veLA avadhignAn paN hoy chhe. vaLI koI veLA achakShudarshan hoy chhe to koI veLA chakShudarshan
vA avadhidarshan paN hoy chhe. have enI paN pravRutti kevI rIte hoy chhe te ahIn darshAvIe chhIe.
✾ mati, shrut ane avadhiAgnAnanI parAdhAIn pravRutti ✾
pratham to matignAn chhe te sharIranA angabhUt je jIbh, nAsikA, netra, kAn ane sparshan
e pAnch dravyaindriy tathA hRudayasthAnamAn ATh pAnkhaDInA phUlyA kamaLanA AkAravALun dravyaman —
enI sahAyatAvaDe ja jANe chhe. jem mandadraShTivALo manuShya potAnA netravaDe ja dekhe chhe, parantu chashmA
lagAvavAthI ja dekhe paN chashmA vinA dekhI shakato nathI. tem AtmAnun gnAn mand chhe, have te potAnA
gnAnavaDe ja jANe chhe, parantu dravyaindriy vA manano sambandh thatAn ja jANe chhe, e vinA nahi.
vaLI netra to jevAn ne tevAn ja hoy, parantu chashmAnI andar koI doSh hoy to dekhI
shake nahi, thoDun dekhe vA anyathA dekhe. tem kShayopasham to jevo ne tevo hoy, parantu dravyaindriy
vA mananA paramANu anyathA pariNamyA hoy to te jANI shake nahi, thoDun jANe vA anyathA
jANe. kAraN dravyaindriy vA manarUp paramANuonA pariNamanane tathA matignAnane nimitta – naimittik
sambandh chhe. tethI tenA pariNaman anusAr gnAnanun pariNaman thAy chhe. tenun draShTAnta — jem
manuShyAdikane bAl – vRuddha avasthAmAn jo dravyaindriy vA man shithil hoy to jANapaNun shithil
hoy chhe. vaLI jem shItavAyu AdinA nimittathI sparshanAdi indriyonA vA mananA paramANu anyathA
hoy to jANapaNun na thAy, thoDun thAy vA anyathA paN thAy.
vaLI e gnAnane tathA bAhya dravyone paN nimitta – naimittik sambandh hoy chhe. tenun
draShTAnta — jem netraindriyane andhakAranA paramANu athavA phUlA AdinA paramANu vA pAShANAdinA
paramANu ADA AvI jAy to dekhI shake nahi, lAl kAch ADo Ave to badhun lAl dekhAy
tathA lIlo kAch ADo Ave to lIlun dekhAy. e pramANe anyathA jANavun thAy chhe. vaLI dUrabIn
– chashmA vagere ADAn Ave to ghaNun dekhAvA lAge; tathA prakAsh, jaL ane kAch AdinA paramANu
ADA Ave topaN jevun chhe tevun na dekhAy. e pramANe anya indriyo tathA mananun paN yathAsambhav
jANavun. vaLI mantrAdikanA prayogathI, madirA – pAnAdikathI vA bhUtAdikanA nimittathI na jANavun,
thoDun jANavun, vA anyathA jANavun bane chhe. e pramANe A gnAn bAhya dravyane paN AdhIn
chhe em samajavun.
vaLI e gnAnavaDe je jANavun thAy chhe te aspaShTa jANavun thAy chhe. jem dUrathI kevun jANe,
najIkathI kevun jANe, tatkAl kevun jANe, ghaNA vakhate kevun jANe, koI padArtha sanshayarUp jANe, koIne
anyathA prakAre jANe tathA koIne kinchitmAtra jANe, ityAdi prakAre nirmaL jANavAnun banatun nathI,
em e matignAn parAdhInatApUrvak indriy tathA man dvArA pravarte chhe. tyAn indriyovaDe to jeTalA
36 ][ mokShamArgaprakAshak