Moksha Marg Prakashak-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Namkarmana Udayathi Thatu Dukha Ane Tena Upayonu Juthapanu; Gotrakarmana Udayathi Thatu Dukha Ane Tena Upayonu Juthapanu; Ekendriy Paryayna Dukha; Vikalendriy Tatha Asangnyi Panchedriy Paryayana Duhkha; Narak Avasthana Dukhonu Varnan; Tiryanch Avasthana Dukhonu Varnan; Manushyagatina Dukhonu Varnan ^; Devgatina Dukhonu Varnan; Sarva Dukhonu Samanya Swaroop; Mokshasukh Ane Teni Praptino Upay; Siddha Avasthama Duhkhana Abhavni Siddhi; Adhikar Chotho; Mithyadarshan-gyan-charitranu Vishesha Niroopan; Mithyadarshananu Swaroop; Prayojanabhoot-aprayojanabhoot Padarth; Mithyadarshanani Pravrutti; Jiv-Ajivtattva Sambandhi Ayathartha Shraddhan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 5 of 20

 

Page 53 of 370
PDF/HTML Page 81 of 398
single page version

sthiti avashya pūrṇa thāy chhe ane tethī maraṇ paṇ avashya thāy chhe. māṭe e upāyo karavā
jūṭhā ja chhe.
to sācho upāy sho chhe? samyagdarshanādikathī paryāyamān ahambuddhi chhūṭe, pote ja
anādinidhan chaitanyadravya chhe temān ahambuddhi āve ane paryāyane svāṅg samān jāṇe to
maraṇano bhay rahe nahi. ane samyagdarshanādikathī ja jyāre siddhapad pāme tyāre ja maraṇano
abhāv thāy māṭe samyagdarshanādik ja tenā sāchā upāy chhe.
nāmakarmanā udayathī thatun duḥkh ane tenā upāyonun jūLāpaṇun
nāmakarmanā udayathī gati, jāti ane sharīrādik nīpaje chhe. temānthī puṇyanā udayathī
je prāpta thāy te to sukhanān kāraṇ thāy chhe, ane pāpanā udayathī je prāpta thāy te duḥkhanān
kāraṇ thāy chhe, paṇ tyān sukh mānavun e bhram chhe. vaḷī duḥkhanān kāraṇ maṭāḍavānā tathā
sukhanā kāraṇ meḷavavānā e je upāy kare chhe te badhā jūṭhā chhe. sāchā upāy to mātra
samyagdarshanādik chhe te to vedanīyakarmanun kathan karatān jem nirūpaṇ karyā tem ahīn paṇ jāṇavā.
kāraṇ ke vedanīyakarma ane nāmakarmamān sukh
duḥkhanā kāraṇapaṇānī samānatā hovāthī tenā
nirūpaṇanī paṇ samānatā jāṇavī.
gotrakarmanā udayathī thatun duḥkh ane tenā upāyonun jūLāpaṇun
gotrakarmanā udayathī ātmā nīchuchcha kuḷamān ūpaje chhe. tyān ūñch kuḷamān ūpajatān
potāne ūñcho māne chhe tathā nīch kuḷamān ūpajatān potāne nīcho māne chhe. vaḷī kuḷ palaṭavāno
upāy to tene kāī bhāsato nathī, tethī jevun kuḷ pāmyo hoy tevā ja kuḷamān svapaṇun māne
chhe; paṇ kuḷ apekṣhāe potāne ūñch
nīch mānavo bhram chhe. uchcha kuḷavāḷo koī nindya kārya
kare to te nīch thaī jāy tathā nīch kuḷamān koī prashansanīy kārya kare to te uchcha thaī jāy.
lobhādik vaḍe nīch kuḷavāḷānī uchcha kuḷavāḷo sevā karavā lāgī jāy chhe.
vaḷī kuḷ keṭalā kāḷ sudhī rahe chhe? kāraṇ paryāy chhūṭatān kuḷano paṇ palaṭo thaī
jāy chhe māṭe ūñchānīchā kuḷ vaḍe potāne ūñchonīcho mānavo e bhram chhe. uchcha kuḷavāḷāne
nīchā thavānā bhayanun tathā nīch kuḷavāḷāne prāpta thayelā nīchapaṇānun duḥkh ja chhe.
to e duḥkh dūr thavāno sācho upāy sho chhe? samyagdarshanādik vaḍe uchchanīch kuḷamān
harṣhaviṣhād na māne ane e badhā karatān paṇ jeno pharī palaṭo na thāy evā sarvathī shreṣhṭha
siddhapadane prāpta kare chhe tyāre ja sarva duḥkh maṭī jāy ane sukhī thāy. (māṭe
samyagdarshanādik ja duḥkh maṭavānā tathā sukhī thavānā sāchā upāyo chhe.)

Page 54 of 370
PDF/HTML Page 82 of 398
single page version

e pramāṇe karmanā udayanī apekṣhāe mithyādarshanādikanā nimittathī sansāramān kevaḷ
duḥkh ja hoy chhe tenun varṇan karyun.
paryāyanī apekṣhāe
have e duḥkhonun paryāy apekṣhāe varṇan karīe chhīe.
ekendriy paryāyanān duḥkh
ā sansāramān jīvano ghaṇo kāḷ to ekendriy paryāyamān ja jāy chhe. tethī anādithī
ja tenun nitya nigodamān rahevun thāy chhe. tyānthī nīkaḷavun evun chhe kejem bhāḍabhūñjāe shekavā
nākhelā chaṇāmānthī achānak koī chaṇo ūchhaḷī bahār paḍe tem tyānthī nīkaḷī jīv anya
paryāy dhāraṇ kare to tras paryāyamān to ghaṇo ja thoḍo kāḷ rahe, paṇ ghaṇo kāḷ to ekendriy
paryāyamān ja vyatīt kare chhe.
tyān itar nigodamān to ghaṇo kāḷ rahe chhe tathā keṭalok kāḷ pr̥ithvī, ap, tej,
vāyu ane pratyek vanaspatimān rahe chhe. nityanigodamānthī nīkaḷī tras paryāyamān rahevāno utkr̥uṣhṭa
kāḷ kanīk adhik be hajār sāgar ja chhe. ekendriy paryāyamān utkr̥uṣhṭa rahevāno kāḷ asaṅkhyāt
pudgalaparāvartan mātra chhe. e pudgalaparāvartan kāḷ eṭalo badho lāmbo chhe ke
jenā anantamā
bhāgamān paṇ anantā sāgar hoy chhe. māṭe ā sansārī jīvano ghaṇo kāḷ to mukhyapaṇe
ekendriy paryāyamān ja vyatīt thāy chhe.
ekendriy jīvane gnāndarshananī shakti kiñchitmātra ja hoy chhe, kāraṇ ke ek sparshan
indriyanā nimittathī thayelun matignān ane tenā nimittathī thayelun shrutagnān tathā sparshan-
indriyajanit achakṣhudarshan vaḍe te shīt
uṣhṇādikane kiñchitmātra jāṇedekhe chhe. paṇ gnānāvaraṇ;
darshanāvaraṇanā tīvra udayathī tene vadhāre gnāndarshan hotun nathī. ane viṣhayonī ichchhā hoy
chhe tethī te mahāduḥkhī chhe. darshanamohanā udayathī temane mithyādarshan ja hoy chhe. tethī teo
paryāyane ja potānun svarūp māne chhe, paṇ temane anya vichār karavānī shakti ja nathī.
chāritramohanā udayathī teo tīvra krodhādi kaṣhāyarūp pariṇame chhe tethī ja shrī
kevaḷībhagavāne temane kr̥iṣhṇa, nīl ane kāpote traṇ ashubh leshyāo kahī chhe. e leshyāo
tīvra kaṣhāy thatān ja hoy chhe. have kaṣhāy to ghaṇo paṇ shakti sarva prakāre karīne ghaṇī ja alpa
hovāthī teo ghaṇā ja duḥkhī thaī rahyā chhe. kāī upāy paṇ karī shakatā nathī.
prashnaḥgnān to kiñchitmātra ja rahyun chhe to teo shun kaṣhāy kare?
uttaraḥevo to koī khās niyam nathī ke jeṭalun gnān hoy teṭalo ja kaṣhāy

