74 ]
iShTopadesh
[ bhagavAnashrIkundakund-
को अत्र दृष्टान्त इत्याह यदित्यादि ददातीत्यत्रापि योज्यं ‘तुं अवधारणे’ तेनायमर्थः
संपद्यते । यद्येव यस्य स्वाधीनं विद्यते स सेव्यमानं तदेव ददातीत्येतद्वाक्यं लोके सुप्रतीतमतो
भद्र ज्ञानिनमुपास्य समुजृम्भितस्वपरविवेकज्योतिरजस्रमात्मानमात्मनि सेवस्व ।
अत्राप्याह शिष्यः । ज्ञानिनोध्यात्मस्वस्थस्य किं भवतीति निष्पन्नयोग्यपेक्षया स्वात्मध्यान-
फलप्रश्नोयम् ।
गुरुराह —
परीषहाद्यविज्ञानादास्रवस्य निरोधिनी ।
जायतेऽध्यात्मयोगेन कर्मणामाशु निर्जरा ।।२४।।
यहाँ फि र भी शिष्य कहता है कि अध्यात्मलीन ज्ञानीको क्या फल मिलता है ?
इसमें स्वात्मनिष्ठ योगीकी अपेक्षासे स्वात्मध्यानका फल पूछा गया है । आचार्य कहते हैं —
परिषहादि अनुभव बिना, आतम-ध्यान प्रताप ।
शीघ्र ससंवर निर्जरा, होत कर्मकी आप ।।२४।।
chhe. A vAkya lokamAn supratIt chhe. tethI he bhadra! gnAnInI upAsanA karIne pragaT thaI chhe,
sva-par vivekarUpI jyoti jenI evA AtmAne AtmA dvArA AtmAmAn ja nirantar sev.
bhAvArtha — agnAnInI upAsanA karavAthI agnAnanI ane gnAnInI upAsanA
karavAthI gnAnanI prApti thAy chhe, kAraN ke jenI pAse je hoy te ja prApta thAy. mATe jene
sva – paranA bhedavignAnanI jyoti pragaT thaI chhe, teNe AtmAnI AtmA vaDe AtmAmAn ja
nirantar upAsanA karavI yogya chhe. 23.
ahIn, vaLI shiShya kahe chhe – adhyAtmalIn gnAnIne shun thAy chhe (shun phaL maLe chhe)?
niShpanna (svAtmaniShTha) yogInI apekShAe svAtmadhyAnanA phaLano A prashna chhe.
AchArya kahe chhe —
AtmadhyAnanA yogathI, parIsaho na vedAy,
shIghra sasamvar nirjarA, Asrav – rodhan thAy. 24.
anvayArtha : — [अध्यात्मयोगेन ] adhyAtmayogathI (AtmAmAn AtmAnA [परीषहाद्य-
विज्ञानात् ] parIShahAdikano (manuShya, tiryanch, devAdinA ghor upasargo athavA kaShTo Adino)