48 ]
iṣhṭopadesh
[ bhagavānashrīkundakund-
टीका — योऽवित्तो निर्धनः सन् संचिनोति सेवाकृष्यादिकर्मणोपार्जयति । किं ? तद्वित्तं
धनं । कस्मै ? त्यागाय पात्रदानदेवपूजाद्यर्थं त्यागायेत्यस्य देवपूजाद्युपलक्षणार्थत्वात् । कस्मै
त्यागः ? श्रेयसे अपूर्वपुण्याय पूर्वोपात्तपापक्षयाय । यस्य तु चक्रवर्त्यादेरिवायत्नेन धनं सिद्धयति
स तेन श्रयोऽर्थं पात्रदानादिकमपि करोत्विति भावः । स किं करोतीत्याह विलिम्पति विलेपनं
करोति । कोऽसौ ? सः । किं तत् ? स्वशरीरं । केन ? पङ्केन कर्दमेन । कथं कृत्वेत्याह
स्नास्यामीति । अयमर्थो, यथा कश्चिन्निर्मलाङ्गं स्नानं करिष्यामीति पङ्केन विलिम्पन्नसमीक्षकारी
अर्थ — जो निर्धन ऐसा ख्याल करे कि ‘पात्रदान, देवपूजा आदि करनेसे नवीन
पुण्यकी प्राप्ति और पूर्वोपार्जित पापकी हानि होगी, इसलिए पात्रदानादि करनेके लिए धन
कमाना चाहिए’। नौकरी, खेती आदि करके धन कमाता है, समझना चाहिए कि वह ‘स्नान
कर डालूँगा’ ऐसा विचार कर अपने शरीरको कीचड़से लिप्त करता है । खुलासा यह है
कि जैसे कोई आदमी अपने निर्मल अंगको ‘स्नान कर लूँगा’का ख्याल कर कीचड़से लिप्त
कर डाले, तो वह बेवकूफ ही गिना जाएगा । उसी तरह पापके द्वारा पहिले धन कमा
लिया जाय, पीछे पात्रदानादिके पुण्यसे उसे नष्ट कर डालूँगा, ऐसे ख्यालसे धनके कमानेमें
dān karavā māṭe [वित्तं ] dhanano [संचिनोति ] sañchay kare chhe, [सः ] te [स्नास्यामि इति ] ‘snān
karī laīsh’ em samajī [स्वशरीरं ] potānā sharīrane [पद्केन ] kādavathī [विलिम्पति ] kharaḍe
chhe — (arthāt potānā sharīre kādav lapeḍe chhe.)
ṭīkā : — je paisā vināno eṭale nirdhan chhe, te nokarī, khetī ādi kāryathī sañchay
kare chhe – upārjan kare chhe. shun te (sañchay kare chhe)? vitta eṭale dhan. shā māṭe? tyāg māṭe
arthāt pātradān, devapūjā ādi (kārya) māṭe; kāraṇ ke ‘tyāg’ shabdamān dev – pūjādino artha
garbhit chhe. shāne māṭe tyāg? kalyāṇ eṭale apūrva puṇyane māṭe ane pūrvopārjit pāpanā
kṣhayane māṭe.
jene chakravartī ādinī māphak yatna vinā dhananī siddhi (prāpti) hoy chhe, to te
dhanathī puṇyārthe pātradānādik kare – evo bhāv chhe.
(shiṣhya) pūchhe chhe – ‘te shun kare chhe?’ lapeḍe chhe — kharaḍe chhe (chopaḍe chhe). koṇ te?
te (tyāg karanār). kone (kharaḍe chhe)? potānā sharīrane. shā vaḍe? paṅk vaḍe – kādav vaḍe.
(shiṣhya) pūchhe chhe — ‘shun samajīne?’ ‘snān karī laīsh’ em samajīne, āno artha
e chhe ke — jem koī ek (manuṣhya), ‘snān karī laīsh’ em samajī potānā nirmaḷ
(svachchha) aṅgane (sharīrane) kādavathī kharaḍe chhe, te avichārī (mūrkha) chhe, tem pāpathī