Page 55 of 370
PDF/HTML Page 83 of 398
single page version

thāy. gnān to jeṭalo kṣhayopasham hoy teṭalun hoy. jem koī āndhaḷā athavā baherā puruṣhane
gnān thoḍun hovā chhatān paṇ ghaṇo kaṣhāy thato jovāmān āve chhe tem e ekendriy jīvone
gnān thoḍun hovā chhatān paṇ ghaṇo kaṣhāy thavo mānyo chhe.
vaḷī bāhya kaṣhāy pragaṭ to tyāre thāy jyāre kaṣhāy anusār teo kanīk upāy
kare, paṇ te shaktihīn chhe tethī upāy kāī karī shakatā nathī tethī temano kaṣhāy pragaṭ thato
nathī. jem koī shaktihīn puruṣhane koī kāraṇathī tīvra kaṣhāy thāy paṇ te kāī karī shakato
nathī tethī teno kaṣhāy bāhyamān pragaṭ thato nathī tethī te ja mahāduḥkhī thāy chhe, tem ekendriy
jīvo shaktihīn chhe, temane koī kāraṇathī kaṣhāy thāy chhe, paṇ teo kāī karī shakatā nathī
tethī temano kaṣhāy bahār pragaṭ thato nathī; mātra pote ja duḥkhī thaī rahyā chhe.
vaḷī em jāṇavun ke jyān kaṣhāy ghaṇo hoy ane shakti alpa hoy tyān ghaṇun ja
duḥkh thāy chhe. jem jem kaṣhāy ghaṭato jāy ane shakti vadhatī jāy tem tem duḥkh paṇ
ghaṭatun jāy chhe. ekendriy jīvone kaṣhāy ghaṇo chhe ane shakti ghaṇī alpa chhe tethī teo
mahāduḥkhī chhe. emanān duḥkh to e ja bhogave, ene shrī kevalī bhagavān ja jāṇe, jem
sannipātano rogī gnān ghaṭī javāthī tathā bāhyashakti hīn hovāthī potānun duḥkh pragaṭ karī
shakato nathī, parantu te mahāduḥkhī chhe. tem ekendriy jīvo gnān bahu ja alpa ane bāhyashakti
hīn hovāthī potānun duḥkh pragaṭ paṇ karī shakatā nathī, parantu mahāduḥkhī chhe.
antarāyanā tīvra udayathī ghaṇī chāhanā chhatān paṇ ichchhānusār thatun nathī māṭe paṇ
teo duḥkhī ja thāy chhe.
aghātī karmomān mukhyapaṇe temane pāpprakr̥itiono uday chhe. ashātāvedanīyano uday
thatān tenā nimittathī teo mahāduḥkhī hoy chhe. vanaspati pavanathī tūṭī jāy chhe, shīt
uṣhṇatāthī ane jaḷ na maḷavāthī sukāī jāy chhe, agnithī baḷī jāy chhe, koī chhede chhe,
bhede chhe, masaḷe chhe, khāy chhe, toḍe chhe
ityādi avasthā thāy chhe. e ja pramāṇe yathāsambhav
pr̥ithvīkāḷ ādimān paṇ avasthā thāy chhe. e avasthāo hovāthī e ekendriy jīvo
mahāduḥkhī thāy chhe.
jem manuṣhyanā sharīramān paṇ evī avasthāo thatān duḥkh thāy chhe te ja pramāṇe temane
paṇ duḥkh thāy chhe. e avasthāonun jāṇapaṇun ek sparshanaindriy dvārā thāy chhe. have
sparshanaindriy to temane chhe; je vaḍe e avasthāone jāṇī mohavashathī teo mahāvyākuḷ thāy
chhe, parantu temanāmān bhāgī javānī, laḍavānī ke pokār karavānī shakti na hovāthī agnānī
lok temanān duḥkhone jāṇatā nathī. vaḷī kadāchit kiñchit shātāvedanīyano uday temane hoy
chhe, paṇ te baḷavān hoto nathī.

Page 56 of 370
PDF/HTML Page 84 of 398
single page version

āyukarmanā udayathī e ekendriy jīvomān je aparyāpta jīvo chhe temanā paryāyanī sthiti
to ek uchchhvāsanā aḍhāramā bhāgamātra ja chhe ane paryāpta jīvonī sthiti ek antarmuhūrta
ādi keṭalāk varṣha sudhīnī chhe. temane āyuṣhya thoḍun hovāthī janma-maraṇ thayān ja kare chhe, jethī
teo duḥkhī chhe.
nāmakarmanā udayamān tiryañchagati ādi pāpprakr̥itiono ja uday visheṣhapaṇe temane hoy
chhe. koīk hīn puṇyaprakr̥itino uday temane hoy paṇ tenun baḷavānapaṇun nathī tethī e vaḍe karīne
mohavashapaṇe teo duḥkhī thāy chhe.
gotrakarmamān mātra ek nīch gotrano ja temane uday chhe, tethī temanī mahattā kāī thatī
nathī; tethī paṇ teo duḥkhī ja chhe.
e pramāṇe ekendriy jīvo mahāduḥkhī chhe. ā sansāramān jem pāṣhāṇane ādhār hoy
to tyān ghaṇo kāḷ rahe chhe paṇ nirādhār ākāshamān to kadāchit kiñchitmātra kāḷ rahe chhe;
tem ā jīv ekendriy paryāyamān to ghaṇo kāḷ rahe chhe, paṇ anya paryāyamān kadāchit
kiñchitmātra kāḷ rahe chhe. māṭe ā jīv sansār-avasthāmān mahāduḥkhī chhe.
vikalendriy tathā asañgnī pañchendriy paryāyanān duḥkh
vaḷī beīndriy, teīndriy, chaurindriy ane asañgnī pañchendriy paryāyone jīv dhāraṇ kare
chhe. tyān paṇ ekendriy paryāy jevān ja duḥkh hoy chhe. visheṣhamān eṭalun keahīn kramapūrvak
ek ek indriyajanit gnāndarshananī vā kanīk shaktinī adhikatā thaī chhe tathā bolavā
chālavānī shakti paṇ prāpta thaī chhe. temān paṇ je aparyāpta chhe vā paryāpta chhatān paṇ hīnashaktinā
dhārak nānā jīvo chhe temanī shakti to pragaṭ thatī nathī, paṇ keṭalāk paryāpta ane ghaṇī shaktinā
dhārak moṭā jīvo chhe temanī shakti pragaṭ hoy chhe. tethī te jīvo viṣhayone prāpta karavāno tathā
duḥkh dūr thavāno upāy kare chhe. krodhādikathī kāpavun, māravun, laḍavun, chhaḷ karavo, annādikano
saṅgrah karavo, bhāgī javun, duḥkhathī taḍaphaḍāṭ karavo ane pokār karavo ityādi kārya teo kare
chhe, māṭe temanān duḥkh kanīk pragaṭ paṇ thāy chhe. laṭ, kīḍī vagere jīvone shīt, uṣhṇa, chhedan,
bhedan vā bhūkh
taras ādi vaḍe param duḥkhī joīe chhīe. e sivāy bījān duḥkho paṇ
je pratyakṣha dekhāy chhe teno vichār vāchake karī levo. ahīn vadhāre shun lakhīe?
e pramāṇe beindriyādi jīvo paṇ mahāduḥkhī jāṇavā.
narak avasthānān duḥkhonun varṇan
sañgnī pañchendriyomān narakanā jīvo chhe te to sarva prakāre mahāduḥkhī chhe. temanāmān
gnānādikanī shakti kanīk chhe, paṇ viṣhayonī ichchhā ghaṇī hovāthī tathā iṣhṭa viṣhayonī sāmagrī
9

Page 57 of 370
PDF/HTML Page 85 of 398
single page version

kiñchit paṇ na maḷavāthī e shakti hovā chhatān paṇ teo mahāduḥkhī chhe. krodhādik kaṣhāyonun
ati tīvrapaṇun hovāthī temane kr̥iṣhṇādik ashubh leshyāo ja hoy chhe.
krodhmānavaḍe ekabījāne duḥkh āpavānī ja nirantar pravr̥utti hoy chhe. jo teo
ekabījānī sāthe mitratā kare to e duḥkh maṭī jāy. vaḷī anyane duḥkh āpavāthī temanun
kāī paṇ kārya siddha thatun nathī, chhatān krodh
mānanā ati tīvrapaṇā vaḍe karīne teonāmān
ekabījāne duḥkhī karavānī ja buddhi rahe chhe. vikriyāvaḍe anyane duḥkhadāyak sharīranā aṅg
vā shastrādik banāvī e vaḍe pote bījāne duḥkhī kare vā potāne anya koī duḥkhī kare chhe.
koī paṇ veḷā temano kaṣhāy shānt thato nathī. vaḷī temanāmān māyā
lobhanī paṇ ati tīvratā
chhe. parantu koī iṣhṭa sāmagrī tyān dekhātī nathī tethī teo e kaṣhāyonun kārya pragaṭ karī shakatā
nathī, paṇ e vaḍe antaraṅgamān teo mahāduḥkhī ja chhe. vaḷī kadāchit kiñchit koī prayojan
pāmī tenun paṇ kārya bane chhe.
teomān hāsya ane rati kaṣhāy chhe paṇ bāhya nimitta na hovāthī te pragaṭ thatā
nathī. kadāchit kiñchit koī kāraṇavashāt pragaṭ thāy chhe. arati, shok, bhay ane jugupsānān
bāhya kāraṇo tyān sadā hoy chhe tethī e kaṣhāyo tīvrapaṇe pragaṭ hoy chhe. traṇ prakāranā vedamān
mātra ek napunsakaved temanāmān hoy chhe. have ichchhā ghaṇī hoy chhe paṇ tyān strī
puruṣhathī
ramavānun nimitta na hovāthī teo mahāduḥkhī chhe.
e pramāṇe kaṣhāyo vaḍe teo mahāduḥkhī chhe.
vedanīyamān ek ashātāno ja temane uday hovāthī tyān anek vedanānān nimitta maḷyā
ja kare chhe. sharīramān koḍh, kās ane khānsī ādi anek rog yugapat hoy chhe. bhūkhtaras
to temane evī tīvra hoy chhe ke sarvanun bhakṣhaṇapān karavā teo ichchhe chhe. tyānnī māṭīnun bhojan
temane maḷe chhe, paṇ e māṭī evī hoy chhe je ahīn āve to tenī durgandhathī keṭalāy gāu
sudhīnā manuṣhyo marī jāy. shīt
uṣhṇatā tyān evān hoy chhe ke lākh yojanano lokhaṇḍano goḷo
hoy te paṇ tenāthī bhasma thaī jāy. temān keṭalāk narakomān ati shītatā chhe ane keṭalāk
narakomān ati uṣhṇatā chhe. tyānnī pr̥ithvī shastrathī paṇ mahātīkṣhṇa kaṇṭakanā samūhathī bharelī chhe.
e pr̥ithvīnā vananān jhāḍ shastranī dhār jevān pādaḍānthī bharelān chhe, jeno sparsha thatān sharīranā khaṇḍakhaṇḍ
thaī jāy evā jal sahit to jyān nadīo chhe, tathā jethī sharīr dagdha thaī jāy evo prachaṇḍ
jyān pavan chhe. e nārakīo ekabījāne anek prakāre duḥkhī kare, ghāṇīmān pīle, sharīranā
khaṇḍakhaṇḍ kare, hāṇḍīmān rāndhe, koraḍā māre tathā lālachoḷ garam lokhaṇḍ ādithī sparsha karāve
ityādi vedanā paraspar upajāve chhe. trījī narak sudhī to asurakumār dev jaīne pote pīḍā
āpe vā temane paraspar laḍāve. evī tīvra vedanā hovā chhatān paṇ temanun sharīr chhūṭatun nathī,
pārānī māphak khaṇḍakhaṇḍ thaī javā chhatān paṇ pāchhun maḷī jāy chhe. evī tyān tīvra pīḍā chhe.

