Moksha Marg Prakashak-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Ashravatattva Sambandhi Ayatharth Shraddhan; Bandhatattva Sambandhi Ayatharth Shraddhan; Sanvaratattva Sambandhi Ayatharth Shraddhan; Nirjaratattva Sambandhi Ayatharth Shraddhan; Mokshatattva Sambandhi Ayatharth Shraddhan; Punya-pap Tattva Sambandhi Ayatharth Shraddhan; Mithyagyananu Swaroop; Mithyacharitranu Swaroop; Ishta-anishtani Mithya Kalpana; Rag-dveshanu Vidhan Tatha Vistar; Mohano Mahima; Adhikar Panchmo; Anyamat Nirakaran; Gruhitamithyatvanu Nirakaran; Sarvavyapi Advaitabrahmamat Nirakaran; Shrushtikartutvavadanu Nirakaran; Jivoni Chetnane Brahmani Chetana Manavi; Shariradikanu Mayaroop Thavu.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 6 of 20

 

Page 73 of 370
PDF/HTML Page 101 of 398
single page version

jīvane kaṣhāyabhāv thatān sharīranī cheṣhṭā e kaṣhāyabhāv anusār thaī jāy chhe. jem
krodhādik thatān rakta netrādi thaī jāy, hāsyādik thatān praphullit vadanādik thaī jāy ane
puruṣhavedādi thatān liṅgakāṭhiṇyādi thaī jāy. have e sarvane ekarūp mānī ā em māne chhe
ke
‘‘e badhā kārya hun karun chhun.’’ sharīramān shītuṣhṇa, kṣhudhātr̥uṣhā ane rogādi avasthāo
thāy chhe tenā nimittathī mohabhāvavaḍe pote sukhduḥkh māne chhe. e badhāne ekarūp jāṇī
shītādik vā sukhduḥkh potāne ja thayān em māne chhe. vaḷī sharīranā paramāṇuonun maḷavun
vikharāvun ādi thavāthī, athavā sharīranī avasthā palaṭāvāthī vā sharīr skandhanā khaṇḍādik thavāthī
sthūl
kr̥ushādik, bāḷvr̥uddhādik vā aṅgahīnādhik thāy chhe ane te anusār potānā pradeshono
paṇ saṅkochvistār thāy chhe. e badhāne ekarūp mānī ā jīv ‘‘hun sthūl chhun, hun kr̥ush chhun,
hun bāḷak chhun, hun vr̥uddha chhun tathā mārān amuk aṅgono bhaṅg thayo’’ ityādi māne chhe.
sharīranī apekṣhāe gatikulādik hoy chhe tene potānā mānī ‘‘hun manuṣhya chhun, hun tiryañch
chhun, hun kṣhatriy chhun tathā hun vaishya chhun’’ityādirūp māne chhe. sharīrano sanyog thavā ane
chhūṭavānī apekṣhāe janmamaraṇ hoy chhe tene potānān janmamaraṇ mānī ‘‘hun ūpajyo, hun
marīsh’’ em māne chhe. vaḷī sharīranī ja apekṣhāe anya vastuothī sambandh māne chhe. jem
ke
jenāthī sharīr nīpajyun tene potānān mātāpitā māne chhe, sharīrane ramāḍe tene potānī
ramaṇī māne chhe, sharīr vaḍe nīpajyān tene potānān dīkarādīkarī māne chhe, sharīrane je upakārak
chhe tene potāno mitra māne chhe tathā sharīranun būrun kare tene potāno shatru māne chhe,ityādirūp
tenī mānyatā hoy chhe. ghaṇun shun kahīe? harakoī prakār vaḍe potāne ane sharīrane te ekarūp
ja māne chhe. indriyādikanān nām to ahīn kahyān chhe, paṇ tene to kāī gamya nathī. mātra achet
jevo banī paryāyamān ja ahambuddhi dhāraṇ kare chhe, tenun shun kāraṇ chhe te ahīn kahīe chhīe.
ā ātmāne anādi kāḷathī indriyagnān chhe, jethī amūrtik evo pote to potāne
bhāsato nathī, paṇ mūrtik evun sharīr ja bhāse chhe. ane tethī ātmā koī anyane āparūp
jāṇī temān ahambuddhi avashya dhāraṇ kare, kāraṇ ke pote potāne parathī judo na bhāsyo eṭale
tenā samudāyarūp paryāyamān ja te ahambuddhi dhāraṇ kare chhe. vaḷī potāne ane sharīrane nimitta
naimittikasambandh ghaṇo hovāthī (sharīrathī potānī) bhinnatā bhāsatī nathī. have je vichāro vaḍe
bhinnatā bhāsī shake em chhe e vichāro mithyādarshananā jorathī thaī shakatā nathī tethī tene
paryāyamān ja ahambuddhi hoy chhe. mithyādarshanavaḍe ā jīv koī veḷā bāhya sāmagrīno sanyog
thatān tene paṇ potānī māne chhe. putra, strī, dhan, dhānya, hāthī, ghoḍā, makān ane nokar
chākarādi je potānāthī pratyakṣha bhinna chhe, sadākāḷ potāne ādhīn nathīem potāne jaṇāy
topaṇ temān mamakār kare chhe. putrādikamān ‘‘ā chhe te hun ja chhun.’’ evī paṇ koī veḷā
bhramabuddhi thāy chhe. mithyādarshanathī sharīrādikanun svarūp paṇ anyathā ja bhāse chhe. anityane

Page 74 of 370
PDF/HTML Page 102 of 398
single page version

nitya, bhinnane abhinna, duḥkhanān kāraṇone sukhanān kāraṇ māne chhe tathā duḥkhane sukh māne
chhe
ityādi prakāre viparīt bhāse chhe. e pramāṇe jīvajīv tattvonun ayathārtha gnān thatān
shraddhān paṇ ayathārtha thāy chhe.
āuāvatattva sambandhāī ayathārtha shraddhān
vaḷī ā jīvane mohanā udayathī mithyātvakaṣhāyādik bhāv thāy chhe tene te potāno
svabhāv māne chhe, parantu te karmaupādhithī thāy chhe, em jāṇato nathī. darshangnān upayog
ane āsravabhāv e bannene te ekarūp māne chhe, kāraṇ keteno ādhārabhūt ek ātmā chhe.
vaḷī tenun ane āsravabhāvanun pariṇaman ek ja kāḷamān hovāthī tenun bhinnapaṇun tene bhāsatun
nathī tathā e bhinnapaṇun bhāsavānā kāraṇarūp vichāro chhe te mithyādarshananā baḷathī thaī shakatā
nathī. e mithyātvabhāv ane kaṣhāyabhāv vyākuḷatā sahit chhe tethī te vartamānamān duḥkhamay chhe
ane karmabandhanā kāraṇarūp hovāthī bhāvimān duḥkh utpanna karashe. tene e pramāṇe na mānatān
ūlaṭā bhalā jāṇī pote e bhāvorūp thaī pravarte chhe. vaḷī duḥkhī to potānā mithyātva ane
kaṣhāyabhāvothī thāy chhe chhatān nirarthak anyane duḥkh upajāvavāvāḷā māne chhe. jem duḥkhī to
mithyāshraddhānathī thāy chhe chhatān potānā shraddhān anusār jo padārtha na pravarte to tene duḥkhadāyak
mānavā lāge chhe. duḥkhī to krodhathī thāy chhe chhatān jenāthī krodh karyo hoy tene duḥkhadāyak
mānavā lāge chhe tathā duḥkhī to lobhathī thāy chhe paṇ iṣhṭa vastunī aprāptine duḥkhadāyak
māne chhe
e ja pramāṇe anya ṭhekāṇe paṇ samajavun. e bhāvonun jevun phaḷ āve tevun tene bhāsatun
nathī. enī tīvratāvaḍe narakādik tathā mandatāvaḍe svargādik prāpta thāy chhe tyān ghaṇīthoḍī
vyākuḷatā thāy tevun tene bhāsatun nathī tethī te bhāvo būrā paṇ lāgatā nathī. tenun kāraṇ shun?
kāraṇ e ja ke e bhāvo potānā karelā bhāse chhe tethī tene būrā kem māne? e pramāṇe
āsravatattvanun ayathārtha gnān thatān shraddhān paṇ ayathārtha thāy chhe.
bandhātattva sambandhāī ayathārtha shraddhān
vaḷī e āsravabhāvovaḍe gnānāvaraṇādi karmono bandh thāy chhe teno uday thatān gnān
darshananun hīnapaṇun thavun, mithyātvakaṣhāyarūp pariṇaman thavun, ichchhānusār na banavun, sukhduḥkhanān
kāraṇo maḷavān, sharīrano sanyog rahevo, gatijātisharīrādik nīpajavān ane nīchunūchun kuḷ
pāmavun thāy chhe. e badhān hovāmān mūḷ kāraṇ karma chhe, tene ā jīv oḷakhato nathī kāraṇ
ke te sūkṣhma chhe tethī tene sūjatān nathī ane potāne e kāryono kartā koī dekhāto nathī eṭale
e badhān hovāmān kān to potāne kartārūp māne chhe agar to anyane kartārūp māne chhe. tathā
kadāchit potānun vā anyanun kartāpaṇun na bhāse to ghelā jevo banī bhavitavya mānavā lāge
chhe, e pramāṇe bandhatattvanun ayathārtha gnān thatān shraddhān paṇ ayathārtha thāy chhe.

