te shrutagnAn chhe. e shrutagnAn be prakAranun chhe — akSharAtmak tathA anakSharAtmak. tyAn jem ‘‘ghaT’’
e be akShar sAmbhaLyA vA dIThA te to matignAn thayun. have tenA sambandhathI ghaT padArthanun
jANavun thayun te shrutagnAn chhe. e pramANe anya paN jANavun. e to akSharAtmak shrutagnAn
chhe. vaLI jem sparsha vaDe ThanDakanun jANavun thayun te to matignAn chhe ane tenA sambandhathI ‘‘A hitakArI
nathI, tethI chAlyA javun’’ ityAdirUp gnAn thayun te anakSharAtmak shrutagnAn chhe. e pramANe anya
paN samajavun. have ekendriyAdik asangnI jIvone to anakSharAtmak ja shrutagnAn hoy chhe tathA
sangnI panchendriy jIvone banne gnAn hoy chhe. e shrutagnAn chhe te anek prakArathI parAdhIn evA
matignAnane paN AdhIn chhe, vA anya anek kAraNone AdhIn chhe tethI mahAparAdhIn jANavun.
✾ avadhiAgnAn, manaparyayagnAn, kevaLagnAnanI pravRutti ✾
vaLI potAnI maryAdA anusAr kShetra – kALanA pramANapUrvak rUpI padArthone je vaDe spaShTapaNe
jANavAmAn Ave te avadhignAn chhe. e gnAn devo ane nArakIomAn to sarvane hoy chhe
tathA sangnI panchendriy, tiryanch tathA manuShyomAn paN koI koIne hoy chhe ane asangnI sudhInA jIvone
to A gnAn hotun ja nathI. have A gnAn paN sharIrAdik pudgalone AdhIn chhe. avadhignAnanA
traN bhed chhe – deshAvadhi, paramAvadhi ane sarvAvadhi. e traNemAn thoDA kShetra – kALanI maryAdApUrvak
kinchitmAtra rUpI padArthane jANavAvALun deshAvadhignAn chhe, te koIk jIvane hoy chhe, tathA paramAvadhi,
sarvAvadhi ane manaparyay e traN gnAn mokShamArgamAn ja pragaTe chhe. kevalagnAn mokShasvarUp chhe, tethI
A anAdi sansAraavasthAmAn teno sadbhAv ja nathI. e pramANe gnAnanI pravRutti hoy chhe.
✾ chakShu – achakShudarshananI pravRutti ✾
vaLI indriy vA mananA sparshAdik viShayono sambandh thatAn pratham kALamAn, matignAn pahelAn
je sattAmAtra avalokanarUp pratibhAs thAy chhe tenun nAm chakShudarshan vA achakShudarshan chhe. tyAn
netraindriyavaDe je darshan thAy tenun nAm chakShudarshan chhe, te chaurendriy tathA panchendriy jIvone ja
hoy chhe, tathA sparshan, rasanA, ghrAN ane shrotra — e chAr indriy tathA man dvArA je darshan
thAy tenun nAm achakShudarshan chhe. te yathAyogya ekendriyAdi jIvone hoy chhe. vaLI avadhine
viShayono sambandh thatAn avadhignAn pahelAn je sattAmAtraavalokanarUp pratibhAs thAy chhe tenun nAm
avadhidarshan chhe. jene avadhignAn hoy tene ja A avadhidarshan hoy chhe. chakShu, achakShu ane
1avadhidarshan chhe te matignAn – avadhignAnavat parAdhIn jANavAn thatAn kevaladarshan mokShasvarUp chhe
teno ahIn sadbhAv ja nathI. e pramANe darshanano sadbhAv hoy chhe.
1. shrutadarshan ane manaparyayadarshan hotA nathI kemake shrutagnAn matipUrvak thAy chhe (tattvArthasUtra a0
1 sUtra 22). tathA manaparyay gnAn matignAnanA bhedarUp ihAmatignAnapUrvak thAy chhe (dravyasangrah gA0 44
nI san0 TIkA) matignAn darshanopayogapUrvak thAy chhe tethI shrutadarshan ane manaparyayadarshan — evA be bhed
darshanopayogamAn hoI shake nahi.
38 ][ mokShamArgaprakAshak