e pramANe A kShetra – kALamAn je je matonI ghaNI pravRutti chhe tenun mithyApaNun darshAvyun.
prashna — jo e mato mithyA chhe, to moTA moTA rAjAdiko vA moTA vidyAvAn
e matomAn kevI rIte pravarte chhe?
uttara — jIvone mithyAvAsanA anAdithI chhe, have e matomAn mithyAtvanun ja poShaN
chhe, vaLI jIvone viShay – kaShAyarUp kAryonI ichchhA varte chhe ane temAn viShay – kaShAyarUp kAryonun
ja poShaN chhe. tathA rAjAdiko ane vidyAvAnonun evA dharmamAn viShay – kaShAyarUp prayojan siddha
thAy chhe, ane jIv to lokanindyapaNAne paN ullanghI pAp paN jANIne te je kAryone karavA
ichchhe te kAryo karatAn koI dharma batAve to evA dharmamAn koN na joDAy? tethI e dharmonI
pravRutti visheSh chhe.
prashna — e dharmamatomAn paN virAgatA ane dayA ityAdik kahyAn chhe?
uttara — jem jhamak ApyA vinA khoTun dravya (nANun) chAle nahi, tem sAch meLavyA
vinA jUTh chAle nahi; parantu sarvanA hitarUp prayojanamAn viShay – kaShAyanun ja poShaN karyun chhe.
jem gItAmAn upadesh ApIne yuddha karAvavAnun prayojan pragaT karyun, tathA vedAntamAn shuddhanirUpaN
karI svachchhandI thavAnun prayojan darshAvyun, tem anya paN jANavun. vaLI A kAL to nikRuShTa chhe,
tethI A kALamAn nikRuShTadharmanI ja pravRutti visheSh hoy chhe.
juo! A kALamAn musalamAn ghaNA pradhAn thaI gayA ane hinduo ghaTI gayA, tathA
hinduomAn paN anya to vadhI gayA ane jaino ghaTI gayA, e badho kALano doSh chhe.
e pramANe A kShetramAn, A kALamAn mithyAdharmanI pravRutti ghaNI jovAmAn Ave chhe.
✾ anyamat nirupit tattva vichAr ✾
have panDitapaNAnA baLathI kalpit yuktivaDe judA – judA mat sthApit thayA chhe, temAn je
tattvAdik mAne chhe, tenun nirUpaN karIe chhIe.
✾ sAnkhyamat nirAkaraN ✾
sAnkhyamatamAn pachIs tattva mAne chhe, te ahIn kahIe chhIe — sattva, raj ane tama e
traN guN kahe chhe. sattvavaDe prasAd (prasannatA) thAy chhe, rajoguNavaDe chittanI chanchaLatA thAy chhe,
tathA tamoguNavaDe mUDhatA thAy chhe ityAdi lakShaN teo kahe chhe. e rUp avasthAnun nAm prakRiti
chhe tenAthI buddhi Upaje chhe. tenun ja nAm mahattva chhe. tenAthI ahankAr Upaje chhe, ahankArathI
soL mAtrA thAy chhe, pAnch gnAnaindriy thAy chhe — sparshan, rasanA, ghrAN, chakShu ane shrotra tathA
pAnchamo adhikAra anyamat nirAkaraN ][ 125