vaLI e sarvathI bhinna ek puruSh kahe chhe, paN tenun svarUp avaktavya kahI kAI pratyuttar
karatA nathI. to koN samaje? jo pUchhIe ke – te kevo chhe? kyAn chhe? kevI rIte kartA – hartA chhe?
te batAv. je batAve temAn vichAr karatAn anyathApaNun bhAse.
e pramANe sAnkhyamatamAn kahelAn kalpit tattva mithyA jANavAn.
vaLI teo puruShane prakRitithI bhinna jANavAnun nAm mokShamArga kahe chhe; paN pratham to
prakRiti – puruSh koI chhe ja nahi. tathA kevaL jANavAmAtrathI to siddhi thatI nathI. paN jANapaNAvaDe
rAgAdik maTADatAn siddhi thAy chhe. kevaL jANavAmAtrathI to kAI rAgAdik ghaTe nahi. kAraN ke –
prakRitinun kartavya mAne ane pote akartA rahe, tyAre rAgAdi shAmATe ghaTADe? mATe e mokShamArga
nathI.
vaLI prakRitithI puruShanun bhinna thavun tene mokSha kahe chhe. have pachIs tattvomAn chovIs tattva
to prakRiti sambandhI kahyAn ane ek puruSh bhinna kahyo, have te to judo ja chhe. koI jIvapadArtha
e pachIs tattvomAn kahyo ja nathI, vaLI puruShane ja prakRiti sanyog thatAn jIvasangnA thAy chhe, to
judA – judA puruSh prakRitisahit chhe, temAn pAchhaLathI sAdhan vaDe koI puruSh prakRitirahit thAy chhe
em siddha thayun, puruSh ek to na Tharyo!
vaLI prakRiti e puruShanI bhUl chhe ke koI vyantarIvat judI ja chhe? ke je jIvane AvI
vaLage chhe? jo tenI bhUl chhe, to prakRitithI indriyAdik vA sparshAdik tattva UpajyAn kevI rIte
mAnIe? tathA jo judI chhe, to te paN ek vastu thaI, sarva kartavya tenun Tharyun, puruShanun kAI
kartavya ja rahyun nahi, pachhI upadesh shA mATe Apo chho?
e pramANe mokShamArgapaNun mAnavun mithyA chhe.
vaLI tyAn pratyakSha, anumAn ane Agam traN pramAN kahe chhe, paN tenA satya – asatyano
nirNay jainanA nyAyagranthothI jANavo.
e sAnkhyamatamAn koI to Ishvarane mAnatA nathI, koI ek puruShane Ishvar mAne chhe, koI
shivane tathA koI nArAyaNane dev mAne chhe. em teo potAnI ichchhAnusAr kalpanA kare chhe, kAI
nishchay nathI. e matamAn koI jaTA dhAraN kare chhe, koI choTI rAkhe chhe, koI munDit thAy chhe.
tathA koI kaththaI vastra pahere chhe. ityAdik anek prakAranA veShadhArI tattvagnAnanA AshrayavaDe potAne
mahant kahevaDAve chhe.
te pramANe sAnkhyamat nirUpaN karyun.
✾ naiyAyik mat – nirAkaraN ✾
shivamatamAn naiyAyik ane vaisheShik evA be bhed chhe.
pAnchamo adhikAra anyamat nirAkaraN ][ 127