Page 75 of 370
PDF/HTML Page 103 of 398
single page version

samvaratattva sambandhāī ayathārtha shraddhān
vaḷī āsravano abhāv thavo te samvar chhe. jo āsravane yathārtha na oḷakhe to tene
samvaranun yathārtha shraddhān kyāthī thāy? jem koīnun ahit ācharaṇ chhe, paṇ tene te ahitarūp
na bhāse to tenā abhāvane te hitarūp kem māne? e ja pramāṇe jīvane āsravanī pravr̥utti
chhe; te tene ahitarūp na bhāse to tenā abhāvarūp samvarane hitarūp kem māne? vaḷī
anādikāḷathī ā jīvane āsravabhāv ja thayo chhe, paṇ samvar koī kāḷe thayo nathī tethī samvar
thavo tene bhāsato paṇ nathī, samvar thatān sukh thāy chhe tathā bhāvimān duḥkh paṇ nahi thāy.
parantu em tene bhāsatun nathī tethī te āsravano to samvar karato nathī paṇ e anya padārthone
duḥkhadāyak mānī tene ja na thavā devāno upāy karyā kare chhe, paṇ te potāne ādhīn nathī,
mātra nirarthak khedakhinna thāy chhe. e pramāṇe samvaratattvanun ayathārtha gnān thatān shraddhān paṇ
ayathārtha thāy chhe.
nirjarātattva sambandhāī ayathārtha shraddhān
bandhano ekadesh abhāv thavo te nirjarā chhe. bandhane yathārtha na oḷakhe tene nirjarānun
yathārtha shraddhān kyāthī hoy? jem bhakṣhaṇ karelā viṣhādikathī duḥkh thatun je na jāṇe te tene
naṣhṭa karavānā upāyane bhalo kem jāṇe? tem e bandhanarūp karelān karmothī duḥkh thāy chhe em
je na jāṇe te tenī nirjarānā upāyane bhalo kem jāṇe? vaḷī ā jīvane indriyo vaḍe sūkṣhmarūp
karmonun to gnān thatun nathī tathā temān duḥkhanā kāraṇabhūt shakti chhe tenun paṇ gnān nathī tethī
anya padārthonān nimittone ja duḥkhadāyak jāṇī teno ja abhāv karavāno upāy kare chhe; paṇ
te potānā ādhīn nathī. kadāchit duḥkh dūr karavānā nimittarūp koī iṣhṭa sanyogādi kārya
bane chhe te paṇ karmānusār bane chhe. chhatān teno upāy karī vyartha khed kare chhe.
e pramāṇe
nirjarātattvanun ayathārtha gnān thatān shraddhān paṇ ayathārtha thāy chhe.
mokṣhatattva sambandhāī ayathārtha shraddhān
sarva karmabandhano abhāv thavo tenun nām mokṣha chhe. jo bandhane vā bandhajanit sarvaduḥkhone
na oḷakhe to tene mokṣhanun yathārtha shraddhān paṇ kyāthī thāy? jem koīne rog chhe te ā rogane
vā rogajanit duḥkhone na jāṇe to roganā sarvathā abhāvane te bhalo kem jāṇe? e rīte ā
jīvane karmabandhan chhe, ā te bandhanane tathā bandhajanit duḥkhone na jāṇe to sarvathā bandhanā abhāvane
kevī rīte jāṇe? vaḷī ā jīvane karmonun vā tenī shaktinun to gnān nathī ane tethī bāhyapadārthone
duḥkhanā kāraṇarūp jāṇī teno sarvathā abhāv karavāno upāy kare chhe, tathā ā jīv em to
jāṇe chhe ke
‘‘sarvathā duḥkh dūr thavānā kāraṇarūp iṣhṭa sāmagrī chhe, tenā meḷāpathī sarvathā sukhī

Page 76 of 370
PDF/HTML Page 104 of 398
single page version

thavun chhe,’’ paṇ em to kadī paṇ banī shake nahi. ā jīv nirarthak ja khed kare chhe. e pramāṇe
mithyādarshanathī mokṣhatattvanun ayathārtha gnān thatān shraddhān paṇ ayathārtha thāy chhe. evī rīte ā
jīv mithyādarshanathī jīvādi sāte prayojanabhūt tattvonun ayathārtha shraddhān kare chhe.
puṇyapāp sambandhāī ayathārtha shraddhān
vaḷī puṇyapāp chhe te tenān ja visheṣh chhe, e puṇyapāpanī ek jāti chhe topaṇ
mithyādarshanathī puṇyane bhalun tathā pāpane būrun jāṇe chhe. puṇyavaḍe potānī ichchhānusār kiñchit
kārya bane tene bhalun jāṇe chhe tathā pāpavaḍe ichchhānusār kārya na bane tene būrun jāṇe chhe. have
e banne ākuḷatānān ja kāraṇo hovāthī būrān ja chhe. chhatān ā jīv potānī mānyatāthī ja
tyān sukh
duḥkh māne chhe. vāstavikapaṇe jyān ākuḷatā chhe tyān duḥkh ja chhe; māṭe puṇyapāpanā
udayane bhalobūro jāṇavo e bhram ja chhe. tathā koī jīv kadāchit puṇyapāpanā kāraṇarūp
shubhāshubh bhāvone bhalābūrā jāṇe chhe te paṇ bhram chhe, kāraṇ ke e banne karmabandhanān ja
kāraṇo chhe. e pramāṇe puṇyapāpanun ayathārtha gnān thatān shraddhān paṇ ayathārtha thāy chhe. e
rīte atattvashraddhānarūp mithyādarshananun svarūp kahyun. te asatyarūp chhe; māṭe tenun ja nām mithyātva
chhe tathā satyashraddhānathī rahit chhe māṭe tenun ja nām adarshan chhe. have mithyāgnānanun svarūp
kahīe chhīe.
mithyāgnānanun svarup
prayojanabhūt jīvādi tattvone ayathārtha jāṇavān tenun nām mithyāgnān chhe. e vaḍe e
tattvone jāṇavāmān sanshay, viparyay ane anadhyavasāy thāy chhe. tyān ‘‘ā pramāṇe chhe ke ā
pramāṇe chhe’’
evun je paraspar viruddhatā pūrvak be prakārarūp gnān tenun nām sanshay chhe. jem
‘‘hun ātmā chhun ke sharīr chhun’’ em jāṇavun te sanshay. vastusvarūpathī viruddhatā pūrvak ‘‘ā ām
ja chhe,’’ evun ekarūp gnān tenun nām viparyay chhe. jem ‘‘hun sharīr chhun’’ em jāṇavun te
viparyay chhe, tathā ‘‘kanīk chhe’’ evo nirdhārarahit vichār tenun nām anadhyavasāy chhe. jem ‘‘hun
koīk chhun’’ em jāṇavun te anadhyavasāy chhe. e pramāṇe prayojanabhūt jīvādi tattvomān sanshay,
viparyay ane anadhyavasāy je jāṇavun thāy tenun nām mithyāgnān chhe. paṇ aprayojanabhūt
padārthone yathārtha jāṇe athavā ayathārtha jāṇe tenī apekṣhāe kāī mithyāgnān
samyaggnān nathī.
jem mithyādraṣhṭi doraḍīne doraḍī jāṇe tethī kāī samyaggnān nām pāme nahi tathā samyagdraṣhṭi
doraḍīne sāp jāṇe tethī kāī te mithyāgnān nām pāme nahi.
prashnaḥpratyakṣha sāchājūṭhā gnānane samyaggnānmithyāgnān kem na kahevāy?
uttaraḥjyān jāṇavānun ja
sāchajūṭh nirdhār karavānun japrayojan hoy tyān to

Page 77 of 370
PDF/HTML Page 105 of 398
single page version

koī padārthone tenā sāchājūṭhā jāṇavānī apekṣhāe ja samyaggnānmithyāgnān nām pāme chhe.
jem pratyakṣhaparokṣha pramāṇanā varṇanamān koī padārtha hoy tene sāchā jāṇavārūpe samyaggnān kahyun
chhe tathā sanshayādirūp jāṇavāpaṇāne apramāṇarūp mithyāgnān kahyun chhe. paṇ ahīn to sansār
mokṣhanā kāraṇabhūt satyaasatya jāṇavāno nirdhār karavo chhe, doraḍīsarpādikanun yathārtha vā
anyathā gnān kāī sansārmokṣhanun kāraṇ nathī, māṭe enī apekṣhāe ahīn mithyāgnān
samyaggnān kahyun nathī, paṇ prayojanabhūt jīvādi tattvone jāṇavānī apekṣhāe ja mithyāgnān
samyaggnān kahyun chhe. ane e ja abhiprāyathī siddhāntamān mithyādraṣhṭinā sarva jāṇavāne mithyāgnān
ja kahyun tathā samyagdraṣhṭinā sarva jāṇavāne samyaggnān kahyun.
prashnaḥmithyādraṣhṭinā jīvādi tattvonā ayathārtha jāṇavāne mithyāgnān bhale
kaho, paṇ doraḍīsarpādikanā yathārtha jāṇavāne to samyaggnān kaho?
uttaraḥmithyādraṣhṭi jāṇe chhe tyān tene sattāasattāno visheṣh (bhed) nathī, tethī
te kāraṇaviparītatā, svarūpaviparītatā vā bhedābhedaviparītatā upajāve chhe. tyān jene te jāṇe
chhe tenā mūḷ kāraṇane to na oḷakhe ane anyathā kāraṇ māne te kāraṇaviparītatā chhe, jene
jāṇe chhe tenā mūḷ vastubhūt svarūpane to na oḷakhe ane anyathā svarūp māne te
svarūpaviparītatā chhe, tathā jene te jāṇe chhe tene ‘‘e ānāthī bhinna chhe tathā e ānāthī
abhinna chhe’’ em yathārtha na oḷakhatān anyathā bhinna
abhinnapaṇun māne te
bhedābhedaviparītatā chhe. e pramāṇe mithyādraṣhṭinā jāṇavāmān viparītatā hoy chhe. jem dārūno
kephī manuṣhya mātāne potānī strī māne tathā strīne mātā māne tem mithyādraṣhṭimān anyathā jāṇavun
hoy chhe. vaḷī jem koī kāḷamān e kephī manuṣhya mātāne mātā vā strīne strī jāṇe topaṇ
tene nishchayarūp nirdhāravaḍe shraddhānapūrvak jāṇavun na hovāthī tene yathārthagnān kahetā nathī; tem
mithyādraṣhṭi koī kāḷamān koī padārthane satya paṇ jāṇe topaṇ tenā nishchayarūp nirdhārathī shraddhān
sahit jāṇato nathī tethī tene samyaggnān kahetā nathī athavā satya jāṇe chhatān e vaḍe potānun
ayathārtha ja prayojan sādhe chhe tethī tene samyaggnān kahetā nathī. e pramāṇe mithyādraṣhṭinā gnānane
mithyāgnān kahīe chhīe.
prashnaḥe mithyāgnānanun kāraṇ shun chhe?
uttaraḥmohanā udayathī je mithyātvabhāv thāy chhesamyagbhāv nathī thato e ja
mithyāgnānanun kāraṇ chhe. jem viṣhanā sanyogathī bhojanane paṇ viṣharūp kahevāmān āve chhe tem
mithyātvanā sambandhathī gnān paṇ mithyāgnān nām pāme chhe.
prashnaḥahīn gnānāvaraṇanun nimitta tame kem kahetā nathī?
uttaraḥgnānāvaraṇanā udayathī to gnānanā abhāvarūp agnānabhāv hoy chhe tathā