Page 58 of 370
PDF/HTML Page 86 of 398
single page version

vaḷī shātāvedanīyanun koī nimitta tyān nathī, chhatān koī anshe kadāchit koīne potānī
mānyatāthī koī kāraṇ apekṣhāe shātāno uday chhe, paṇ te baḷavān nathī. tyānnun āyuṣhya
ghaṇun dīrgha chhe. jaghanya dash hajār varṣha tathā utkr̥uṣhṭa tetrīs sāgaranun hoy chhe. eṭalo badho
kāḷ upar kahelān duḥkho temane sahan karavān paḍe chhe. nāmakarmamān badhī pāp
prakr̥itiono ja
temane uday varte chhe. ek paṇ puṇyaprakr̥itino uday nathī jethī teo mahāduḥkhī chhe. ane
gotrakarmamān mātra nīchagotrano ja temane uday chhe jethī temanī kāī paṇ mahattā thatī nathī
māṭe teo duḥkhī ja chhe. e pramāṇe narakagatimān mahāduḥkh chhe.
tiryañch avasthānān duḥkhonun varṇan
tiryañchagatimān ghaṇā jīvo to labdhiaparyāpta chhe. temane to uchchhvāsanā aḍhāramā bhāg
mātra āyuṣhya chhe. keṭalāk nānā (jhīṇā) jīvo paryāpta paṇ hoy chhe. paṇ temanī shakti pragaṭ
jaṇātī nathī. temanān duḥkho to ekendriy jevān ja jāṇavān. visheṣhamān gnānādikanī temanāmān
visheṣhatā chhe. vaḷī moṭā paryāpta jīvomān keṭalāk sanmūrchhan chhe tathā keṭalāk garbhaj chhe.
teomān gnānādik pragaṭ hoy chhe, paṇ teo viṣhayonī ichchhā vaḍe sadā vyākuḷ hoy chhe,
kāraṇ ke ghaṇā jīvone to iṣhṭa viṣhayonī prāpti hotī ja nathī, paṇ koīne kadāchit
kiñchitmātra hoy chhe.
vaḷī teo mithyātvabhāvavaḍe atattvashraddhāvāḷā banī rahyā chhe. kaṣhāyamān mukhyapaṇe
tīvrakaṣhāy ja temane hoy chhe. krodhmānavaḍe teo paraspar laḍe chhe, bhakṣhaṇ kare chhe tathā duḥkh
āpe chhe. māyālobhavaḍe teo chhaḷprapañch kare chhe, vastunī ichchhā kare chhe tathā ichchhit vastune
chore chhe. hāsyādik vaḍe te te kaṣhāyonān kāryomān pravarte chhe. vaḷī koīne kadāchit mand kaṣhāy
hoy chhe parantu thoḍā jīvone hoy chhe tethī temanī ahīn mukhyatā nathī.
vedanīyamān mukhyapaṇe temane ashātāvedanīyano uday hoy chhe, jethī temane rog, pīḍā,
kṣhudhā, tr̥uṣhā, chhedan, bhedan, bahubhāravahan, ṭāḍh, tāp ane aṅgabhaṅgādi avasthāo thāy chhe te
vaḍe duḥkhī thatā pratyakṣha joīe chhīe. māṭe ahīn ghaṇun kahetā nathī. vaḷī koīne kadāchit kiñchit
shātāvedanīyano paṇ uday hoy chhe, parantu e thoḍā jīvone hoy chhe tethī ahīn tenī mukhyatā
nathī. temanun āyuṣhya antarmuhūrtathī koṭīpūrva sudhīnun hoy chhe. tyān ghaṇā jīvo to alpaāyuṣhyanā
dhārak hoy chhe tethī teo vāramvār janma
maraṇanān duḥkh pāme chhe. vaḷī bhogabhūminā jīvonun
āyuṣhya ghaṇun hoy chhe tathā temane shātāvedanīyano uday paṇ hoy chhe, parantu evā jīvo thoḍā
chhe. nāmakarmamān mukhyapaṇe tiryañchagati ādi pāp prakr̥itiono ja temane uday varte chhe. koīne
kadāchit koī puṇya
prakr̥itiono paṇ uday hoy chhe. parantu te thoḍā jīvone ane thoḍo hoy chhe
tethī ahīn tenī mukhyatā nathī. gotrakarmamān ek nīch gotrano ja uday hoy chhe tethī teo hīn
banī rahyā chhe. e pramāṇe tiryañchagatimān paṇ mahāduḥkh hoy chhe.

Page 59 of 370
PDF/HTML Page 87 of 398
single page version

manuṣhyagatinān duḥkhonun varṇan
manuṣhyagatimān asaṅkhyātā jīvo to labdhiaparyāptak chhe. teo to sanmūrchhan ja hoy
chhe. temanun āyu uchchhvāsanā aḍhāramā bhāgamātra hoy chhe. vaḷī keṭalāk jīvo garbhamān āvī
thoḍā ja kāḷamān maraṇ pāme chhe. temanī shakti pragaṭ bhāsatī nathī eṭale emanān duḥkh to
ekendriyavat samajavān. visheṣh chhe te visheṣh samajavān.
garbhaj jīvone keṭalok kāḷ garbhamān rahevānun thaī pachhī bahār nīkaḷavun thāy chhe. temanān
duḥkhonun varṇan karmaapekṣhāe pūrve karyun chhe tevun samajavun. e badhun varṇan garbhaj manuṣhyone sambhave
chhe. athavā tiryañchonun varṇan karyun chhe tem jāṇavun.
visheṣh e chhe keahīn koī shakti visheṣh hoy chhe, rājāo ādine shātāno visheṣh
uday hoy chhe, kṣhatriyādikone uchcha gotrano paṇ uday hoy chhe tathā dhankuṭumbādikanān nimitta
ahīn visheṣh hoy chhe; ityādi visheṣh samajavān.
athavā garbhādi avasthānān duḥkho to pratyakṣha bhāse chhe. jem viṣhṭāmān laṭ utpanna thāy
tem garbhamān shukrashoṇitanā bindune potānā sharīrarūp karī jīv utpanna thāy chhe. pachhī tyān
kramapūrvak gnānādikanī vā sharīranī vr̥uddhi thāy chhe. garbhanān duḥkh ghaṇān chhe, saṅkocharūp ane
adhomukh rahī kṣhudhā
tr̥uṣhādi sahit garbhano kāḷ pūrṇa kare chhe. tyānthī jyāre bahār nīkaḷe
chhe tyāre bāḷ avasthāmān te mahāduḥkhī thāy chhe. koī em kahe ke bāḷaavasthāmān thoḍān
duḥkh hoy chhe paṇ em nathī. parantu shakti thoḍī hovāthī te vyakta thaī shakatān nathī. pachhī
vyāpārādik vā viṣhayaichchhā ādi duḥkhonī pragaṭatā thāy chhe. tyān iṣhṭa
aniṣhṭajanit vyākuḷatā
rahyā ja kare chhe. ane vr̥uddha thatān shaktihīn thaī javāthī te param duḥkhī thāy chhe. e duḥkh
pratyakṣha thatān joīe chhīe.
ame ahīn ghaṇun shun kahīe? pratyakṣha jene nathī bhāsatān te kahelān kem sāmbhaḷashe? vaḷī
manuṣhyagatimān koī veḷā kiñchit shātāno uday hoy chhe paṇ te ākuḷatāmay chhe. ane
tīrthaṅkarādi pad mokṣhamārga prāpta thayā vinā hotān nathī.
e pramāṇe manuṣhyaparyāyamān duḥkh ja chhe. paṇ e manuṣhyaparyāyamān koī potānun bhalun
thavāno prayatna kare to te thaī shake chhe. jem kāṇān sāṇṭhānī jaḍ vā sāṇṭhā uparano phikko bhāg
to chūsavā yogya ja nathī ane vachchenī kāṇī gāṇṭho hovāthī te paṇ chūsī shakātī nathī. chhatān
koī svādano lolupī tene bagāḍo to bhale bagāḍo, parantu jo tene vāvavāmān āve to temānthī
ghaṇā sāṇṭhā thāy ane teno svād paṇ ghaṇo mīṭho āve. tem manuṣhyapaṇāmān bāḷ ane vr̥uddhapaṇun
to sukh bhogavavā yogya nathī, vachchenī avasthā te paṇ rog
kleshādi yukta hovāthī tyān

