ए प्रमाणे परद्रव्योने इष्ट – अनिष्ट मानी राग – द्वेष करवो मिथ्या छे. जो परद्रव्य
इष्ट – अनिष्ट होत अने त्यां आ जीव राग – द्वेष करतो होय तो मिथ्या नाम न पामत, पण
ते तो इष्ट – अनिष्ट नथी अने आ जीव तेने इष्ट – अनिष्ट मानी राग – द्वेष करे छे तेथी ए
परिणामोने मिथ्या कह्या छे. मिथ्यारूप जे परिणमन तेनुं नाम मिथ्याचारित्र छे.
✾ राग – द्वेषनुं विधाान तथा विस्तार ✾
प्रथम तो आ जीवने पर्यायमां अहंबुद्धि छे तेथी ते पोताने अने शरीरने एक जाणी
प्रवर्ते छे. आ शरीरमां पोताने रुचे एवी इष्ट अवस्था थाय छे तेमां राग करे छे तथा पोताने
अणरुचती एवी अनिष्ट अवस्था थाय छे तेमां द्वेष करे छे. शरीरनी इष्ट अवस्थाना कारणभूत
बाह्य पदार्थोमां राग करे छे तथा तेना घातक पदार्थोमां द्वेष करे छे. शरीरनी अनिष्ट अवस्थाना
कारणभूत बाह्य पदार्थोथी द्वेष करे छे तथा तेना घातक पदार्थोमां राग करे छे. तेमां पण जे
बाह्य पदार्थोमां राग करे छे तेना कारणभूत अन्य पदार्थोमां राग करे छे तथा तेना घातक
पदार्थोमां द्वेष करे छे. वळी जे बाह्य पदार्थोथी द्वेष करे छे तेना कारणभूत अन्य पदार्थोमां
द्वेष करे छे तथा तेना घातक पदार्थोमां राग करे छे. तेमां पण जेनाथी राग छे तेना कारण
वा घातक अन्य पदार्थोमां राग वा द्वेष करे छे तथा जेनाथी द्वेष छे तेना कारण वा घातक
अन्य पदार्थोमां द्वेष वा राग करे छे. ए ज प्रमाणे राग – द्वेषनी परंपरा प्रवर्ते छे. वळी कोई
बाह्यपदार्थ शरीरनी अवस्थाने कारण नथी छतां तेमां पण ते रागद्वेष करे छे. जेम गाय आदिने
पुत्रादिकथी शरीरनुं कांई इष्ट थतुं नथी तोपण तेमां ते राग करे छे, तथा श्वानादिकने बिलाडी
आदि आवतां शरीरनुं कांई अनिष्ट थतुं नथी तोपण तेमां ते द्वेष करे छे. कोई वर्ण – गंध –
शब्दादिना अवलोकनादिथी शरीरनुं कांई इष्ट थतुं नथी तोपण तेमां राग करे छे, तथा कोई
वर्णादिकना अवलोकनादिथी शरीरनुं कांई अनिष्ट थतुं नथी तोपण तेमां द्वेष करे छे, ए प्रमाणे
भिन्न – भिन्न बाह्य पदार्थोमां राग – द्वेष करे छे. वळी तेमां पण जेनाथी राग करे छे तेना कारण
वा घातक अन्य पदार्थोमां राग वा द्वेष करे छे तथा जेनाथी द्वेष करे छे तेना कारण वा घातक
अन्य पदार्थोमां द्वेष वा राग करे छे. ए प्रमाणे त्यां पण राग – द्वेषनी ज परंपरा प्रवर्ते छे.
प्रश्नः — अन्य पदार्थोमां तो रागद्वेष करवानुं प्रयोजन जाण्युं, परंतु प्रथम
मूळभूत शरीरनी अवस्थामां वा शरीरनी अवस्थाने कारणरूप नथी एवा पदार्थोमां
इष्ट – अनिष्टपणुं मानवानुं शुं प्रयोजन छे?
उत्तरः — प्रथम मूळभूत शरीरनी अवस्थादिक छे तेमां पण जो प्रयोजन विचारी
राग – द्वेष करे तो मिथ्याचारित्र नाम शा माटे पामे? परंतु तेमां प्रयोजन विना ज रागद्वेष
करे छे, तथा तेना अर्थे अन्यनी साथे पण राग – द्वेष करे छे, तेथी सर्व राग – द्वेष परिणतिनुं
नाम मिथ्याचारित्र कह्युं छे.
९२ ][ मोक्षमार्गप्रकाशक