Page 78 of 370
PDF/HTML Page 106 of 398
single page version

tenā kṣhayopashamathī kiñchit gnānarūp matishrut ādi gnān hoy chhe. have jo temānthī koīne
mithyāgnān tathā koīne samyaggnān kahīe to e banne bhāv mithyādraṣhṭi vā samyagdraṣhṭimān hoy
chhe, tethī e bannene mithyāgnān vā samyaggnānano sadbhāv thaī jāy, je siddhāntaviruddha chhe.
māṭe ahīn gnānāvaraṇanun nimitta banatun nathī.
prashnaḥdoraḍīsarpādikanun ayathārtha gnān hovānun kayun kāraṇ chhe? tene ja
jīvādi tattvanā ayathārthayathārtha gnānanun kāraṇ kaho to shun vāndho?
uttaraḥjāṇavāmān jeṭalun ayathārthapaṇun hoy chhe teṭalun to gnānāvaraṇanā udayathī hoy
chhe tathā yathārthapaṇun hoy chhe teṭalun gnānāvaraṇanā kṣhayopashamathī hoy chhe. jem doraḍīne sarpa
jāṇavāmān āve tyān ayathārtha jāṇavānī shaktinā kāraṇarūp gnānāvaraṇano uday chhe tethī te
ayathārtha jāṇe chhe, tathā doraḍīne doraḍī jāṇavāmān āve chhe tyān yathārtha jāṇavānī shaktinā
kāraṇarūp gnānāvaraṇano kṣhayopasham chhe tethī te yathārtha jāṇe chhe, tem jīvādi tattvone yathārtha
jāṇavānī shakti na hovā athavā hovāmān to gnānāvaraṇanun ja nimitta chhe, parantu jem koī
puruṣhane kṣhayopashamathī duḥkh vā sukhanā kāraṇabhūt padārthone yathārtha jāṇavānī shakti hoy, tyān
jene ashātāvedanīyano uday hoy te duḥkhanā kāraṇabhūt je padārtho hoy tene ja vede paṇ sukhanā
kāraṇabhūt padārthone na vede. jo te sukhanā kāraṇabhūt padārthone vede to sukhī thāy, paṇ
ashātānā udayathī tenāthī em banī shakatun nathī, māṭe ahīn duḥkh ke sukhanā kāraṇabhūt
padārthone vedavāmān gnānāvaraṇanun nimitta nathī, paṇ ashātā
shātāvedanīyano uday ja kāraṇabhūt
chhe. e ja pramāṇe jīvamān prayojanabhūt jīvādi tattva tathā aprayojanabhūt anya padārthone yathārtha
jāṇavānī shakti hoy, paṇ tyān jene mithyātvano uday hoy te to aprayojanabhūt hoy tene
ja vede
jāṇe chhe paṇ prayojanabhūtane jāṇato nathī. jo te prayojanabhūtane jāṇe to samyagdarshan
thaī jāy, paṇ mithyātvano uday hovāthī em banī shakatun nathī. māṭe tyān prayojanabhūt
aprayojanabhūt padārtho jāṇavāmān gnānāvaraṇanun nimitta nathī; parantu mithyātvano udayanuday
ja kāraṇabhūt chhe.
ahīn em jāṇavun kejyān ekendriyādik jīvone jīvādi tattvone yathārtha jāṇavānī
shakti ja na hoy tyān to gnānāvaraṇ ane mithyātvanā udayathī thayelun mithyāgnānmithyādarshan
e bannenun nimitta chhe, tathā jyān sañgnī manuṣhyādikane kṣhayopashamādi labdhijanit shakti hoy
ane te na jāṇe tyān to mithyātvano uday ja nimittarūp jāṇavo. tethī mithyāgnānanun mukhya
kāraṇ gnānāvaraṇ na kahetān darshanamohanīyanā udayajanit bhāvane ja kāraṇarūp kahyo.
prashnaḥjo gnān thayā pachhī shraddhān thāy chhe, to pahelān mithyāgnān kaho
ane pachhī mithyādarshan kaho?

Page 79 of 370
PDF/HTML Page 107 of 398
single page version

uttaraḥchhe to e ja pramāṇe, kāraṇ ke jāṇyā vinā shraddhān kevī rīte thāy?
parantu gnānamān mithyā tathā samyag evī sañgnā mithyādarshansamyagdarshananā nimittathī thāy chhe.
jem mithyādraṣhṭi vā samyagdraṣhṭi suvarṇādik padārthone jāṇe chhe to samān, parantu e ja jāṇapaṇun
mithyādraṣhṭine mithyāgnān tathā samyagdraṣhṭine samyaggnān nām pāme chhe. e ja pramāṇe sarva
mithyāgnān
samyaggnānanun kāraṇ mithyādarshansamyagdarshan jāṇavun. tethī jyān sāmānyapaṇe gnān
shraddhānun nirūpaṇ hoy tyān gnān kāraṇabhūt chhe, māṭe tene pahelān kahevun, tathā shraddhān kāryabhūt
chhe māṭe tene pāchhaḷ kahevun; paṇ jyān mithyā samyaggnān
shraddhānanun nirūpaṇ hoy tyān to shraddhān
kāraṇabhūt hovāthī tene pahelān kahevun tathā gnān kāryabhūt hovāthī tene pāchhaḷ kahevun.
prashnaḥgnānshraddhān to yugapat hoy chhe, to temān kāraṇkāryapaṇun kevī
rīte kaho chho?
uttaraḥ‘e hoy to e hoy’ e apekṣhāe kāraṇkāryapaṇun hoy chhe. jem dīpak
ane prakāsh e banne yugapat hoy chhe, topaṇ dīpak hoy to prakāsh hoy, tethī dīpak kāraṇ
chhe ane prakāsh kārya chhe. e ja pramāṇe gnān
shraddhānane paṇ chhe athavā mithyādarshanmithyāgnānane
tathā samyagdarshansamyaggnānane kāraṇkāryapaṇun jāṇavun.
prashnaḥjo mithyādarshananā sanyogathī ja gnān mithyāgnān nām pāme chhe to ek
mithyādarshanane ja sansāranun kāraṇ kahevun joīe, paṇ ahīn mithyāgnān judun shā māṭe kahyun?
uttaraḥgnānanī ja apekṣhāe to mithyādraṣhṭi vā samyagdraṣhṭine kṣhayopashamathī thayelā
yathārtha gnānamān kāī visheṣh nathī tathā te gnān kevaḷagnānamān paṇ jaī maḷe chhe, jem nadī
samudramān jaī maḷe chhe; tethī gnānamān kāī doṣh nathī, parantu kṣhayopasham gnān jyān lāge tyān
ek gneyamān lāge. have ā mithyādarshananā nimittathī te gnān anya gneyomān to lāge paṇ
prayojanabhūt jīvādi tattvono yathārtha nirṇay karavāmān na lāge e ja gnānamān doṣh thayo, ane
tene ja mithyāgnān kahyun. tathā jīvādi tattvonun yathārtha shraddhān na thāy te ā shraddhānamān doṣh
thayo tethī tene mithyādarshan kahyun. e pramāṇe lakṣhaṇabhedathī mithyādarshan
mithyāgnān judān kahyān
chhe. e pramāṇe mithyāgnānanun svarūp kahyun. tene tattvagnānanā abhāvathī agnān kahīe chhīe
tathā potānun prayojan sādhatun nathī māṭe tene ja kugnān paṇ kahīe chhīe. have mithyāchāritranun
svarūp kahe chhe.
mithyāchāritranun svarup
chāritramohanā udayathī kaṣhāyabhāv thāy chhe, tenun nām mithyāchāritra chhe. ahīn potānī
svabhāvarūp pravr̥utti nathī. (‘‘ā sukhī chhe.’’) evī jūṭhī parasvabhāvarūp pravr̥utti karavā ichchhe

