30 ]
iṣhṭopadesh
[ bhagavānashrīkundakund-
अहितवर्गेऽपि दृष्टान्तः प्रदर्श्यते अस्माभिरिति योज्यम् : —
उत्थानिका — आचार्य आगेके श्लोकमें शत्रुओंके प्रति होनेवाले भावोंको ‘ये हमारे
शत्रु हैं’ ‘अहितकर्ता हैं’ आदि अज्ञानपूर्ण बतलाते हुए उसे दृष्टान्त द्वारा समझाते हैं, साथ
ही ऐसे भावोंको दूर करनेके लिए प्रेरणा भी करते हैं : —
bhāvārtha : — jevī rīte pakṣhīo judī judī dishā ane deshothī āvī rātre vr̥ukṣha
upar ekaṭhān nivās kare chhe ane savāre potapotānā kārya aṅge ichchhānusār koī desh
yā dishāmān ūḍī jāy chhe, tevī rīte sansārī jīvo narakagati ādirūp sthānothī āvī
ek kuṭumbamān janma le chhe ane tyān potānā āyukāl sudhī kuṭumbījano sāthe rahe chhe,
pachhī potānī āyu pūrī thatān teo potapotānī yogyatānusār devagati ādi sthānomān
chālyā jāy chhe.
jem pakṣhīo je dishāethī ane deshamānthī āve te ja dishā – deshamān pāchhā jāy
evo koī niyam nathī, tem sansārī jīvo paṇ āyu pūrī thatān je gatimānthī āvyā
hatā te ja gati – sthānomān pharī jāy evo koī niyam nathī; potapotānī
yogyatānusār navī gatimān jāy chhe.
āchārya shiṣhyane bodharūpe kahe chhe, ‘‘he bhadra! sharīrādi padārtho tārāthī sarvathā
bhinna svabhāvavāḷā chhe. jo teo tārā hoy, to banne judā paḍī kem chālyā jāy
chhe? jo teo tārā ātmasvarūp hoy to ātmā to tenā trikālī svarūpe teno te
ja rahe chhe ane tenī sāthe sharīrādi sanyogī padārtho to tenā te rahetā nathī. jo
teo ātmasvarūp hoy to ātmānī sāthe ja rahevān joīe paṇ tem to jovāmān
āvatun nathī; māṭe temane ātmasvarūp mānavā te bhram chhe arthāt sharīrādi par padārthomān
hitabuddhie ātmabhāv yā ātmīyabhāv karavo te agnānatā chhe. vastusvarūp samajī
ātmabhāv vā ātmīyabhāvano parityāg karavo te shreyaskar chhe.’’ ahīn paṇ ‘sarvathā’
sambandhī ā pūrvenī gāthāmān jem kahyun chhe tem samajavun.
ahit varga sambandhamān paṇ ame draṣhṭānta āpīshun – em yojavun. (arthāt shatruo
prati ‘ā amāro shatru chhe – ahitakartā chhe’ – evo bhāv agnānajanit chhe, te draṣhṭānta
dvārā āchārya batāve chhe.)