Page 60 of 370
PDF/HTML Page 88 of 398
single page version

sukh ūpajatun nathī, chhatān koī viṣhayasukhano lolupī tene bagāḍe to bhale bagāḍe, parantu jo
tene dharmasādhanamān lagāve to tethī ghaṇā uchchapadane te pāme. tyān ghaṇun nirākuḷ sukh pāme.
māṭe ahīn ja potānun hit sādhavun; paṇ sukh thavānā bhramathī ā manuṣhyajanmane vr̥uthā na gumāvavo.
devagatinān duḥkhonun varṇan
devagatimān gnānādikanī shakti anya karatān kanīk vadhāre hoy chhe. ghaṇā devo to
mithyātvavaḍe atattvashraddhānayukta ja thaī rahyā chhe; teone kaṣhāy kanīk mand chhe; bhavanavāsī,
vyantar ane jyotiṣhī devone kaṣhāy ghaṇo mand nathī, upayog bahu chañchaḷ chhe tathā shakti kanīk
chhe te dvārā kaṣhāyanān kāryomān ja pravarte chhe. kutūhalādi tathā viṣhayādi kāryomān ja teo lāgī
rahelā hovāthī e vyākuḷatāvaḍe teo duḥkhī ja chhe. vaimānik devomān upar uparanā devomān
visheṣh mand kaṣhāy chhe. shakti paṇ visheṣh chhe tethī vyākuḷatā ghaṭavāthī duḥkh paṇ ghaṭatun chhe.
ā devone krodhmān kaṣhāy chhe, parantu kāraṇo thoḍā hovāthī tenā kāryanī paṇ gauṇatā
hoy chhe. koīnun būrun karavun, koīne hīn karavo ityādi kārya nikr̥uṣhṭa devomān to kutūhalādivaḍe
hoy chhe, paṇ utkr̥uṣhṭa devomān thoḍān hoy chhe tethī tyān tenī mukhyatā nathī. māyā
lobh kaṣhāyanān
kāraṇo tyān hovāthī tenā kāryanī mukhyatā chhe. chhaḷ karavun, viṣhayasāmagrīnī ichchhā karavī ityādi
kārya tyān visheṣh hoy chhe. e paṇ upar uparanā devone thoḍān hoy chhe.
hāsya ane ratikaṣhāyanān kāraṇo ghaṇān hovāthī tenā kāryonī tyān mukhyatā hoy chhe.
arati, shok, bhay ane jugupsānān kāraṇo thoḍān hovāthī tenān kāryonī tyān gauṇatā hoy chhe.
tathā strī
puruṣhavedano tyān uday chhe ane ramavānān nimitta paṇ chhe tethī teo kāmasevan kare
chhe; e kaṣhāy paṇ upar uparanā devomān mand hoy chhe. ahamindra devomān vedanī mandatā hovāthī
kāmasevanano paṇ abhāv hoy chhe.
e pramāṇe devone kaṣhāyabhāv hoy chhe ane kaṣhāyathī ja duḥkh chhe.
temane jeṭalo kaṣhāy thoḍo chhe teṭalun duḥkh paṇ thoḍun chhe, tethī anyanī apekṣhāe temane
sukhī kahīe chhīe. parantu vāstavikapaṇe kaṣhāyabhāv jīvit chhe tethī te duḥkhī ja chhe.
vaḷī vedanīyamān shātāno uday temane ghaṇo chhe. temān bhavanatrik devone thoḍo hoy chhe
tathā vaimānik devomān upar uparanā devone vadhāre hoy chhe. sharīranī iṣhṭa avasthā tathā strī
makānādik sāmagrīono sanyog hoy chhe. kadāchit kiñchit ashātāno uday paṇ koī kāraṇathī
temane hoy chhe. e ashātāno uday halakā devone kanīk pragaṭapaṇe chhe, parantu utkr̥uṣhṭa devone
te visheṣh pragaṭ nathī. temanun āyuṣhya ghaṇun chhe, ochhāmān ochhun dashahajār varṣha tathā utkr̥uṣhṭa
tetrīs sāgar chhe. ane 31 sāgarathī vadhāre āyuṣhyano dhārak mokṣhamārga pāmyā vinā koī

Page 61 of 370
PDF/HTML Page 89 of 398
single page version

hoī shakato nathī. eṭalo badho kāḷ e devo viṣhayasukhamān magna rahe chhe. nāmakarmamān devagati
ādi sarva puṇya
prakr̥itiono ja temane uday chhe tethī e temane sukhanun kāraṇ chhe. gotrakarmamān
temane uchcha gotrano ja uday chhe tethī teo mahānapaṇāne prāpta chhe.
e pramāṇe puṇyaudayanī visheṣhatāvaḍe temane iṣhṭa sāmagrī maḷī chhe ane kaṣhāyo vaḍe
ichchhā hovāthī tene bhogavavāmān teo āsakta banī rahyā chhe; em chhatān paṇ ichchhā to
adhik ja rahe chhe tethī teo sukhī thatā nathī. ūñchā devone utkr̥uṣhṭa puṇyano uday chhe ane
kaṣhāy ghaṇā mand chhe, tathāpi temane paṇ ichchhāno abhāv thato nathī tethī vastutāe teo
duḥkhī ja chhe. e pramāṇe sansāramān sarvatra kevaḷ duḥkh, duḥkh ane duḥkh ja chhe.
sarva duḥkhonun sāmānya svarup
e pramāṇe paryāy apekṣhāe duḥkhanun varṇan karyun.
have sarva duḥkhanun sāmānya svarūp kahīe chhīe. duḥkhanun lakṣhaṇ ākuḷatā chhe ane
ākuḷatā ichchhā thatān thāy chhe tathā sansārī jīvone anek prakāranī ichchhā hoy chhe.
ichchhāo chār prakāranī chheḥ
1ek to viṣhayagrahaṇanī ichchhā hoy chhe arthāt tene dekhavājāṇavā ichchhe chhe. jem
varṇa dekhavānī, rāg sāmbhaḷavānī tathā avyaktane jāṇavā ādinī ichchhā thāy chhe. tyān bījī
kāī pīḍā nathī, parantu jyānsudhī dekhe
jāṇe nahi tyānsudhī te mahāvyākuḷ thāy chhe. e ichchhānun
nām viṣhay chhe.
2ek ichchhā kaṣhāyabhāvo anusār kārya karavānī hoy chhe, jethī te kārya karavā ichchhe
chhe. jem būrun karavānī, hīn karavānī ityādi ichchhā thāy chhe. have ahīn paṇ bījī to kāī
pīḍā nathī, parantu jyānsudhī e kārya na thāy tyānsudhī te mahāvyākuḷ thāy chhe. e ichchhānun
nām kaṣhāy chhe.
3ek ichchhā pāpanā udayathī sharīramān athavā bāhya aniṣhṭa kāraṇ maḷatān tene dūr
karavānī thāy chhe. jemakrog, pīḍā ane kṣhudhā ādino sanyog thatān tene dūr karavānī ichchhā
thāy chhe. have tyān te pīḍā māne chhe, tethī jyānsudhī e dūr na thāy tyānsudhī mahāvyākuḷ
rahe chhe. e ichchhānun nām pāpano uday chhe.
e pramāṇe e traṇ prakāranī ichchhā thatān badhā duḥkh ja māne chhe, ane te duḥkh ja
chhe.