Page 80 of 370
PDF/HTML Page 108 of 398
single page version

paṇ tem banatun nathī. tethī tenun nām mithyāchāritra chhe. e ja ahīn kahīe chhīeḥ
potāno svabhāv to draṣhṭāgnātā chhe. have pote kevaḷ dekhavāvāḷojāṇavāvāḷo to
raheto nathī, paṇ je je padārthone te dekhejāṇe chhe temān iṣhṭaaniṣhṭapaṇun māne chhe ane tethī
rāgīdveṣhī thāy chhe. koīnā sadbhāvane tathā koīnā abhāvane ichchhe chhe paṇ teno sadbhāv
ke abhāv ā jīvano karyo thato ja nathī, kāraṇ kekoī dravya koī anya dravyanun kartāhartā
chhe ja nahi paṇ sarva dravyo potapotānā svabhāvarūp pariṇame chhe. mātra ā jīv vyartha
kaṣhāyabhāv karī vyākuḷ thāy chhe. vaḷī kadāchit pote ichchhe tem ja padārtha pariṇame topaṇ
te potāno pariṇamāvyo to pariṇamyo nathī paṇ jem chālatā gāḍāne bāḷak dhakelī em māne
ke ‘‘ā gāḍāne hun chalāvun chhun’’
to te asatya māne chhe. jo e gāḍun tenun chalāvyun chāle
chhe to jyāre e na chālatun hoy tyāre te kem chalāvī shakato nathī? tem padārtha pariṇame
chhe ane jyāre koīvār jīvane anusāre pariṇame tyāre em māne ke ‘āne hun ām
pariṇamāvun chhun’ paṇ te asatya māne chhe. jo teno pariṇamāvyo pariṇame chhe to jyāre te em
na pariṇamato hoy tyāre te kem pariṇamāvato nathī? eṭale potānī ichchhānusār padārthanun
pariṇaman to kadī paṇ thatun nathī, kadāchit thāy to tevā jogānujog banatān ja thāy chhe,
ghaṇān pariṇaman to potānī ichchhā viruddha ja thatān joīe chhīe. māṭe nishchay thāy chhe ke
potāno karyo koī paṇ padārthono sadbhāv athavā abhāv thato nathī, ane jo potānā karavāthī
koī paṇ padārthono sadbhāv
abhāv thato ja nathī to kaṣhāyabhāv karavāthī shun vaḷe? kevaḷ
pote ja duḥkhī thāy chhe. jem koī vivāhādi kāryamān jenun kahyun kām thatun na hoy chhatān pote
kartā banī kaṣhāy kare to pote ja duḥkhī thāy; tem ahīn paṇ samajavun. māṭe kaṣhāyabhāv karavo
e ‘jem jaḷane valovavun kāī kāryakārī nathī’ evo chhe, tethī e kaṣhāyonī pravr̥uttine
mithyāchāritra kahīe chhīe. tathā kaṣhāyabhāv thāy chhe te padārthone iṣhṭa
aniṣhṭarūp mānavāthī
thāy chhe. e iṣhṭaaniṣhṭapaṇun mānavun paṇ mithyā chhe; kāraṇ ke koī paṇ padārtha iṣhṭa
aniṣhṭarūp chhe nahi. te kevī rīte te ahīn kahīe chhīeḥ
£ṣhṭaaniṣhṭanī mithyā kalpanā
je potāne sukhadāyakupakārī hoy tene iṣhṭa kahīe chhīe tathā je potāne duḥkh-
dāyakanupakārī hoy tene aniṣhṭa kahīe chhīe. have lokamān sarva padārtho to potapotānā
svabhāvanān kartā chhe. koī koīne sukhadāyakduḥkhadāyak ke upakārīanupakārī nathī, mātra ā
jīv potānā pariṇāmomān temane sukhadāyak ane upakārī jāṇī iṣhṭarūp māne chhe athavā
duḥkhadāyak ane anupakārī jāṇī aniṣhṭarūp māne chhe. juo, ek ja padārtha koīne iṣhṭarūp
lāge chhe tyāre koīne aniṣhṭarūp lāge chhe. jem jene vastra na maḷatun hoy tene ghaṭ vastra
iṣhṭarūp lāge chhe tathā jene bārīk vastra maḷe chhe tene te aniṣhṭarūp lāge chhe. bhūṇḍādikane
12

Page 81 of 370
PDF/HTML Page 109 of 398
single page version

viṣhṭā iṣhṭarūp lāge chhe tyāre devādikane aniṣhṭarūp lāge chhe. tathā meghanī vr̥uṣhṭi koīne iṣhṭa
lāge chhe tyāre koīne aniṣhṭa lāge chhe. em anya paṇ jāṇavun. vaḷī e ja pramāṇe ek
jīvane paṇ ek ja padārtha koī kāḷamān iṣhṭa lāge chhe tyāre koī kāḷamān aniṣhṭa lāge chhe.
tathā ā jīv jene mukhyapaṇe iṣhṭarūp māne chhe te paṇ aniṣhṭa thatun jovāmān āve chhe. jem
sharīr iṣhṭa chhe paṇ rogādisahit thatān aniṣhṭa thaī jāy chhe; tathā putrādik iṣhṭa chhe paṇ
kāraṇ maḷatān aniṣhṭa thatān joīe chhīe. ityādi anya paṇ jāṇavun. vaḷī mukhyapaṇe ā
jīv jene aniṣhṭa māne chhe te paṇ iṣhṭa thatun joīe chhīe. jem koīnī gāḷ aniṣhṭa lāge
chhe paṇ te sāsarāmān iṣhṭa lāge chhe.
ityādi samajavun. e pramāṇe padārthomān to iṣhṭa
aniṣhṭapaṇun chhe nahīn. jo padārthomān iṣhṭaaniṣhṭapaṇun hoy to je padārtha iṣhṭa hoy te sarvane
iṣhṭa ja thāy tathā je aniṣhṭa hoy te aniṣhṭa ja thāy; paṇ em to thatun nathī. mātra ā
jīv pote ja kalpanā karī tene iṣhṭa
aniṣhṭa māne chhe, paṇ e kalpanā jūṭhī chhe.
vaḷī e padārtho sukhadāyakupakārī yā duḥkhadāyakanupakārī thāy chhe te kāī
potānī meḷe thatā nathī. paṇ puṇyapāpanā udayānusār thāy chhe. jene puṇyano uday thāy
chhe tene padārthano sanyog sukhadāyakupakārī thāy chhe tathā jene pāpano uday thāy chhe tene
padārthano sanyog duḥkhadāyakanupakārī thāy chhe, e pratyakṣha joīe chhīe. koīne strīputrādik
sukhadāyak chhe tyāre koīne duḥkhadāyak chhe. vyāpār karatān koīne napho thāy chhe tyāre koīne
nukashān thāy chhe. koīne strī
putra paṇ ahitakārī thāy chhe tyāre koīne shatru paṇ nokar
banī jāy chhe. tethī samajāy chhe ke padārtha potānī meḷe iṣhṭaaniṣhṭa hotā nathī paṇ karmoday
anusār pravarte chhe. jem koīno nokar potānā svāmīnī ichchhānusār koī puruṣhane iṣhṭa
aniṣhṭa upajāve to e kāī nokaranun kartavya nathī paṇ tenā svāmīnun kartavya chhe, chhatān e
puruṣh pelā nokarane ja iṣhṭa
aniṣhṭa māne to e jūṭh chhe. tem karmodayathī prāpta thayelā padārtho
karmānusār jīvane iṣhṭaaniṣhṭa upajāve tyān e kāī padārthonun to kartavya nathī paṇ karmanun
kartavya chhe, chhatān ā jīv padārthone ja iṣhṭaaniṣhṭa māne e jūṭh chhe. tethī ā vāt siddha
thāy chhe ke e padārthomān iṣhṭaaniṣhṭa mānī rāgdveṣh karavo mithyā chhe.
prashnaḥbāhya vastuono sanyog karmanā nimittathī thāy chhe, to e karmomān
to rāgdveṣh karavo?
uttaraḥkarma to jaḍ chhe, temane kāī sukhduḥkh āpavānī ichchhā nathī. vaḷī te
svayamev to karmarūp pariṇamatān nathī, paṇ jīvabhāvanā nimittathī karmarūp thāy chhe. jem koī
potānā hāthamān moṭo paththar laī potānun māthun phoḍe to temān paththarano sho doṣh? tem ja
ā jīv potānā rāgādik bhāvovaḍe pudgalane karmarūp pariṇamāvī potānun būrun kare tyān karmano
sho doṣh? māṭe e karmothī paṇ rāg
dveṣh karavo mithyātva chhe.

