356 ]
parishiShTa 3
paramArthavachanikA
[kavivar pt. banArasIdAsajI rachit]
ek jIv dravya, tenA anant guN, anant paryAy, ek ek guNanA asankhyAt pradesh,
ek ek pradeshaviShe anant karmavargaNA, ek ek karmavargaNAviShe anant – anant pudgalaparamANu,
ek ek pudgalaparamANu anant guN, anant paryAyasahit virAjamAn chhe.
A pramANe ek sansArAvasthit jIvapinDanI avasthA chhe; e ja pramANe anant jIvadravya
sapinDarUp jANavA. ek jIvadravya anant anant pudgaladravyathI sanyogit (sanyukta) mAnavun.
tenun vivaraNa — judA judA rUpe jIvadravyanI pariNati tathA judA judA rUpe
pudgaladravyanI pariNati chhe.
tenun vivaraNa — ek jIvadravya je prakAranI avasthAsahit nAnA AkArarUp pariName
te prakAr anya jIvathI maLato Ave nahi; teno bIjo prakAr chhe. (arthAt anya jIvanun tenAthI
anya avasthArUp pariNaman hoy.) e pramANe anantAnantasvarUp jIvadravya anantAnantasvarUp
avasthAsahit vartI rahyAn chhe. koI jIvadravyanA pariNAm koIpaN anya jIvadravyathI maLatA Ave
nahi. e ja pramANe ek pudgalaparamANu ek samayamAn je prakAranI avasthA dhAraN kare te
avasthA anya pudgalaparamANu dravyathI maLatI Ave nahi. tethI pudgal (paramANu) dravyanI paN
anyaanyatA jANavI.
have jIvadravya, pudgaladravya ekakShetrAvagAhI anAdikALathI chhe; temAn visheSh eTalun ke
jIvadravya ek ane pudgalaparamANu dravya anantAnant, chalAchalarUp, AgamanagamanarUp, anantAkAr
pariNamanarUp, bandh-muktishaktisahit varte chhe.
have jIvadravyanI anantI avasthA; temAn traN avasthA mukhya sthApI. ek ashuddhaavasthA,
bIjI shuddhAshuddharUp mishraavasthA tathA trIjI shuddhaavasthA. e traNe avasthA sansArI jIvadravyanI
jANavI. sansArAtIt siddhane anavasthitarUp kahIe chhIe.
— have traNe avasthA sambandhI vichAra — ek ashuddhanishchayAtmak dravya, bIjun
mishranishchayAtmak dravya ane trIjun shuddhanishchayAtmak dravya chhe. ashuddhanishchayAtmak dravyane sahakArI
ashuddhavyavahAr chhe; mishranishchayAtmak dravyane sahakArI mishravyavahAr chhe; tathA shuddhanishchayAtmak
dravyane sahakArI shuddhavyavahAr chhe.