Page 62 of 370
PDF/HTML Page 90 of 398
single page version

4vaḷī ek ichchhā bāhya nimittathī thāy chhe arthāt e traṇ prakāranī ichchhāo
anusār pravartavānī ichchhā thāy chhe. have e traṇ prakāranī ichchhāomān ek ek prakāranī ichchhā
anek prakāranī hoy chhe. tyān koī prakāranī ichchhā pūrṇa karavānān kāraṇo puṇyanā udayathī maḷe,
paṇ tenun sādhan yugapat thaī shake nahi tethī ekane chhoḍī bījāne lāge tathā tene chhoḍī koī
anyane lāge. jem koīne anek prakāranī sāmagrī maḷī chhe; have te koīne dekhe chhe. tene chhoḍī
rāg sāmbhaḷavā lāge chhe, tene chhoḍī koīnun būrun karavā lāgī jāy chhe tathā tene chhoḍī bhojan
karavā lāgī jāy chhe. athavā dekhavāmān paṇ ekane dekhī vaḷī anyane dekhavā lāge chhe e
ja pramāṇe anek kāryonī pravr̥uttimān ichchhā thāy chhe. e ichchhānun nām puṇyano uday chhe.
ene jagat sukh māne chhe, parantu e sukh nathī paṇ duḥkh ja chhe. kāraṇ kepratham
to sarva prakāranī ichchhā pūrṇa thavānān kāraṇo koīne paṇ banī āvatān nathī. kadāchit koī
prakāranī ichchhā pūrṇa thavānān kāraṇo banī āve topaṇ te sarvanun yugapat sādhan thaī shakatun
nathī, tethī jyānsudhī ekanun sādhan na hoy tyānsudhī tenī vyākuḷatā rahe chhe, ane enun sādhan
thatān te ja samaye anyanā sādhananī ichchhā thāy chhe, tyāre vaḷī tenī vyākuḷatā thāy chhe. ek
samay paṇ nirākuḷ raheto nathī tethī te mahāduḥkhī ja chhe. athavā jyāre e traṇ prakāranā
ichchhārog maṭāḍavāno kiñchit upāy kare chhe tyāre kiñchit duḥkh ghaṭe chhe, parantu sarva duḥkhano
nāsh to thato ja nathī, tethī tene duḥkh ja chhe. e pramāṇe sansārī jīvone sarva prakāre duḥkh
ja chhe.
visheṣhamān ahīn eṭalun samajavun keprathamanī traṇ prakāranī ichchhāo vaḍe sarva jagat
pīḍit thaī rahyun chhe. ane chothī ichchhā to puṇyano uday prāpta thatān ja thāy chhe, ane puṇyano
bandh dharmānurāgathī thāy chhe. have dharmānurāgamān jīv thoḍo joḍāy chhe paṇ ghaṇo bhāg to
pāpakriyāomān ja pravarte chhe, tethī chothī ichchhā koī jīvane koī kāḷamān ja thāy chhe.
ahīn eṭalun samajavānun kesāmānya ichchhāvān jīvonī apekṣhāe chothī
ichchhāvāḷāone kanīk traṇ prakāranī ichchhāo ghaṭavāthī sukhī kahīe chhīe. vaḷī chothī
ichchhāvāḷānī apekṣhāe tethī mahān ichchhāvāḷo chothī ichchhā hovā chhatān paṇ duḥkhī ja chhe.
jem koīne ghaṇī vibhūti hovā chhatān jo tene ichchhā ghaṇī chhe to te ghaṇo
vyākuḷatāvān chhe, tathā koīne thoḍī vibhūti hovā chhatān jo ichchhā thoḍī to te thoḍo
vyākuḷatāvān chhe, athavā koīne aniṣhṭa sāmagrī maḷavā chhatān jo tene dūr karavānī ichchhā
ghaṇī thoḍī chhe, to te thoḍo vyākuḷatāvān chhe tathā koīne iṣhṭa sāmagrī maḷavā chhatān jo tene
bhogavavānī vā anya sāmagrīnī ghaṇī ichchhā chhe to te ghaṇo vyākuḷatāvān chhe;
tethī sukhī
duḥkhī thavun ichchhānā anusāre jāṇavun paṇ bāhya kāraṇone ādhīn nathī.

Page 63 of 370
PDF/HTML Page 91 of 398
single page version

narakanā jīvone duḥkhī tathā devone sukhī kahīe chhīe. e ichchhānī apekṣhāe ja
kahīe chhīe. kāraṇ kenārakīone kaṣhāyanī tīvratā hovāthī ichchhā ghaṇī chhe tathā devone
kaṣhāyanī mandatā hovāthī ichchhā thoḍī chhe. vaḷī manuṣhya ane tiryañcho paṇ ichchhānī apekṣhāe
ja sukhī
duḥkhī jāṇavān. tīvra kaṣhāyathī jene ichchhā ghaṇī hoy tene duḥkhī kahīe chhīe tathā
mandakaṣhāyathī jene ichchhā thoḍī hoy tene sukhī kahīe chhīe, parantu vāstavikapaṇe
tyān duḥkh ja ghaṇun vā thoḍun hoy chhe, sukh nahi.
devādikone paṇ sukhī mānīe chhīe
te bhram ja chhe, kāraṇ ketemane chothī ichchhānī mukhyatā chhe tethī teo vyākuḷ chhe.
e pramāṇe ichchhā thāy chhe te mithyātva, agnān ane asanyamathī thāy chhe tathā
ichchhāmātra ākuḷatāmay chhe ane ākuḷatā e ja duḥkh chhe. e pramāṇe sarva sansārī jīvo
anek prakāranān duḥkhothī pīḍit ja thaī rahyā chhe.
mokṣhasukh ane tenī prāptino upāy
have je jīvone duḥkhothī chhūṭavun hoy temaṇe ichchhā dūr karavāno upāy karavo ane
ichchhā to tyāre ja dūr thāy jyāre mithyātva, agnān tathā asanyamano abhāv thaī
samyagdarshan
gnānchāritranī prāpti thāy. māṭe ja e kāryano udyam karavo yogya chhe. e
pramāṇe sādhan karatān jeṭalī jeṭalī ichchhā maṭe teṭalun teṭalun ja duḥkh dūr thatun jāy ane
mohanā sarvathā abhāvathī jyāre ichchhāno sarvathā abhāv thāy tyāre sarva duḥkh maṭī satya
sukh pragaṭe. vaḷī jyāre gnānāvaraṇ
darshanāvaraṇantarāyano abhāv thāy tyāre ichchhānā
kāraṇarūp kṣhāyopashamik gnāndarshanano vā shaktihīnapaṇāno paṇ abhāv thāy chhe, anant
gnāndarshanvīryanī prāpti thāy chhe, tathā keṭalāk kāḷ pachhī aghāti karmono paṇ abhāv
thatān ichchhānān bāhya kāraṇono paṇ abhāv thāy chhe. kāraṇ kemoh gayā pachhī koī kāḷamān
e kāraṇo kiñchit ichchhā upajāvavā samartha nathī. mohanā astitvamān ja e kāraṇ hatān tethī
tene kāraṇ kahyān. teno paṇ abhāv thatān te siddhapadane prāpta thāy chhe.
tyān duḥkhano vā duḥkhanān kāraṇono sarvathā abhāv hovāthī sadākāḷ anupam akhaṇḍit
sarvotkr̥uṣhṭa ānand sahit anantakāḷ birājamān rahe chhe. te kevī rīte? te ahīn kahīe
chhīeḥ
siddha avasthāmān duḥkhanā abhāvanī siddhi
gnānāvaraṇdarshanāvaraṇano kṣhayopasham thatān vā uday thatān mohadvārā ek ek viṣhayane
dekhavājāṇavānī ichchhāvaḍe mahāvyākuḷ thato hato, parantu have mohanā abhāvathī ichchhāno paṇ
abhāv thayo jethī duḥkhano paṇ abhāv thayo. vaḷī gnānāvaraṇdarshanāvaraṇano kṣhay thavāthī