Page 82 of 370
PDF/HTML Page 110 of 398
single page version

e pramāṇe paradravyone iṣhṭaaniṣhṭa mānī rāgdveṣh karavo mithyā chhe. jo paradravya
iṣhṭaaniṣhṭa hot ane tyān ā jīv rāgdveṣh karato hoy to mithyā nām na pāmat, paṇ
te to iṣhṭaaniṣhṭa nathī ane ā jīv tene iṣhṭaaniṣhṭa mānī rāgdveṣh kare chhe tethī e
pariṇāmone mithyā kahyā chhe. mithyārūp je pariṇaman tenun nām mithyāchāritra chhe.
rāgdveṣhanun vidhāān tathā vistār
pratham to ā jīvane paryāyamān ahambuddhi chhe tethī te potāne ane sharīrane ek jāṇī
pravarte chhe. ā sharīramān potāne ruche evī iṣhṭa avasthā thāy chhe temān rāg kare chhe tathā potāne
aṇaruchatī evī aniṣhṭa avasthā thāy chhe temān dveṣh kare chhe. sharīranī iṣhṭa avasthānā kāraṇabhūt
bāhya padārthomān rāg kare chhe tathā tenā ghātak padārthomān dveṣh kare chhe. sharīranī aniṣhṭa avasthānā
kāraṇabhūt bāhya padārthothī dveṣh kare chhe tathā tenā ghātak padārthomān rāg kare chhe. temān paṇ je
bāhya padārthomān rāg kare chhe tenā kāraṇabhūt anya padārthomān rāg kare chhe tathā tenā ghātak
padārthomān dveṣh kare chhe. vaḷī je bāhya padārthothī dveṣh kare chhe tenā kāraṇabhūt anya padārthomān
dveṣh kare chhe tathā tenā ghātak padārthomān rāg kare chhe. temān paṇ jenāthī rāg chhe tenā kāraṇ
vā ghātak anya padārthomān rāg vā dveṣh kare chhe tathā jenāthī dveṣh chhe tenā kāraṇ vā ghātak
anya padārthomān dveṣh vā rāg kare chhe. e ja pramāṇe rāg
dveṣhanī paramparā pravarte chhe. vaḷī koī
bāhyapadārtha sharīranī avasthāne kāraṇ nathī chhatān temān paṇ te rāgadveṣh kare chhe. jem gāy ādine
putrādikathī sharīranun kāī iṣhṭa thatun nathī topaṇ temān te rāg kare chhe, tathā shvānādikane bilāḍī
ādi āvatān sharīranun kāī aniṣhṭa thatun nathī topaṇ temān te dveṣh kare chhe. koī varṇa
gandh
shabdādinā avalokanādithī sharīranun kāī iṣhṭa thatun nathī topaṇ temān rāg kare chhe, tathā koī
varṇādikanā avalokanādithī sharīranun kāī aniṣhṭa thatun nathī topaṇ temān dveṣh kare chhe, e pramāṇe
bhinna
bhinna bāhya padārthomān rāgdveṣh kare chhe. vaḷī temān paṇ jenāthī rāg kare chhe tenā kāraṇ
vā ghātak anya padārthomān rāg vā dveṣh kare chhe tathā jenāthī dveṣh kare chhe tenā kāraṇ vā ghātak
anya padārthomān dveṣh vā rāg kare chhe. e pramāṇe tyān paṇ rāg
dveṣhanī ja paramparā pravarte chhe.
prashnaḥanya padārthomān to rāgadveṣh karavānun prayojan jāṇyun, parantu pratham
mūḷabhūt sharīranī avasthāmān vā sharīranī avasthāne kāraṇarūp nathī evā padārthomān
iṣhṭa
aniṣhṭapaṇun mānavānun shun prayojan chhe?
uttaraḥpratham mūḷabhūt sharīranī avasthādik chhe temān paṇ jo prayojan vichārī
rāgdveṣh kare to mithyāchāritra nām shā māṭe pāme? parantu temān prayojan vinā ja rāgadveṣh
kare chhe, tathā tenā arthe anyanī sāthe paṇ rāgdveṣh kare chhe, tethī sarva rāgdveṣh pariṇatinun
nām mithyāchāritra kahyun chhe.

Page 83 of 370
PDF/HTML Page 111 of 398
single page version

prashnaḥsharīranī avasthā vā bāhya padārthomān iṣhṭaaniṣhṭapaṇun mānavānun
prayojan to bhāsatun nathī ane iṣhṭaaniṣhṭa mānyā vinā rahyun jatun nathī tenun shun kāraṇ?
uttaraḥā jīvane chāritramohanā udayathī rāgdveṣhabhāv thāy chhe ane te bhāv
koī padārthanā āshray vinā thaī shakatā nathī. jem rāg thāy to koī padārthomān thāy chhe,
ane dveṣh thāy te paṇ koī padārthamān ja thāy chhe, e pramāṇe e padārthone tathā rāg
dveṣhane
nimittanaimittik sambandh chhe. temān visheṣhatā e chhe ke koī padārtha to mukhyapaṇe rāganun kāraṇ
chhe tathā koī padārtha mukhyapaṇe dveṣhanun kāraṇ chhe, koī padārtha koīne koī kāḷamān rāganun kāraṇ
thāy chhe tyāre koīne koī kāḷamān dveṣhanun kāraṇ thāy chhe. ahīn eṭalun samajavun ke ek kārya
thavāmān anek kāraṇonī āvashyakatā hoy chhe. rāgādik thavāmān antaraṅg kāraṇ to mohano
uday chhe, te to baḷavān chhe tathā bāhya kāraṇ padārtha chhe te baḷavān nathī. mahāmunine moh
mand hovāthī bāhya padārthonān nimitta hovā chhatān paṇ temane rāg
dveṣh ūpajato nathī tathā
pāpī jīvone tīvra moh hovāthī bāhya kāraṇo na hovā chhatān paṇ temane saṅkalpathī ja rāg
dveṣh thāy chhe. māṭe mohano uday thatān ja rāgādik thāy chhe. tyān je bāhya padārthanā āshray
vaḍe rāgabhāv thato hoy temān prayojan vinā vā kanīk prayojanasahit iṣhṭabuddhi hoy chhe tathā
je padārthonā āshray vaḍe dveṣhabhāv thato hoy temān prayojan vinā vā kanīk prayojanasahit
aniṣhṭabuddhi thāy chhe. tethī mohanā udayathī padārthone iṣhṭa
aniṣhṭa mānyā vinā rahyun jatun nathī.
e pramāṇe padārthomān iṣhṭaaniṣhṭabuddhi thatān rāgdveṣharūp pariṇaman thāy chhe tenun nām
mithyāchāritra jāṇavun.
vaḷī e rāgdveṣhanān ja visheṣho krodh, mān, māyā, lobh, hāsya, rati, arati, shok,
bhay, jugupsā, strīved, puruṣhaved ane napunsakavedarūp kaṣhāyabhāv chhe, e badhā ā
mithyāchāritranā ja bhed samajavā. enun varṇan pahelān ja karī gayā. e mithyāchāritramān
svarūpācharaṇ chāritrano abhāv hovāthī tene achāritra paṇ kahīe chhīe, tathā e pariṇām
maṭatā nathī vā virakta nathī tethī tene asanyam vā avirati paṇ kahīe chhīe. kāraṇ ke
pāñch indriyo ane mananā viṣhayomān tathā pāñch sthāvar ane ek trasanī hinsāmān svachchhandapaṇun
hoy, tenā tyāgarūp bhāv na thāy e ja asanyam vā bār prakāranī avirati kahī chhe.
kaṣhāyabhāv thatān ja evān kāryo thāy chhe tethī mithyāchāritranun nām asanyam vā avirati
jāṇavun. vaḷī enun ja nām avrat paṇ jāṇavun. kāraṇ ke hinsā, anr̥ut, chorī, abrahmacharya
ane parigrah e pāpakāryomān pravr̥uttinun nām avrat chhe. ane tenun mūḷ kāraṇ pramattayog chhe.
e pramattayog kaṣhāyamay chhe tethī mithyāchāritranun nām avrat paṇ kahīe chhīe. e pramāṇe
mithyāchāritranun svarūp kahyun.

Page 84 of 370
PDF/HTML Page 112 of 398
single page version

e pramāṇe sansārī jīvane mithyādarshanmithyāgnānmithyāchāritrarūp pariṇaman anādi-
kāḷathī chhe. evun pariṇaman ekendriyādithī asañgnī sudhī sarva jīvone hoy chhe tathā sañgnī
pañchendriyomān samyagdraṣhṭi vinā anya sarva jīvonun evun pariṇaman hoy chhe. vaḷī e pariṇaman
jevun jyān sambhave tevun tyān jāṇavun. jem ekendriyādikane indriyādikanī hīnatā
adhikatā hoy
chhe vā dhanputrādikano sambandh manuṣhyādikane ja hoy chhe. tenā nimittathī mithyādarshanādikanun
varṇan karyun chhe tyān jevā visheṣho sambhave tevā samajavā. jem ekendriyādik jīvo indriy
sharīrādikanān nām paṇ jāṇatā nathī, parantu e nāmanā artharūp bhāvamān pūrvokta prakāre
pariṇaman hoy chhe. jem
‘‘hun sparsha vaḍe sparshun chhun, sharīr mārun chhe.’’ e pramāṇe teo nām
jāṇatā nathī topaṇ tenā artharūp je bhāv chhe te-rūp teo pariṇame chhe. ane manuṣhyādik
koī nām paṇ jāṇe chhe tathā tenā bhāvarūp paṇ pariṇame chhe. ityādi je visheṣho sambhave
te jāṇī levā.
mohano mahimā
e pramāṇe ā jīvane mithyādarshanādik bhāv anādithī hoy chhe, navīn grahelā nathī.
juo to kharā eno mahimā keje paryāy dhāraṇ kare chhe tyān vagar shikhavāḍe paṇ mohanā
udayathī svayam evun ja pariṇaman thāy chhe. vaḷī manuṣhyādikane satya vichār thavānān kāraṇo
maḷavā chhatān paṇ samyakpariṇaman thatun nathī. shrīgurunā upadeshanun nimitta bane ane teo
vāramvār samajāve chhatān ā jīv kāī vichār ja karato nathī. vaḷī potāne paṇ pratyakṣha bhāse
te to na māne ane anyathā ja māne chhe. te kevī rīte te ahīn kahīe chhīeḥ
maraṇ thatān sharīr ane ātmā pratyakṣha judā thāy chhe, ek sharīrane chhoḍī ātmā anya
sharīr dhāraṇ kare chhe, te vyantarādik potānā pūrva bhavano sambandh pragaṭ karatā joīe chhīe,
topaṇ ā jīvane sharīrathī bhinnabuddhi thaī shakatī nathī. strī
putrādik pratyakṣha potānā svārthanān
sagān joīe chhīe, temanun prayojan na sadhāy tyāre viparīt ja thatān joīe chhīe, chhatān
ā jīv temān mamatva kare chhe ane temanā arthe narakādimān javānā kāraṇarūp nānā prakāranān
pāp upajāve chhe. dhanādik sāmagrī koīnī koīne thatī joīe chhīe, chhatān ā jīv tene
potānī māne chhe. vaḷī sharīranī avasthā vā bāhya sāmagrī svayam upajatī
viṇasatī joīe
chhīe, chhatān ā jīv teno nirarthak pote kartā thāy chhe. tyān jo potānī ichchhānusār kārya
thāy tene to kahe ke
‘‘ā men karyun’’, ane tethī anyathā thāy to kahe ke‘‘hun shun karun?
ām ja thavā yogya hatun, vā ām kem thayun?’’ em māne chhe. paṇ kān to sarvanā kartā
ja rahevun hatun agar kān to akartā ja rahevun hatun! paṇ ā jīvane teno kāī vichār nathī.
maraṇ avashya thashe em to jāṇe, paṇ maraṇanā nishchayavaḍe pote kāī kartavya kare nahi,

