Page 253 of 350
PDF/HTML Page 281 of 378
single page version
samān yā asamān hote hain; parantu ūparake samayavāloṅke pariṇām us samay samān sarvathā nahīn
hote, apūrva hī hote haĩn. isaprakār apūrvakaraṇ
hote hain, usī prakār dvitīyādi samayommen paraspar samānatā jānanā; tathā prathamādi samayavālonse
dvitīyādi samayavāloṅke anantagunī vishuddhatā sahit hote haĩn. isaprakār anivr̥uttikaraṇ
vahān̐ pahale antarmuhūrta kālaparyant adhaḥkaraṇ hotā hai. vahān̐ chār āvashyak hote hain
samay anantagunā barḥatā hai; aur aprashasta prakr̥itiyoṅkā anubhāg-bandha samay-samay anantaven bhāg
hotā hai
anubhāgako ghaṭātā hai so anubhāgakāṇḍakaghāt hai; tathā guṇashreṇīke kālamen kramashaḥ asaṅkhyātagune
pramāṇasahit karmoṅko nirjarāke yogya karatā hai so guṇashreṇī nirjarā hai. tathā guṇ-saṅkramaṇ
yahān̐ nahīn hotā, parantu anyatra apūrvakaraṇ ho vahān̐ hotā hai.
tamhā bidiyan karaṇan apuvvakaraṇetti ṇiddiṭṭhan..51.. (labdhisār)
karaṇan pariṇāmo apuvvāṇi cha tāṇi karaṇāṇi cha apuvvakaraṇāṇi,
asamāṇapariṇāmā tti jan uttan hodi..
ṇa ṇivaṭṭanti tahā viy pariṇāmehin miho jehĩn..56..
Page 254 of 350
PDF/HTML Page 282 of 378
single page version
antarakaraṇ
hai. tathā antarakaraṇ karaneke pashchāt upashamakaraṇ karatā hai. antarakaraṇ dvārā abhāvarūp
kiye niṣhekoṅke ūparavāle jo mithyātvake niṣhek hain unako uday āneke ayogya banātā hai.
ityādik kriyā dvārā anivr̥uttikaraṇake antasamayake anantar jin niṣhekoṅkā abhāv kiyā thā,
unakā kāl āye, tab niṣhekoṅke binā uday kisakā āyegā? isaliye mithyātvakā uday
na honese prathamopasham samyaktvakī prāpti hotī hai. anādi mithyādr̥uṣhṭike samyaktva mohanīy aur
mishra mohanīyakī sattā nahīn hai, isaliye vah ek mithyātvakarmakā hī upasham karake upasham
samyagdr̥uṣhṭi hotā hai. tathā koī jīv samyaktva pākar phi ra bhraṣhṭa hotā hai, usakī dashā bhī
anādi mithyādr̥uṣhṭi jaisī ho jātī hai.
samādhān
sandeh huā ki isaprakār hai yā isaprakār? athavā ‘na jāne kis prakār hai?’ athavā us
shikṣhāko jhūṭh jānakar usase viparītatā huī tab use apratīti huī aur usake us shikṣhākī
pratītikā abhāv ho gayā. athavā pahale to anyathā pratīti thī hī, bīchamen shikṣhāke vichārase
yathārtha pratīti huī thī; parantu us shikṣhākā vichār kiye bahut kāl ho gayā, tab use bhūlakar
jaisī pahale anyathā pratīti thī vaisī hī svayamev ho gaī. tab us shikṣhākī pratītikā abhāv
ho jātā hai. athavā yathārtha pratīti pahale to kī, pashchāt na to koī anyathā vichār kiyā,
na bahut kāl huā; parantu vaise hī karmodayase honahārake anusār svayamev hī us pratītikā
abhāv hokar anyathāpanā huā. aise anek prakārase us shikṣhākī yathārtha pratītikā abhāv
haĩn.
Page 255 of 350
PDF/HTML Page 283 of 378
single page version
‘aise hī hai’ aisā shraddhān huā, pashchāt jaise pahale kahe the vaise anek prakārase us yathārtha
shraddhānakā abhāv hotā hai. yah kathan sthūlarūpase batalāyā hai; tāratamyase to kevalagnānamen
bhāsit hotā hai ki
samyak shraddhānakā abhāv hotā hai. aur usakā uday na ho tab anya kāraṇ milen yā
na milen, svayamev samyak shraddhān ho jātā hai. so aisī antaraṅg samay-samay sambandhī
sūkṣhmadashākā jānanā chhadmasthako nahīn hotā, isaliye ise apanī mithyā-samyak shraddhānarūp
avasthāke tāratamyakā nishchay nahīn ho sakatā; kevalagnānamen bhāsit hotā hai.