Page 64 of 370
PDF/HTML Page 92 of 398
single page version

sarva indriyonā sarva viṣhayonun yugapat grahaṇ thatān duḥkhanān kāraṇo paṇ dūr thayān. jem netravaḍe
pahelān ek viṣhayane dekhavā ichchhato hato, paṇ have traṇalokanān trikāḷavartī sarva varṇone yugapat
dekhe chhe, koī dekhyā vināno rahyo nathī ke jene dekhavānī ichchhā thāy. e ja pramāṇe
sparshanādik indriyovaḍe ek ek viṣhayane grahaṇ karavā ichchhato hato, parantu have traṇalokanā
trikālavartī sarva sparsha
ras
gandhshabdādik viṣhayone yugapat grahaṇ karavā lāgyo. koī grahaṇ
karyā vināno rahyo nathī ke jene grahaṇ karavānī ichchhā ūpaje.
prashnaḥsharīrādik vinā e grahaṇ shī rīte thāy?
uttaraḥjyānsudhī gnān indriyajanit hatun tyānsudhī to dravya indriyādi vinā grahaṇ
thaī shakatun nahotun, paṇ have evo svabhāv pragaṭ thayo ke indriyo vinā ja grahaṇ thaī
shake chhe.
ahīn koī em kahe kejem manavaḍe to sparshādikane jāṇīe chhīe tem ahīn
jāṇavun thatun hashe paṇ tvachājībh ādi vaḍe grahaṇ thāy chhe tem nahi thatun hoy? paṇ em
nathī. kāraṇ kemanavaḍe to smaraṇādi thatān kanīk aspaṣhṭa jāṇavun thāy chhe, parantu ahīn to
tvachājībh ādi vaḍe sparsharasādikane sparshavāmān, āsvādavāmān, sūṅghavāmān, dekhavāmān ane
sāmbhaḷavāmān jevun spaṣhṭa jāṇavun thāy chhe tethī paṇ anantagaṇun spaṣhṭa jāṇavun temane hoy chhe.
visheṣhatā e chhe ketyān indriyo ane viṣhayono sanyog thatān ja jāṇavun thatun hatun,
have ahīn dūr rahevā chhatān paṇ tevun ja jāṇavun thāy chhe. e badho shaktino mahimā chhe.
vaḷī pahelān man vaḍe kanīk atīt
anāgatane vā avyaktane jāṇavā ichchhato hato, paṇ have
badhuy anādithī anantakāḷ paryant sampūrṇa kāḷanā sarva padārthonā dravyakṣhetrakāḷbhāvane
yugapat jāṇe chhe, koī jāṇyā vinā rahyā nathī ke jene jāṇavānī ichchhā thāy. e pramāṇe
duḥkh ane duḥkhanān kāraṇono temane abhāv jāṇavo.
vaḷī pahelān mohanā udayathī mithyātva vā kaṣhāyabhāv thato hato, paṇ teno sarvathā
abhāv thavāthī duḥkhano paṇ abhāv tathā tenān kāraṇono paṇ abhāv thavāthī duḥkhanā
kāraṇono paṇ abhāv thayo. e kāraṇono abhāv ahīn batāvīe chhīe.
sarva tattvo ahīn yathārtha pratibhāse chhe to temane atattvashraddhānarūp mithyātva kem thāy?
koī aniṣhṭarūp rahyo nathī, nindak pote ja aniṣhṭa pāme chhe to pote krodh konāthī kare?
siddhothī ūñcho koī chhe nahi; indrādik devo paṇ jene name chhe ane iṣhṭa phaḷ pāme chhe,
to pachhī teo konāthī mān kare? koī anya iṣhṭa rahyun nathī to konā māṭe teo chhaḷ
(māyā) kare?
sarva bhavitavya pratyakṣha bhāsī gayun chhe, koī kārya rahyun nathī ke koīthī
10

Page 65 of 370
PDF/HTML Page 93 of 398
single page version

prayojan kāī rahyun nathī to shā arthe teo lobh kare? koī āshcharyakārak vastu potāthī chhānī
nathī to kyā kāraṇathī temane hāsya thāy? koī anya iṣhṭa prīti karavā yogya chhe nahi to
konāthī rati thāy? koī duḥkhadāyak sanyog temane rahyo nathī to konāthī arati kare? koī
iṣhṭa
aniṣhṭa sanyogviyog temane thato nathī to teo shā arthe shok kare? koī aniṣhṭa
karavāvāḷun kāraṇ rahyun nathī to teo konāthī bhay kare? sarva vastuo potapotānā svabhāv
sahit pratyakṣha bhāse chhe, ane temān potāne koī aniṣhṭa nathī to teo konāthī jugupsā
kare? tathā kāmapīḍā dūr thavāthī strī
puruṣh bannenī sāthe ramavānun prayojan kāī rahyun nathī
to temane strīpuruṣhnapunsakavedarūp bhāv kyāthī thāy? e pramāṇe moh ūpajavānā kāraṇono
temane abhāv jāṇavo.
vaḷī antarāyanā udayathī shakti hīnapaṇānā kāraṇe pūrṇa thatī nahotī, have teno abhāv
thayo eṭale duḥkhano paṇ abhāv thayo ane anant shakti pragaṭ thaī, tethī duḥkhanān kāraṇono
paṇ abhāv thayo.
prashnaḥdān, lobh, bhog ane upabhog to teo karatā nathī to temane shakti
pragaṭ thaī kem kahevāy?
uttaraḥe badhān kāryo to roganā upachār hatā, paṇ jyāre rog ja ahīn nathī
to upachār shā māṭe kare? māṭe e kāryono ahīn sadbhāv nathī ane tene rokavāvāḷā karmono
abhāv thayo chhe tethī shakti pragaṭ thaī em kahīe chhīe. jem koī gaman karavā ichchhato
hato, tene koīe rokyo hato tyāre te duḥkhī hato ane jyāre e rokāṇ dūr thayun tyāre
je kārya arthe te gaman karavā ichchhato hato te kārya na rahyun eṭale gaman paṇ na karyun, tethī
gaman na karavā chhatān paṇ tene shakti pragaṭ thaī em kahīe chhīe. tem ahīn paṇ samajavun.
gnānādikanī shaktirūp anantavīrya temane pragaṭ hoy chhe.
vaḷī aghāti karmomān pāpprakr̥itiono uday thatān mohathī duḥkh mānato hato tathā
puṇyaprakr̥itionā udayathī sukh mānato hato, parantu vāstavikapaṇe ākuḷatā vaḍe e sarva duḥkh
ja hatun. have ahīn mohanā nāshathī sarva ākuḷatā dūr thavāthī sarva duḥkhano nāsh thayo. je
kāraṇothī te duḥkh mānato hato te kāraṇo to sarva naṣhṭa thayān tathā je kāraṇo vaḍe kiñchit
duḥkh dūr thatān sukh mānato hato te have ahīn mūḷamān ja duḥkh na rahyun tethī te duḥkhanā
upachāronun kāī prayojan rahyun nahi ke je vaḍe kāryanī siddhi karavā chāhe, tenī siddhi svayam
thaī ja rahī chhe.
tenā visheṣh batāvavāmān āve chhe. vedanīyakarmamān ashātānā udayathī sharīramān rog
kṣhudhādi duḥkhanān kāraṇo thatān hatān, paṇ have sharīr ja rahyun nathī tyān kyāthī thāy? sharīranī

Page 66 of 370
PDF/HTML Page 94 of 398
single page version

aniṣhṭa avasthānā heturūp ātāpādik hatā, paṇ sharīr vinā te kone kāraṇarūp thāy? bāhya
aniṣhṭa nimitto banatān hatān paṇ have tene aniṣhṭa koī rahyun ja nathī; e pramāṇe duḥkhanān
kāraṇono abhāv thayo.
vaḷī shātānā udayathī kiñchit duḥkh maṭavānā kāraṇarūp je auṣhadhibhojanādik hatān
tenun kāī prayojan rahyun nathī tathā koī iṣhṭa kārya parādhīn na rahevāthī bāhya mitrādikane iṣhṭa
mānavānun prayojan rahyun nathī, kāraṇ ke
e vaḍe duḥkh maṭāḍavā vā iṣhṭa prāpta karavā ichchhato
hato paṇ have ahīn sampūrṇa duḥkh naṣhṭa thatān sampūrṇa iṣhṭa pāmyo.
āyukarmanā nimittathī maraṇjīvan thatān hatān; have maraṇavaḍe to duḥkh mānato hato
paṇ ahīn jyān avināshī pad prāpta karī līdhun tethī duḥkhanun koī kāraṇ rahyun nahi. dravyaprāṇane
dhārī keṭalok kāḷ jīvavā
maravāthī sukh mānato hato; temān paṇ narak paryāyamān duḥkhanī
visheṣhatā hovāthī tyān jīvavā ichchhato nahoto, parantu have ā siddhaparyāyamān dravyaprāṇ vinā
ja potānā chaitanyaprāṇavaḍe sadākāḷ jīve chhe ke jyān duḥkhano lavalesh paṇ rahyo nathī.
nāmakarmavaḍe prāpta ashubh gatijāti ādimān duḥkh mānato hato, paṇ have e sarvano
abhāv thayo eṭale duḥkh kyāthī thāy? ane shubhagatijāti ādimān kiñchit duḥkh dūr
thavāthī sukh mānato hato, have e vinā paṇ sarva duḥkhano nāsh tathā sarva sukhano prakāsh
hovāthī tenun paṇ kāī prayojan rahyun nathī.
gotrakarmanā nimittathī nīchakuḷ pāmatān duḥkh mānato hato tathā ūñchakuḷ pāmatān sukh
mānato hato, paṇ ahīn nīchakuḷano abhāv thavāthī duḥkhanun kāraṇ rahyun nahi tathā ūñchakuḷ
vinā paṇ trailokyapūjya ūñchapadane pāme chhe.
e pramāṇe siddhone sarva karmono nāsh thavāthī sarva duḥkhono paṇ nāsh thayo chhe.
duḥkhanun lakṣhaṇ to ākuḷatā chhe. have ākuḷatā to tyāre ja hoy ke jyāre kanīk
ichchhā hoy. e ichchhāno vā ichchhānā kāraṇono sarvathā abhāv hovāthī teo sarva duḥkharahit
nirākuḷ anant sukh anubhave chhe. kāraṇ ke
nirākuḷapaṇun e ja sukhanun lakṣhaṇ chhe. sansāramān
paṇ koī prakāre nirākuḷ thatān ja badhāy sukh māne chhe. to jyān sarvathā nirākuḷ thayā tyān
sampūrṇa sukh kem na mānīe?
e pramāṇe samyagdarshanādi sādhan vaḍe siddhapad pāmatān sarva duḥkhano abhāv thāy chhe,
sarva sukh pragaṭ thāy chhe.
ahīn upadesh karīe chhīe ke he bhavya! he bhāī! tane sansāranān je duḥkho batāvyān
teno anubhav tane thāy chhe ke nahi? te vichār. tun je upāyo karī rahyo chhe tenun jūṭhāpaṇun