Page 85 of 370
PDF/HTML Page 113 of 398
single page version

mātra vartamān paryāy sambandhī ja jatan karyā kare chhe. e maraṇanā nishchayathī koī veḷā to kahe
ke
‘‘hun marīsh ane sharīrane bāḷī mūkashe,’’ tyāre koī veḷā kahe ke‘‘mane bāḷī mūkashe,’’
koī veḷā kahe ke‘‘jash rahyo to hun jīvato ja chhun,’’ tyāre koī veḷā kahe‘‘putrādik raheshe
to hun ja jīvun chhun.’’ e pramāṇe mātra bahāvarānī māphak bake chhe paṇ kāī sāvadhānatā nathī.
potāne paralokamān pratyakṣha javānun jāṇe chhatān e sambandhī to kāī paṇ iṣhṭa
aniṣhṭano upāy
karato nathī, paṇ ahīn putrapautrādik mārī santatimān ghaṇā kāḷ sudhī iṣhṭa rahyā kare, aniṣhṭa
na thāy evā anek upāy kare. koīnā paralok gayā pachhī ā lokanī sāmagrīvaḍe upakār
thayo joyo nathī, parantu ā jīvane paralok hovāno nishchay thavā chhatān paṇ mātra ā lokanī
sāmagrīnun ja jatan rahe chhe. vaḷī viṣhay-kaṣhāyanī pravr̥uttivaḍe vā hinsādi kāryavaḍe pote duḥkhī
thāy, khedakhinna thāy, anyano verī thāy, ā lokamān nindāpātra bane tathā paralokamān būrun
thāy e badhun pote pratyakṣha jāṇe topaṇ e ja kāryomān pravarte,
ityādi anek prakāre pratyakṣha
bhāse tene paṇ anyathā shraddhān karejāṇeāchare e badhun mohanun ja māhātmya chhe.
e pramāṇe ā jīv mithyādarshangnānchāritrarūp anādi kāḷathī pariṇame chhe ane
e ja pariṇamanavaḍe sansāramān anek prakāranān duḥkh upajāvavāvāḷān karmono sambandh thāy chhe.
e ja bhāv duḥkhonun bīj chhe, anya koī nathī. māṭe he bhavya! jo tun duḥkhathī
mukta thavā ichchhe chhe to e mithyādarshanādik vibhāvabhāvono abhāv karavo e ja
kārya chhe, e kārya karavāthī tārun param kalyāṇ thashe.
iti shrī mokṣhamārga prakāshak nām shāstra viṣhe mithyādarshan-gnān
chāritra nirūpak chotho adhikār samāpta
I

Page 86 of 370
PDF/HTML Page 114 of 398
single page version

adhikār pāñchamo
anyamat nirākaraṇ
bahuvidhi mithyā gahanathī, malin thayā nij bhāv;
abhāv thatān e
hetuno,
1 sahajarūp darshāv.
pūrvokta prakāre anādi kāḷathī ā jīv mithyādarshangnānchāritrarūp pariṇamī rahyo
chhe, jethī sansāramān duḥkh sahan karato karato koī veḷā manuṣhyādi paryāyomān visheṣh shraddhānādi
karavānī shaktine prāpta thāy chhe. have tyān jo mithyāshraddhānādikanān visheṣh kāraṇo vaḍe e ja
mithyāshraddhānādikane poṣhaṇ kare to te jīvanun duḥkhamukta thavun ati durlabh thaī paḍe chhe.
jem koī rogī kanīk sāvadhānatā pāmīne paṇ jo kupathya sevan kare to tenun rogamukta
thavun atyant kaṭhaṇ thaī paḍe chhe; tem mithyātvādi rog sahit ā jīv paṇ kāī gnānādishakti
pāmīne paṇ jo visheṣh viparītashraddhānādinān kāraṇonun sevan kare to tenun sansārarogathī mukta
thavun kaṭhaṇ ja thaī paḍe.
tethī jem vaidya kupathyanān visheṣho batāvī tenā sevanano niṣhedh kare chhe tem ahīn paṇ
visheṣh mithyāshraddhānādikanān kāraṇonān visheṣho batāvī teno niṣhedh karīe chhīe.
anādikāḷathī je mithyātvādik bhāv varte chhe te agr̥uhītamithyātvādi jāṇavā, kāraṇ
ke te navīn grahaṇ karelā nathī. tathā tene puṣhṭa karavānā kāraṇarūp je visheṣh mithyātvādibhāv
thāy chhe te gr̥uhītamithyātvādik jāṇavān. agr̥uhītamithyātvādikanun varṇan to pūrve karī gayā e
ja pramāṇe samajavun. have ahīn gr̥uhītamithyātvādikanun nirūpaṇ karīe chhīe.
gr̥uhītamithyātvanun nirākaraṇ
kudev, kuguru, kudharma tathā kalpit tattvonun shraddhān karavun e mithyādarshan chhe, tathā jemān
viparīt nirūpaṇ dvārā rāgādibhāvone poṣhavāmān āvyā hoy evān kushāstrono shraddhānapūrvak
abhyās karavo e mithyāgnān chhe, tathā je ācharaṇamān kaṣhāyanun sevan thatun hoy chhatān tene
dharmarūp aṅgīkār karavun te mithyāchāritra chhe.
have tenun visheṣh svarūp kahīe chhīe.
indra, lokapāl, advaitabrahma, rām, kr̥iṣhṇa, mahādev, buddha, khudā, pīr, pegambar ityādi.
1. ‘‘tethī āp samhārīne’’ ahīn āvo paṇ lāhoravāḷī pratamān pāṭh chhe. anuvādak.

Page 87 of 370
PDF/HTML Page 115 of 398
single page version

hanumān, bhairav, kṣhetrapāl, devī, dahāḍī, satī, shītalā, choth, sāñjhī gaṇagaurī, holī, ityādi.
sūrya, chandramā, gr̥uh, pitr̥u, vyantar ityādi. rūpiyā
mahor, gāy, sarpa, agni, jaḷ, vr̥ukṣha, shastra,
khaḍiyo tathā vāsaṇādi anekane anyathā shraddhānapūrvak jagatamān pūjavāmān āve chhe, enāthī
potānān kārya siddha thāy chhe em shraddhānamān māne chhe, paṇ e koī kāī kāryasiddhinān kāraṇo
nathī; tethī evā shraddhānane gr̥uhītamithyātva kahīe chhīe.
have tenun anyathā shraddhān kevun hoy chhe te ahīn kahīe chhīeḥ
sarvavyāpī advaitabraÙmat nirākaraṇ
keṭalāk 1advaitabrahmane sarvavyāpī sarvano kartā māne chhe, paṇ evo (advaitabrahma) koī
chhe ja nahi. mātra teo mithyā kalpanā kare chhe. pratham ene jo sarvavyāpī mānīe to sarva
padārtha tathā tenā svabhāv judā judā pratyakṣha jovāmān āve chhe. to e brahmane ek kem manāy?
hā, ā prakāro vaḍe ek mānī shakāyaḥ
ek prakār to ā chhe kesarva judā judā padārthonā samudāyane kalpanā pūrvak koī
ek nām āpavun hoy to āpī shakāy. jem hāthī, ghoḍā ityādi bhinnabhinna chhe chhatān
tenā samasta samudāyane sainya kahevāmān āve chhe, paṇ sainya nāmanī koī khās judī vastu
nathī; tem sarva padārthonun samūhātmak nām brahma rākhavāmān āvyun hoy topaṇ tethī e brahma
nāmanī koī khās judī vastu to na ṭharī, paṇ mātra ek kalpanā ja ṭharī.
ek prakār ā chhe kevyakti apekṣhāe to sarva padārtho judā judā chhe paṇ te sarvane
jātiapekṣhāe kalpanāpūrvak ek kahīe to kahī shakāy. jem so ghoḍā vyaktiapekṣhāe pratyek
judā judā chhe, parantu tenā ākārādinī samānatā joī kalpanāpūrvak ek jātirūp kahevāmān
āve chhe. have e jāti ghoḍāonā samūhathī koī judī vastu nathī. tem jo e sarvane
ekajātinī apekṣhāe ek brahma mānavāmān āve to tethī kāī brahma khās judī vastu na ṭharī,
paṇ mātra kalpanā ja ṭharī.
ek prakār ā chhe kepratyek padārtha judā judā chhe, tenā meḷāpathī je ek skandh
thāy chhe tene ek kahīe chhīe. jem jaḷanā paramāṇu judā judā chhe, paṇ teno samudāyarūp
meḷāp thatān samudrādi kahīe chhīe. athavā pr̥ithvīnā paramāṇuono meḷāp thatān ghaṭādik kahīe
chhīe. have ahīn e samudra
ghaṭādik tenā paramāṇuothī bhinna koī judī vastu nathī. tem
1.‘‘सर्व खलु इदं ब्रह्म’’ chhāndogyopaniṣhad pratham khaṇḍ 14, mantra 1।; ‘‘नेह नानास्तिकिंचन’’ kaṭhopaniṣhad
a. 2, khaṇḍ 41, mantra 11।; ब्रह्मदेवममृतं पुरस्ताद् ब्रह्म दक्षिणं तपश्चोत्तरेण। अघश्चोर्ध्व च प्रसूतं
ब्रह्मवेद विश्वमिदं वरिष्ठम्। मण्डूकोपनिषद खंड २, मंत्र ११.

