266 ][ mokShamArgaprakAshak
tathA je gneyatattva chhe tenI paN parIkShA thaI shake to kare; nahi to te anumAn kare ke –
jeNe hey – upAdeyatattva ja anyathA nathI kahyAn te gneyatattva anyathA shA mATe kahe? jem koI
prayojanarUp kAryomAn paN jUTh na bole te aprayojanarUp jUTh shA mATe bole? mATe gneyatattvonun
svarUp parIkShAvaDe vA AgnAvaDe paN jANavun, chhatAn teno yathArtha bhAv na bhAse topaN doSh nathI.
eTalA ja mATe jainashAstramAn jyAn tattvAdikanun nirUpaN karyun chhe tyAn to hetu – yukti
AdivaDe jem tene anumAnAdivaDe pratIti thAy tem kathan karyun. tathA trilok, guNasthAn, mArgaNA
ane purANAdinun kathan AgnAnusAr karyun eTalA mATe hey – upAdey tattvonI parIkShA karavI
yogya chhe.
tyAn jIvAdi dravyo vA tattvone tathA sva – parane pIchhANavAn, tyAgavAyogya mithyAtva-
rAgAdik tathA grahaN karavA yogya samyagdarshanAdikanun svarUp pIchhANavun tathA nimitta –
naimittikAdikane jem chhe tem pIchhANavAn, ityAdi jene jANavAthI mokShamArgamAn pravRutti thAy chhe
tene avashya jANavAn, tenI to parIkShA karavI, sAmAnyapaNe koI hetu – yuktivaDe tene jANavAn,
pramAN – nayovaDe jANavAn, vA nirdesh – svAmitvAdivaDe vA sat – sankhyAdivaDe tenA visheSho jANavA,
arthAt jevI buddhi hoy ane jevun nimitta bane te pramANe tene sAmAnya – visheSharUp oLakhavA.
tathA e jANavAnA upakArI guNasthAn – mArgaNAdik, purANAdik vA vratAdik kriyAdikanun paN
jANavun yogya chhe. tyAn jenI parIkShA thaI shake tenI parIkShA karavI, na thaI shake tenun AgnAnusAr
jANapaNun karavun.
e pramANe tene jANavA arthe koI vakhat pote ja vichAr kare chhe, koI vakhat shAstra
vAnche chhe, koI vakhat sAmbhaLe chhe, koI vakhat abhyAs kare chhe tathA koI vakhat prashnottar
kare chhe, ityAdirUp pravarte chhe, potAnun kArya karavAno tene ghaNo harSha chhe tethI antarang prItithI
tenun sAdhan kare chhe. e pramANe sAdhan karatAn jyAnsudhI sAchun tattvagnAn na thAy,
1. ‘A Am ja chhe’ evI pratItisahit jIvAditattvonun svarUp potAne na bhAse,
2. jevI paryAyamAn ahambuddhi chhe tevI kevaL AtmAmAn ahambuddhi na thAy, 3. ane
hit – ahitarUp potAnA bhAvo chhe, tene na oLakhe tyAnsudhI te samyaktvasanmukh –
mithyAdraShTi chhe. Avo jIv thoDA ja kALamAn samyaktvane prApta thashe. A ja bhavamAn
vA anya paryAyamAn samyaktvane pAmashe.
A bhavamAn abhyAsavaDe paralokamAn tiryanchAdi gatimAn paN jAy to tyAn A sanskAranA
baLathI dev – guru – shAstranA nimitta vinA paN tene samyaktva thaI jAy chhe. kAraN ke – enA
abhyAsanA baLathI mithyAkarmano anubhAg (ras) ochho thAy chhe. jyAn teno uday na thAy
tyAn ja samyaktva thaI jAy chhe.