Page 67 of 370
PDF/HTML Page 95 of 398
single page version

darshāvyun te tem ja chhe ke nahi? tathā siddha avasthā prāpta thatān ja sukh thāy chhe ke nahi?
teno paṇ vichār kar!
jo upar kahyā pramāṇe ja tane pratīti āvatī hoy to
sansārathī chhūṭī siddha avasthā pāmavānā ame je upāy kahīe chhīe te kar. vilamb
na kar. e upāy karatān tārun kalyāṇ ja thashe.
e pramāṇe shrī mokṣhamārgaprakāshak shāstra viṣhe sansāraduḥkh ane
mokṣhasukh nirūpak trījo adhikār samāpta

Page 68 of 370
PDF/HTML Page 96 of 398
single page version

adhikār chotho
mithyādarshangnānchāritranun visheṣh nirupaṇ
doharo
bhavanān sarva duḥkhotaṇun, kāraṇ mithyābhāv;
tenī sattā nāsh kare, pragaṭe mokṣha upāy.
have ahīn sansāraduḥkhonā bījabhūt mithyādarshangnānchāritra chhe tenun visheṣh svarūp
nirūpaṇ karīe chhīe. jem vaidya roganān kāraṇone visheṣharūpathī kahe tathā kupathya sevanano niṣhedh
kare to rogī kupathyasevan na kare ane tethī rogamukta thāy; tem ahīn sansāranān kāraṇanun visheṣh
nirūpaṇ karīe chhīe. jyāre sansārījīv mithyādarshanādikanun sevan na kare, tyāre ja sansārarahit
thāy. tethī e mithyādarshanādikanun varṇan karīe chhīe.
mithyādarshananun svarup
ā jīv anādi kāḷathī karmasambandh sahit chhe. tene darshanamohanā udayathī thayelun je
atattvashraddhān tenun nām mithyādarshan chhe. kāraṇ ke tadbhāv te tattva arthāt shraddhān karavā yogya
je artha teno je bhāv arthāt svarūp tenun nām tattva chhe. ane tattva nathī tenun nām atattva
chhe. tethī atattva te asatya chhe tenun ja nām mithyā chhe. vaḷī ‘‘ā ām ja chhe’’
evā
pratītibhāvanun nām shraddhān chhe.
ahīn shraddhānanun ja nām darshan chhe. joke darshan shabdano artha sāmānya avalokan thāy
chhe topaṇ ahīn prakaraṇānusār e ja dhātuno artha shraddhān samajavo, ane shrī sarvārthasiddhi
sūtranī ṭīkāmān paṇ em ja kahyun chhe. kāraṇ ke
sāmānya avalokan kāī sansārmokṣhanun kāraṇ
thāy nahi, paṇ shraddhān ja sansārmokṣhanun kāraṇ chhe. tethī sansārmokṣhanā kāraṇ sambandhī
vivechanamān darshan shabdano artha shraddhān ja grahaṇ karavo.
have mithyārūp je darshan arthāt shraddhān tenun nām mithyādarshan chhe. jevun vastusvarūp
nathī tevun mānavun tathā jevun chhe tevun na mānavun evo viparītābhinivesh arthāt viparīt abhiprāy
te sahit mithyādarshan hoy chhe.
prashnaḥkevaḷagnān vinā sarva padārtha yathārtha bhāsatā nathī ane yathārtha bhāsyā
vinā yathārtha shraddhān paṇ na hoy, to mithyādarshanano tyāg kevī rīte bane?

Page 69 of 370
PDF/HTML Page 97 of 398
single page version

uttaraḥpadārthone jāṇavā, na jāṇavā vā anyathā jāṇavā te gnānāvaraṇakarmanā
anusār hoy chhe ane tenī pratīti thāy chhe te paṇ jāṇavāthī ja thāy chhe, jāṇyā vinā
pratīti kyāthī thāy? e to sāchun, parantu jem koī puruṣh je padārthathī potānun kāī prayojan
nathī te padārthane anyathā jāṇe, yathārtha jāṇe vā jevun jāṇe tevun ja māne chhatān tethī teno
kāī paṇ sudhār
bagāḍ thato nathī ane evī rīte jāṇavā vā mānavāthī te puruṣh kāī ḍāhyo
ke pāgal gaṇāy nahi, parantu jenāthī prayojan chhe tene jo anyathā jāṇe vā tem ja mānavā
lāge to teno bagāḍ thāy ane tethī te pāgal kahevāy. tathā jo e prayojanabhūt padārthone
yathārtha jāṇe vā tem ja māne to teno sudhār thāy ane tethī ḍāhyo kahevāy. e ja pramāṇe
jenāthī prayojan nathī tevā padārthone ā jīv anyathā jāṇe, yathārtha jāṇe vā jevun jāṇe tevun
ja shraddhān kare, to tethī teno koī sudhār ke bagāḍ nathī athavā tethī te mithyādraṣhṭi
samyagdraṣhṭi
nām pāme nahi. paṇ jenāthī prayojan chhe tene jo anyathā jāṇe tathā tevun ja shraddhān kare
to teno bagāḍ thāy ane eṭalā māṭe tene mithyādraṣhṭi kahīe chhīe. tathā jo tene yathārtha
jāṇe ane tevun ja shraddhān kare to teno sudhār thāy māṭe samyagdraṣhṭi kahīe chhīe.
ahīn eṭalun samajavun keaprayojanabhūt vā prayojanabhūt padārthone na jāṇavā vā
yathārthaayathārtha jāṇavāmān āve chhe temān to mātra gnānanī ja hīnatāadhikatā thāy chhe
eṭalo ja jīvano bagāḍsudhār chhe ane tenun nimitta to gnānāvaraṇakarma chhe. parantu prayojanabhūt
padārthone anyathā vā yathārtha shraddhān karavāthī jīvano kāī bījo paṇ bagāḍsudhār thāy chhe
tethī tenun nimitta darshanmohakarma chhe.
prashnaḥjevun jāṇe tevun shraddhān kare māṭe amane to gnānāvaraṇanā anusār ja
shraddhān bhāse chhe, paṇ ahīn darshanamohanun visheṣh nimitta kahyun te kevī rīte bhāse chhe?
uttaraḥprayojanabhūt jīvādi tattvonun shraddhān karavā yogya gnānāvaraṇano kṣhayopasham
to sarva sañgnīpañchendriy jīvone thayo chhe. parantu dravyaliṅgī muni agiyār aṅg sudhī bhaṇe chhe
tathā graiveyakanā devo avadhignānādi yukta chhe temane gnānāvaraṇano ghaṇo kṣhayopasham hovā chhatān
paṇ prayojanabhūt jīvādik tattvonun shraddhān hotun nathī, tathā tiryañchādikane gnānāvaraṇano
kṣhayopasham thoḍo hovā chhatān paṇ prayojanabhūt jīvādik tattvonun shraddhān hoy chhe, māṭe samajāy
chhe ke gnānāvaraṇanā kṣhayopasham anusār ja shraddhān nathī, parantu koī judun karma chhe ane te
darshanamoh chhe. tenā udayathī jyāre jīvane mithyādarshan thāy chhe tyāre te prayojanabhūt jīvādi
tattvonun anyathā shraddhān kare chhe.
prayojanabhūtaprayojanabhūt padārtha
prashnaḥe prayojanabhūt ane aprayojanabhūt tattva kayā kayā chhe?

