogaparAyaN (dhyAnamAn lIn) [योगी ] yogI, [किम्
इदं ] A shun chhe? [कीदृशं ] kevun chhe? [कस्य ] konun chhe? [कस्मात् ] shAthI chhe? [क्व ] kyAn
chhe? [इति अविशेषयन् ] ityAdi bhedarUp vikalpo nahi karato thako [स्वदेहम् अपि ] potAnA
sharIrane paN [न अवैति ] jANato nathI ( – tene potAnA sharIrano paN khyAl raheto nathI).
TIkA : — A anubhavamAn Avatun AdhyAtmik tattva (antasattva) shun chhe? kevA
svarUpavALun chhe? kevun chhe? konA jevun chhe? teno svAmI koN chhe? konAthI chhe? kyAn chhe?
तथा —
किमिदं कीदृशं कस्य कस्मात्क्वेत्यविशेषयन् ।
स्वदेहमपि नावैति योगी योगपरायणः ।।४२।।
टीका — इदमध्यात्ममनुभूयमानं तत्त्वं किं किंरूपं कीदृशं केन सदृशं कस्य स्वामिकं
कस्मात्कस्य सकाशात्क्व कस्मिन्नस्तीत्यविशेषयन् अविकल्पयन्सन् योगपरायणः समरसीभावमापन्नो
क्या कैसा किसका किसमें, कहाँ यह आतम राम ।
तज विकल्प निज देह न जाने, योगी निज विश्राम ।।४२।।
अर्थ — ध्यानमें लगा हुआ योगी यह क्या है ? कैसा है ? किसका है ? क्यों है ?
कहाँ है ? इत्यादिक विकल्पोंको न करते हुए अपने शरीरको भी नहीं जानता ।
विशदार्थ — यह अनुभवमें आ रहा अन्तस्तत्त्व, किस स्वरूपवाला है ? किसके
सदृश है ? इसका स्वामी कौन है ? किससे होता है ? कहाँ पर रहता है ? इत्यादिक