Page 88 of 370
PDF/HTML Page 116 of 398
single page version

sarva padārtha judā judā chhe, parantu kadāchit e badhā maḷīne ek thaī jāy e ja brahma chhe,
em mānīe topaṇ tethī kāī brahma bhinna ṭharato nathī.
ek prakār ā chhe keaṅg to judānjudān chhe ane jenān te aṅg chhe evo aṅgī
ek chhe. jem netra, hāth, pag ādi aṅg judānjudān chhe paṇ jenān e judānjudān aṅgo
chhe te manuṣhya to ek chhe. e pramāṇe sarva padārtho to aṅg chhe ane jene e judānjudān
aṅg chhe tevo aṅgī brahma chhe. ā sarva lok virāṭasvarūp brahmanā aṅg chhe em mānīe to
manuṣhyanā hāth, pag ādi aṅgomān paraspar antarāl thatān ekapaṇun rahetun nathī, joḍāyelān rahe
tyān sudhī ja ek sharīr nām pāme chhe. tem lokamān to sarva padārthonun paraspar antarāl pragaṭ
dekhāy chhe to tenun ekapaṇun kevī rīte mānavāmān āve? antarāl hovā chhatān paṇ ekapaṇun
mānavāmān āve to bhinnapaṇun kyān mānasho?
ahīn koī em kahe ke‘sarva padārthonā madhyamān sūkṣhmarūp brahmanun aṅg chhe je vaḍe
sarva padārtha joḍāyelā rahe chhe. tene kahīe chhīe ke
je aṅg je aṅgathī joḍāyelun chhe te tenāthī ja joḍāyelun rahe chhe ke te aṅgathī chhūṭī
chhūṭī anyaanya aṅganī sāthe joḍāyā kare chhe? jo pratham pakṣha grahaṇ karavāmān āve to
sūryādik gaman kare chhe tenī sāthe je je sūkṣhma aṅgothī te joḍāyelo chhe te paṇ gaman karashe
vaḷī tene gaman karatān e sūkṣhma aṅgo je anya sthūl aṅgothī joḍāyelān rahe chhe te sthūl
aṅgo paṇ gaman karavā lāge, ane em thatān ākho lok asthir thaī jāy. jem sharīranun
koī ek aṅg kheñchatān ākhun sharīr kheñchāy chhe, tem koī ek padārthanun gamanādik thatān sarva
padārthanun gamanādik thāy, paṇ em bhāsatun nathī. tathā bījo pakṣha grahaṇ karavāmān āve to
e aṅg tūṭavāthī jyāre bhinnapaṇun thaī jāy tyāre ekapaṇun kevī rīte kahyun? tethī siddha thāy
chhe ke sarva lokanā ekapaṇāne brahma mānavun e kem sambhave?
vaḷī ek prakār ā chhe kepratham to ek hatun, pachhī te anek thayun, pharī ek thaī
jāy chhe tethī te ek chhe. jem jaḷ ek hatun te judājudā vāsaṇamān judunjudun thayun chhatān
jyāre te maḷe chhe tyāre ek thaī jāy chhe tethī te ek chhe. athavā jem sonāno pāṭalo
ek chhe te kaṅkaṇ
kuṇḍalādirūp thayo pharī maḷīne te ek sonāno pāṭalo banī jāy chhe; tem
brahma ek hatun paṇ pāchhaḷathī anekarūp thayun vaḷī te ek thaī jāy chhe tethī te ek ja chhe.
e pramāṇe ekapaṇu mānavāmān āve to jyāre anekarūp thayun tyāre te joḍāyelun rahyun
ke bhinna thayun? jo joḍāyelun chhe em kahesho to pūrvokta doṣh āvashe tathā jo bhinna thayun
kahesho to te veḷā ekapaṇun na rahyun. vaḷī jal
suvarṇādikane bhinna hovā chhatān paṇ ek
kahevāmān āve chhe, paṇ te to ek jāti apekṣhāe kahevāmān āve chhe, parantu ahīn to sarva
13

Page 89 of 370
PDF/HTML Page 117 of 398
single page version

padārthonī jāti ek bhāsatī nathī kāraṇ ketemān to koī chetan chhe tathā koī achetan chhe
ityādi anekarūp chhe, tenī ek jāti kem kahevāy? e pramāṇe jāti apekṣhāe paṇ ekapaṇun
mānavun e mātra kalpanā ja chhe em pahelān kahyun chhe. vaḷī e brahma pratham ek hatun paṇ
pāchhaḷathī bhinna thayun māno chho to jem ek moṭo paththar ādi phūṭī tenā ṭūkaḍā thaī jāy
chhe tem brahmanā paṇ khaṇḍ thaī gayā, tene pāchhā ekaṭhā thavā māne chhe to tyān tenun svarūp
bhinna rahe chhe ke ek thaī jāy chhe? jo bhinna rahe chhe to tyān potapotānā svarūpathī te
bhinna ja chhe tathā jo ek thaī jāy chhe to tyān jaḍ paṇ chetan banī jāy ane chetan
jaḍ banī jāy. vaḷī jo anek vastuonī ek vastu thaī hoy to koī kāḷamān anek vastu
tathā koī kāḷamān ek vastu em kahevun bane, paṇ em mānatān ‘anādi anant ek brahma
chhe’ em kahevun banashe nahi.
tame kahesho ke‘lokarachanā thatān vā na thatān paṇ brahma to jevun ne tevun ja rahe chhe
tethī e brahma anādianant chhe.’ tyān ame pūchhīe chhīe kelokamān pr̥ithvījaḷādi jovāmān
āve chhe te judān koī navīn utpanna thayān chhe ke brahma pote ja e rūp banyun chhe? jo judān
navīn utpanna thayān hoy to e svayam nyārān thayān ane brahma paṇ nyārun thayun. to sarvavyāpī
advaitabrahma na ṭharyun. vaḷī jo brahma pote ja e (pr̥ithvī
jaḷādi) rūp thayun chhe to te koī veḷā
lokarūp ane koī veḷā brahmarūp thayun paṇ jevun ne tevun kevī rīte rahyun?
tyāre teo kahe chhe ke‘samasta brahma to lokarūp thatun nathī paṇ teno koī ansh
ja thāy chhe.’ tene ame kahīe chhīe kejem samudranun ek bindu viṣharūp thayun hoy te
sthūḷadraṣhṭivaḍe to dekhātun nathī, parantu sūkṣhmadraṣhṭie jotān ek binduapekṣhāe paṇ samudramān
anyathāpaṇun thayun. tem jo brahmano ek ansh judo thaī lokarūp thayo hoy tyān sthūḷadraṣhṭie
to e ansh dekhāto nathī paṇ sūkṣhmadraṣhṭie jotān e ek ansh apekṣhā paṇ brahmamān
anyathāpaṇun thayun. evun anyathāpaṇun bījā koīne to thayun nathī.
e pramāṇe sarvarūp brahma mānavun e paṇ bhram ja chhe.
vaḷī ek prakār ā chhe ke‘‘jem ākāsh sarvavyāpī ek chhe tem brahma paṇ
sarvavyāpī ek chhe. jo e pramāṇe tame māno chho to ākāshanī māphak vishāḷ brahmane māno,
athavā jyān ghaṭapaṭādik chhe tyān jem ākāsh chhe tem tyān brahma paṇ chhe em paṇ māno,
parantu jem ghaṭapaṭādik tathā ākāshane ek ja kahīe e kem bane? tem lok ane brahmane
ek mānavun kem sambhave? vaḷī ākāshanun lakṣhaṇ to sarvatra bhāse chhe tethī teno to sadbhāv
sarvatra manāy chhe, paṇ brahmanun lakṣhaṇ to sarvatra bhāsatun nathī to teno sadbhāv sarvatra kem
manāy? e pramāṇe uparokta rīte sarvarūp brahma koī chhe ja nahīn.