Page 70 of 370
PDF/HTML Page 98 of 398
single page version

uttaraḥā jīvane prayojan to ek e ja chhe ke ‘‘mane duḥkh na thāy ane sukh
thāy,’’ anya kāī paṇ prayojan koī jīvane nathī. vaḷī duḥkh na hovun tathā sukh hovun e
be ek ja chhe, kāraṇ ke duḥkhano abhāv e ja sukh chhe. have e prayojananī siddhi jīvādik
tattvonun satya shraddhān karatān ja thāy chhe. te kevī rīte te ahīn kahīe chhīe.
pratham to duḥkh dūr karavā māṭe sva-paranun gnān avashya joīe. kāraṇ ke sva-paranun
gnān jo na hoy to potāne oḷakhyā vinā potānun duḥkh te kevī rīte dūr kare? athavā
sva-parane ekarūp jāṇī potānun duḥkh dūr karavā arthe parano upachār kare to tethī potānun
duḥkh kevī rīte dūr thāy? athavā pote tathā par bhinna chhe parantu ā jīv paramān ahaṅkār
mamakār kare to tethī duḥkh ja thāy. māṭe sva-paranun gnān thatān duḥkh dūr thāy chhe. have sva
-paranun gnān jīv
ajīvanun gnān thatān ja thāy chhe, kāraṇ ke pote svayam jīv chhe tathā
sharīrādik ajīv chhe.
jo enān lakṣhaṇādivaḍe jīvajīvanī oḷakhāṇ thāy to ja svaparanun bhinnapaṇun
bhāse, māṭe jīvajīvane jāṇavā joīe. athavā jīvajīvanun gnān thatān je padārthonā
anyathā shraddhānathī duḥkh thatun hatun tenun yathārtha gnān thavāthī duḥkh dūr thāy chhe, māṭe jīv
ajīvane jāṇavā āvashyak chhe.
vaḷī duḥkhanun kāraṇ to karmabandhan chhe ane tenun kāraṇ mithyātvādik āsrav chhe. have
tene na oḷakhe, tene duḥkhanā mūḷ kāraṇarūp na jāṇe to teno abhāv shī rīte kare? tathā
teno abhāv na kare to karmabandhan kem na thāy? ane tethī duḥkh ja thāy chhe. athavā
mithyātvādik bhāv pote ja duḥkhamay chhe, tene jem chhe tem na jāṇe to teno abhāv paṇ
te na kare tethī duḥkhī ja rahe, māṭe āsravane jāṇavo āvashyak chhe.
vaḷī samasta duḥkhonun kāraṇ karmabandhan chhe. have tene jo na jāṇe to tethī mukta thavāno
upāy paṇ te na kare. ane tenā nimittathī te duḥkhī ja thāy, māṭe bandhane jāṇavo āvashyak
chhe.
āsravano abhāv karavo te samvar chhe. have tenun svarūp jo na jāṇe to te samvaramān
pravarte nahi ane tethī āsrav ja rahe, jethī vartamān vā bhāvimān duḥkh ja thāy chhe, māṭe
samvarane jāṇavo āvashyak chhe.
vaḷī kathañchit kiñchit karmabandhanano abhāv karavo te nirjarā chhe. tene na jāṇe to tenī
pravr̥uttino udyamī paṇ te na thāy, tyāre sarvathā bandh ja rahe ane tethī duḥkh ja thāy chhe.
māṭe nirjarātattvane jāṇavun āvashyak chhe.
tathā sarvathā sarva karmabandhano abhāv thavo tenun nām mokṣha chhe. tene jo na oḷakhe to

Page 71 of 370
PDF/HTML Page 99 of 398
single page version

teno upāy paṇ te na kare, jethī sansāramān karmabandhanathī utpanna thatān duḥkhone ja te sahan kare,
māṭe mokṣhatattvane jāṇavun āvashyak chhe. e pramāṇe jīvādik sāt tattvo jāṇavān āvashyak chhe.
vaḷī shāstrādivaḍe kadāchit tene jāṇe paṇ ‘‘te em ja chhe’’ evī pratīti na āvī
to jāṇavāthī paṇ shun thāy? māṭe tenun shraddhān karavun kāryakārī chhe. e pramāṇe e jīvādik
tattvonun satya shraddhān karavāthī ja duḥkhano abhāv thavārūp prayojananī siddhi thāy chhe. māṭe
jīvādik padārtho chhe te ja prayojanabhūt jāṇavā.
vaḷī tenā visheṣh bhed puṇyapāpādirūp chhe tenun shraddhān paṇ prayojanabhūt chhe, kāraṇ
kesāmānyathī visheṣh baḷavān chhe e pramāṇe e padārtho prayojanabhūt chhe, kāraṇ ketenun yathārtha
shraddhān karavāthī to duḥkh thatun nathī, sukh thāy chhe ane tenā yathārtha shraddhān karyā vinā duḥkh
thāy chhe, sukh thatun nathī.
tathā e sivāyanā bījā padārtho chhe te aprayojanabhūt chhe tethī tenun yathārtha shraddhān
karo vā na karo; tenun shraddhān kāī sukhduḥkhanun kāraṇ nathī.
prashnaḥpūrve jīvajīv padārtho kahyān temān to sarva padārtho āvī gayā to
e vinā anya padārtho kayā rahyā ke jene aprayojanabhūt kahyā chhe?
uttaraḥpadārtha to sarva jīvajīvamān ja garbhit chhe, parantu e jīvajīvanā
visheṣho (bhedo) ghaṇā chhe; temān je visheṣho sahit jīvajīvanun yathārtha shraddhān karatān sva
paranun shraddhān thāy, rāgādik dūr karavānun shraddhān thāy tethī sukh ūpaje tathā tene ayathārtha
shraddhān karatān sva
paranun shraddhān na thāy, rāgādik dūr karavānun shraddhān na thāy, tethī duḥkh
ūpaje, e visheṣho sahit jīvajīv padārtha to prayojanabhūt samajavā.
tathā je visheṣho sahit jīvajīvanun yathārtha shraddhān karavāthī vā na karavāthī sva
paranun shraddhān thāy vā na thāy, rāgādik dūr karavānun shraddhān thāy vā na thāy, jeno kāī
niyam nathī, evā visheṣho sahit jīv
ajīv padārtha aprayojanabhūt samajavā.
jem jīv ane sharīranun tenā chaitanya tathā mūrtatvādi visheṣho vaḍe shraddhān karavun to
prayojanabhūt chhe tathā manuṣhyādi paryāyo tathā ghaṭapaṭādinun avasthāākārādi visheṣho vaḍe shraddhān
karavun aprayojanabhūt chhe. em anya paṇ samajavun.
e pramāṇe kahelān je prayojanabhūt jīvādik tattvo tenā ayathārtha shraddhānane mithyādarshan
jāṇavun.
mithyādarshananī pravr̥utti
have sansārī jīvone mithyādarshananī pravr̥utti kevī hoy chhe te ahīn kahīe chhīe. ahīn

Page 72 of 370
PDF/HTML Page 100 of 398
single page version

varṇan to shraddhān karāvavā māṭe chhe, paṇ jāṇe to shraddhān kare, tethī jāṇavānī mukhyatāpūrvak
varṇan karīe chhīe.
jīvajīvatattva sambandhāī ayathārtha shraddhān
anādi kāḷathī jīv chhe te karmanimitta vaḍe anek paryāy dhāraṇ kare chhe, tyān pūrva
paryāyane chhoḍī navīn paryāy dhāraṇ kare chhe tathā te paryāy ek to pote ātmā tathā anant
pudgalaparamāṇumay sharīr e bannenā ek piṇḍabandhānarūp chhe. temān ā jīvane ‘‘ā hun chhun’’
evī ahambuddhi thāy chhe. vaḷī pote jīv chhe teno svabhāv to gnānādik chhe ane vibhāv
krodhādik chhe. tathā pudgal paramāṇuono svabhāv varṇa
gandhrassparshādik chhe. e sarvane
potānun svarūp māne chhe.
‘‘ā mārān chhe’’evī teomān mamatvabuddhi thāy chhe. pote jīv chhe tenā gnānādik
vā krodhādikanī adhikatāhīnatārūp avasthāo thāy chhe tathā pudgalaparamāṇuonī varṇādi
palaṭāvārūp avasthāo thāy chhe te sarvane potānī avasthā mānī temān ‘‘ā mārī avasthā
chhe’’
evī mamakārabuddhi kare chhe.
vaḷī jīvane ane sharīrane nimittanaimittik sambandh chhe tethī je kriyā thāy chhe tene
potānī māne chhe; potāno svabhāv darshangnān chhe, tenī pravr̥uttine nimittamātra sharīranān aṅgarūp
sparshanādik dravya indriyo chhe. have ā jīv te sarvane ekarūp mānī em māne chhe ke‘‘hāth
vagerethī men sparshyun, jībh vaḍe men svād līdho, nāsikā vaḍe men sūghyun, netra vaḍe men dīṭhun, kān
vaḍe men sāmbhaḷyun.’’ manovargaṇā rūp āṭh pākhaṇḍī vāḷā phūlyā kamaḷanā ākāre hr̥udayasthānamān
sharīranā aṅgarūp dravyaman chhe je draṣhṭigamya nathī, tenun nimitta thatān smaraṇādirūp gnānanī pravr̥utti
thāy chhe. e dravyaman tathā gnānane ekarūp mānī em māne chhe ke ‘‘men man vaḍe jāṇyun.’’
vaḷī potāne jyāre bolavānī ichchhā thāy tyāre potānā pradeshone jem bolavānun bane
tem halāve chhe tyāre ekakṣhetrāvagāh sambandhathī sharīranun aṅg paṇ hāle chhe. tenā nimittathī
bhāṣhāvargaṇārūp pudgalo vachanarūp pariṇame chhe, e badhāne ekarūp mānī ā em māne ke
‘‘hun bolun chhun.’’
tathā potāne gamanādik kriyānī vā vastugrahaṇādikanī ichchhā thāy tyāre potānā
pradeshone jem e kārya bane tem halāve tyān ekakṣhetrāvagāh sambandhathī sharīranān aṅg hāle chhe
tyāre e kārya bane chhe athavā potānī ichchhā vinā sharīr hālatān potānān pradesho paṇ hāle.
have e badhānne ekarūp mānī ā em mānavā lāge ke ‘‘hun gamanādi kārya karun chhun, vā hun
vastunun grahaṇ karun chhun athavā men karyun’’
ityādirūp māne chhe.
11