kahān jainashāstramāḷā ]
iṣhṭopadesh
[ 13
अमुमेवार्थं दृष्टान्तेन स्पष्टयन्नाह — य इत्यादि । यो वाहीको नयति, प्रापयति । किं ?
स्ववाह्यं भारं । कां, गव्यूतिं क्रोशयुगं । कथं, आशु शीघ्रं । स किं क्रोशार्द्धे स्वभारं नयन् सीदति
खिद्यते ? न खिद्यत इत्यर्थः । महाशक्तावल्पशक्तः सुघटत्वात् ।
अथैवमात्मभक्तेः स्वर्गगतिसाधनत्वेऽपि समर्थिते प्रतिपाद्यस्तत्फलजिज्ञासया गुरुं
श्लोककी नीचेकी पंक्तिमें उपरिलिखित भावको दृष्टान्त द्वारा समझाते हैं —
देखो जो भारको ढोनेवाला अपने भारको दो कोस तक आसानी और शीघ्रताके
साथ ले जा सकता है, तो क्या वह अपने भारको आधा कोस ले जाते हुए खिन्न होगा ?
नहीं । भारको ले जाते हुए खिन्न न होगा । बड़ी शक्तिके रहने या पाये जाने पर अल्प
शक्तिका पाया जाना तो सहज (स्वाभाविक) ही है ।
इस प्रकारसे आत्म-शक्तिको जब कि स्वर्ग-सुखोंका कारण बतला दिया गया, तब
ā ja arthane draṣhṭānta dvārā spaṣhṭa karīne kahe chhe – (य इत्यादि.....)
je eṭale bhāravāhak laī jāy chhe; shun? potāne ūñchakavāno bhār. kyān sudhī?
be kosh sudhī. kevī rīte? shīghra – jaladī; te shun potānā bhārane ardho kosh laī jatān khed
pāmashe? nahi khed pāme – evo artha chhe, kāraṇ ke mahā shaktimān alpa shaktino (samāvesh)
sārī rīte ghaṭe chhe – (arthāt mahāshaktivāḷāne alpashakti sahaj hoy chhe).
bhāvārtha : — je shuddhopayogarūp ātmapariṇāmamān mokṣhasukh prāpta karavānun sāmarthya chhe,
te bhūmikāmān rahelā shubharāgathī svargādinī prāpti sahaj hoy chhe. je māṇas ek maṇano
bojo be kosh laī jaī shake teṭalī tākātavāḷo chhe, te shun te bojo ardho kosh laī jatān
thākī jashe? nahi ja thāke; tevī rīte je jīve pūrṇatānā lakṣhe – mokṣhasukh māṭe puruṣhārtha ādaryo
chhe, tene shun svargādinī prāpti mushkel chhe? nā; te sulabh ja chhe.
je jīv charamasharīrī chhe, eṭale ke te bhave ja mokṣha prāpta karavānī lāyakātavāḷo
chhe, to ātmadhyānādinā ugra puruṣhārtha dvārā mokṣha sukh pāme chhe, parantu je jīvo
acharamasharīrī chhe — eṭale ke te bhave mokṣha prāpta karī shake tem nathī, teo arihant
siddharūpe potānā ātmānun dhyān karī te bhūmikāmān je puṇya upārjan kare chhe, tenā
phaḷasvarūp temane svarga – chakravartyādinī vibhūti prāpta thāy chhe. e rīte ātmadhyānādithī
bhukti ane muktinī prāpti thāy chhe. 4
e rīte ātmabhaktimān svargagatinun paṇ sādhanapaṇun chhe evun samarthan karavāmān