Page 90 of 370
PDF/HTML Page 118 of 398
single page version

evā anek vichāro karatān koī prakāre paṇ ek brahma sambhavato nathī, paṇ sarva padārtho
bhinna ja bhāse chhe.
have ahīn prativādī kahe chhe ke‘‘sarva ek ja chhe, paṇ tamane bhram hovāthī te ek
bhāsato nathī. vaḷī tame yuktio kahī paṇ brahmanun svarūp yuktigamya nathī, te to
vachanaagochar chhe. ek paṇ chhe, anek paṇ chhe, judo paṇ chhe tathā maḷelo paṇ chhe. eno
mahimā ja koī evo chhe.’’ tene uttaraḥ
uttaraḥtane tathā sarvane je pratyakṣha bhāse chhe tene to tun bhram kahe chhe, tathā jo
tyān yuktianumānādik karīe to tyān kahe chhe ke‘‘sāchun svarūp yuktigamya nathī, sāchun
svarūp to vachanaagochar chhe.’’ have vachan vinā nirṇay paṇ kevī rīte thāy? tun kahe chhe ke,
ek paṇ chhe
anek paṇ chhe tathā bhinna paṇ chhemaḷelun paṇ chhe, parantu tenī apekṣhā to koī
darshāvato nathī, mātra bhramit manuṣhyanī māphak ‘ām paṇ chhe ane tem paṇ chhe’ em yadvātadvā
bolī eno mahimā batāve (e shun nyāy chhe?) parantu jyān nyāy na hoy tyān mātra mithyā
evun ja vāchāḷapaṇun kare chhe to karo paṇ nyāy to jem satya chhe tem ja thashe.
sr̥uṣhṭikartr̥utvavādanun nirākaraṇ
have te brahmane lokano kartā māne chhe te sambandhī mithyāpaṇun darshāvīe chhīeḥ
pratham to em māne chhebrahmane evī ichchhā thaī ke‘‘एकोऽहं बहुस्याम’’ arthāt ‘‘hun
ek chhun to ghaṇo thāun.’’
tyān pūchhīe chhīe keje pūrva avasthāmān duḥkhī hoy te ja anya avasthāne ichchhe.
brahme ekarūp avasthāthī bahurūp thavānī ichchhā karī paṇ tene ekarūp avasthāmān shun duḥkh
hatun? tyāre te kahe chhe ke
duḥkh to nahotun paṇ tene evun ja kutūhal ūpajyun. tyān ame kahīe
chhīe ke je pūrve thoḍo sukhī hoy ane kutūhal karavāthī ghaṇo sukhī thāy te ja evun kutūhal
karavun vichāre, paṇ ahīn brahma ek avasthāthī ghaṇī avasthārūp thatān ghaṇon sukhī thavo kem
sambhave? vaḷī je prathamathī ja sampūrṇa sukhī hoy te anya avasthā shā māṭe palaṭe? prayojan
vinā to koī kāī paṇ kārya karatun nathī.
vaḷī te pūrve paṇ sukhī hashe tathā ichchhānusār kārya thatān paṇ sukhī thashe, parantu ichchhā
thaī te kāḷamān to te duḥkhī hashe ne? tyāre te kahe kebrahmane je kāḷamān ichchhā thāy chhe
te ja kāḷamān kārya banī jāy chhe tethī te duḥkhī thato nathī. tyān kahīe chhīe kesthūḷakāḷanī
apekṣhāe to em māno, parantu sūkṣhmakāḷanī apekṣhāe to ichchhā ane tenā kāryanun yugapat
hovun sambhavatun nathī. ichchhā to tyāre ja thāy ke jyāre kārya na hoy ane kārya thatān ichchhā

Page 91 of 370
PDF/HTML Page 119 of 398
single page version

rahetī nathī. māṭe sūkṣhmakāḷamātra ichchhā rahī tyāre to te duḥkhī thayo hashe? kāraṇ keichchhā
chhe te ja duḥkh chhe, anya koī duḥkhanun svarūp nathī. tethī brahmane ichchhā kem hoy? (brahmane
ichchhānī kalpanā kare chhe te mithyā chhe.)
vaḷī te kahe chhe keḥ‘‘ichchhā thatān brahmanī māyā pragaṭ thaī;’’ tene kahīe chhīe
kebrahmane māyā thaī tyāre brahma paṇ māyāvī thayo, shuddha svarūp kevī rīte rahyo? vaḷī brahma
ane māyāne daṇḍīdaṇḍavat sanyogasambandh chhe ke agniuṣhṇatāvat samavāyasambandh chhe? jo
sanyogasambandh chhe to brahma bhinna chhe, māyā bhinna chhe. banne judān ṭharyān ane to pachhī advait
brahma te kevī rīte rahyo? vaḷī daṇḍī daṇḍane upakārak jāṇīne grahaṇ kare chhe tem brahma paṇ
māyāne upakārak jāṇe chhe to grahaṇ kare chhe, nahi to tene shā māṭe grahaṇ kare? vaḷī je
māyāne brahma grahaṇ kare chhe, teno ja niṣhedh karavo kem sambhave? kāraṇ ke te to upādey
thaī. tathā jo samavāyasambandh chhe to jem agnino uṣhṇapaṇun svabhāv chhe tem brahmano māyā
svabhāv ja thayo. have je brahmano svabhāv chhe teno niṣhedh karavo kem sambhave? kāraṇ ke te
to uttam ṭharī.
vaḷī te kahe chhe keḥ‘‘brahma to chaitanya chhe ane māyā jaḍ chhe,’’ paṇ samavāy-
sambandhamān evā be svabhāv sambhavatā nathī, jem prakāsh ane andhakār ekatra kem sambhave?
tyāre te kahe chhe ke‘‘māyā vaḍe brahma pote te bhramarūp (māyārūp) thato nathī, paṇ
tenī māyā vaḍe jīv bhramarūp thāy chhe.’’ tene kahīe chhīe kejem potānā kapaṭane pote jāṇato
evo kapaṭī pote to bhramarūp thato nathī paṇ tenā kapaṭ vaḍe anya bhramarūp thaī jāy chhe.
have kapaṭī to tene kahevāy ke jeṇe kapaṭ karyun hoy, paṇ tenā kapaṭ vaḍe anya bhramarūp thayā
hoy temane kapaṭī na kahevāy. e ja pramāṇe potānī māyāne jāṇato evo brahma pote
to bhramarūp thato nathī paṇ tenī māyā vaḍe anya jīv bhramarūp thāy chhe. have tyān māyāvī
to brahmane ja kahevāy, paṇ tenī māyāvaḍe bhramarūp thayelā anya jīvone māyāvī shā māṭe
kaho chho?
vaḷī jīv brahmathī ek chhe ke judo? jo ek chhe to jem koī pote ja potānān
aṅgone pīḍā upajāve to tene bahāvaro (unmatta) kahīe chhīe, tem brahma pote ja, potānāthī
bhinna nathī evā anya jīvone māyāvaḍe duḥkhī kare chhe to tene shun kahesho? vaḷī jo judo
chhe to jem koī bhūt prayojan vinā paṇ anyane bhram ane pīḍā upajāve to tene halako
ja kahīe chhīe, tem brahma prayojan vinā paṇ anya jīvone māyā upajāvī pīḍā utpanna
kare te paṇ banatun nathī.
e rīte māyāne brahmanī kahe chhe te kem sambhave?

Page 92 of 370
PDF/HTML Page 120 of 398
single page version

jīvonī chetanāne braÙnī chetanā mānavī
vaḷī teo kahe chhe ke ‘‘māyā hovāthī lok utpanna thayo tyān jīvone je chetanā chhe
te to brahmasvarūp chhe ane sharīrādik māyā chhe; tyān jem jaḷanān bharelān judān judān ghaṇān
pātro chhe te sarvamān chandranun pratibimb judun judun paḍe chhe paṇ chandramā to ek chhe, tem judān
judān ghaṇān sharīromān brahmano chaitanyaprakāsh judo judo hoy chhe, paṇ brahma to ek chhe. tethī
jīvanī chetanā chhe te brahmanī ja chhe.’’
em kahevun paṇ bhram ja chhe. kāraṇ kesharīr jaḍ chhe temān brahmanā pratibimbathī
chetanā thaī to ghaṭapaṭādi jaḍ chhe temān brahmanun pratibimb kem na paḍyun? tathā temān chetanā
kem na thaī?
tyāre te kahe chhe ke‘‘sharīrane to chetan karatun nathī paṇ jīvane kare chhe.’’
tene pūchhīe chhīe kejīvanun svarūp chetan chhe ke achetan? jo chetan chhe to chetananun
chetan shun karashe? tathā jo achetan chhe to sharīr, ghaṭapaṭādi ane jīvanī ek jāti thaī?
vaḷī brahmanī ane jīvonī chetanā ek chhe ke judī? jo ek chhe to (beumān) gnānanun vadhatā
ochhāpaṇun kem dekhāy chhe? tathā te jīvo paraspar ekabījānī vātane jāṇatā nathī tenun shun
kāraṇ? tun kahīsh ke
‘‘e ghaṭaupādhino bhed chhe’’ to ghaṭaupādhi thatān to chetanā bhinnabhinna
ṭharī. vaḷī ghaṭaupādhi maṭatān tenī chetanā brahmamān maḷashe ke nāsh thaī jashe? jo nāsh thaī
jashe to ā jīv achetan rahī jashe. tathā jo tun kahīsh ke
jīv ja brahmamān maḷī jāy
chhe to tyān brahmamān maḷatān jīvanun astiv rahe chhe ke nathī rahetun? jo tenun astitva rahe
chhe to e rahyo ane tenī chetanā tenāmān rahī, to brahmamān shun maḷyun? tathā jo astitva
nathī rahetun to teno nāsh thayo pachhī brahmamān koṇ maḷyun? tun kahīsh ke ‘‘brahmanī ane jīvanī
chetanā judī judī chhe’’ to brahma ane sarva jīvo pote ja judā judā ṭharyā. e pramāṇe jīvonī
chetanā chhe te brahmanī chhe em paṇ banatun nathī.
sharīrādikanun māyārup thavun
vaḷī tun sharīrādikane māyānā kahe to tyān māyā ja hāḍamānsādirūp thāy chhe ke māyānā
nimittathī anya koī hāḍamānsādirūp thāy chhe? jo māyā ja thāy chhe to māyāne varṇagandhādik
pahelānthī ja hatān ke navīn thayān? jo pahelānthī ja hatān to pahelān to māyā brahmanī hatī
ane brahma pote amūrtik chhe. tyān varṇādik kevī rīte sambhave? tathā jo navīn thayān kahe to
amūrtik mūrtik thayo, eṭale amūrtik svabhāv shāshvat na ṭharyo? kadāchit em kahīsh ke
‘‘māyānā nimittathī anya koī e rūp thāy chhe.’’ to anya padārtha to tun ṭharāvato ja nathī
to e rūp thayun koṇ?