kahān jainashāstramāḷā ]
iṣhṭopadesh
[ 75
टीका — जायते भवति । कासौ ? निर्जरा एकदेशेन संक्षयो विश्लेष इत्यर्थः । केषां ?
कर्मणां सिद्धयोग्यपेक्षयाऽशुभानां च शुभानां साध्ययोग्यपेक्षया त्वसद्वेद्यादीनां कर्मणाम् । कथमाशु
सद्यः। केन ? अध्यात्मयोगेन आत्मन्यात्मनः प्रणिधानेन, किं केवला ? नेत्याह — निरोधिनी
प्रतिषेधयुक्ता, कस्यास्रवस्यागमनस्य कर्मणामित्यत्रापि योज्यम् । कुत इत्याह, परीषहाणां
क्षुधादिदुःखभेदानामादिशब्दाद्देवादिकृत्तोपसर्गबाधानां चाविज्ञानादसंवेदनात् ।
तथा चोक्तम् —
अर्थ — आत्मामें आत्माके चिंतवनरूप ध्यानसे परीषहादिकका अनुभव न होनेसे
कर्मोंके आगमनको रोकनेवाली कर्म-निर्जरा शीघ्र होती है ।
विशदार्थ — अध्यात्मयोगसे आत्मामें आत्माका ही ध्यान करनेसे कर्मोंकी निर्जरा
(एकदेशसे कर्मोंका क्षय हो जाना, कर्मोंका सम्बन्ध छूट जाना) हो जाती है । उसमें भी
जो सिद्धयोगी हैं, उनके तो अशुभ तथा शुभ दोनों ही प्रकारोंके कर्मोंकी निर्जरा हो जाती
है । और जो साध्ययोगी हैं, उनके असातावेदनीय आदि अशुभ कर्मोंकी निर्जरा होती है ।
कोरी निर्जरा होती हो सो बात नहीं है । अपि तु भूख-प्यास आदि दुःखके भेदों (परीषहों)
anubhav (vedan) nahi hovāthī (upasargādi taraph lakṣha nahi hovāthī) [आस्रवस्य ]
(karmonā) āsravane (āgamanane) [निरोधिनी ] rokavāvāḷī [कर्मणां निर्जरा ] karmonī nirjarā
[आशु ] shīghra [जायते ] thāy chhe.
ṭīkā : — thāy chhe. koṇ te? nirjarā arthāt (karmono) ekadesh saṅkṣhayavishleṣh
athavā sambandh chhūṭavo te (kharī paḍavun te) evo artha chhe. konī (nirjarā)? karmonī;
siddhayogīnī apekṣhāe (arthāt je siddhayogī chhe tenān to) ashubh tathā shubh karmonī
nirjarā ane sādhyayogīnī apekṣhāe asātāvedanīy ādinī nirjarā thāy chhe. kevī
rīte? shīghra – jaladī. shā vaḍe? adhyātmayog dvārā eṭale ātmāmān ātmānā dhyānathī.
shun keval (nirjarā thāy chhe)? (gurue) kahyun, ‘‘nā, ‘nirodhinī shabda pratiṣhedh (niṣhedh)
batāve chhe.’’ kono (pratiṣhedh)? āsravano – karmonā āgamanano, em ahīn samajavun.
kahyun, ‘shāthī’? parīṣhahono – arthāt kṣhudhā ādi duḥkhanā bhedorūp parīṣhahono tathā
‘ādi’ shabdathī devo vagerethī karelā upasarganī bādhāno anubhav (vedan) nahi hovāthī
(bādhā taraph upayog nahi hovāthī) athavā tenun samvedan nahi hovāthī (karmonā
āgamanane āsravane rokavārūp) jūnān karmanī nirjarā sāthe samvar paṇ thāy chhe.
vaḷī ‘आत्मानुशासन’ — shlok 246mān kahyun chhe keḥ —