darshanamohakī tīn prakr̥itiyoṅkī sattā hotī hai, so tīnoṅkā upasham karake prathamopasham samyaktvī
hotā hai. athavā kisīke samyaktva mohanīyakā uday ātā hai, do prakr̥itiyoṅkā uday nahīn
hotā, vah kṣhayopasham samyaktvī hotā hai; usake guṇashreṇī ādi kriyā nahīn hotī tathā
anivr̥uttikaraṇ nahīn hotā. tathā kisīko mishramohanīyakā uday ātā hai, do prakr̥itiyoṅkā
uday nahīn hotā, vah mishraguṇasthānako prāpta hotā hai, usake karaṇ nahīn hote.
hī prāpta karatā hai, isaliye usakā kathan yahān̐ nahīn kiyā hai. isaprakār sādi mithyādr̥uṣhṭikā
jaghanya to madhyam antarmuhūrtamātra, utkr̥uṣhṭa kiñchit nyūn arddhapudgalaparāvartanamātra kāl jānanā.
hai aur koī nitya nigodase nikalakar manuṣhya hokar mithyātva chhūṭaneke pashchāt antarmuhūrtamen
kevalagnān prāpta karatā hai. aisā jānakar apane pariṇām bigāṛanekā bhay rakhanā aur unake
sudhāranekā upāy karanā.
hī samyaktvakī prāpti ho jātī hai. tathā bahut kāl tak mithyātvakā uday rahe to jaisī
Page 256 of 350
PDF/HTML Page 284 of 378
single page version
vah grahaṇ karatā hai aur nigodādimen bhī rulatā hai. isakā koī pramāṇ nahīn hai.
ātī. sūkṣhmakāl mātra kisī jātike kevalagnānagamya pariṇām hote haĩn. vahān̐ anantānubandhīkā
to uday hotā hai, mithyātvakā uday nahīn hotā. so āgam-pramāṇase usakā svarūp jānanā.
thoṛā hai, isaliye isake bhī pariṇām kevalagnānagamya haĩn. yahān̐ itanā bhāsit hotā hai ki
jaise kisīko shikṣhā dī; use vah kuchh satya aur kuchh asatya ek hī kālamen māne; usīprakār
tattvoṅkā shraddhān-ashraddhān ek hī kālamen ho vah mishradashā hai.
to dev-kudevakā kuchh nirṇay hī nahīn hai; isaliye isake to yah vinay mithyātva pragaṭ hai
yahān̐ chhoṭeprakārake mithyādr̥uṣhṭiyoṅkā kathan kiyā hai. usakā prayojan yah jānanā ki
hī aise doṣh dekh-dekhakar kaṣhāyī nahīn honā; kyoṅki apanā bhalā-burā to apane pariṇāmonse
hai. auroṅko to ruchivān dekhen to kuchh upadesh dekar unakā bhī bhalā karẽn. isaliye apane
pariṇām sudhāranekā upāy karanā yogya hai; sarva prakārake mithyātvabhāv chhoṛakar samyagdr̥uṣhṭi honā
yogya hai; kyoṅki sansārakā mūl mithyātva hai, mithyātvake samān anya pāp nahīn hai.
Page 257 of 350
PDF/HTML Page 285 of 378
single page version
par anya anek upāy karane par bhī mokṣhamārga nahīn hotā. isaliye jis-tis upāyase
sarvaprakār mithyātvakā nāsh karanā yogya hai.
4 (ekendriy, dvīndriy, trīndriy, chaturindriy), sthāvar, ātāp, sūkṣhma, aparyāpta, sādhāraṇa.
aprashastavihāyogati, strīved, nīchagotra, tiryaggati, tiryaggatyānupūrvī, tiryagāyu, udyot, sansthān 4 (nyagrodh,
svāti, kubjak, vāman), sanhanan 4 (vajranārāch, nārāch ardhanārāch aur kīlit).
Page 258 of 350
PDF/HTML Page 286 of 378
single page version
unhīṅke upadeshānusār upadesh dete haĩn.
hain; kyoṅki ve jīv sūkṣhma nirūpaṇako nahīn pahichānate, laukik kathāoṅko jānate hain, vahān̐
unakā upayog lagatā hai. tathā prathamānuyogamen laukik pravr̥uttirūp nirūpaṇ honese use ve bhalī-
bhān̐ti samajh jāte haĩn. tathā lokamen to rājādikakī kathāommen pāpakā poṣhaṇ hotā hai. yahān̐
mahantapuruṣh rājādikakī kathāen̐ to hain, parantu prayojan jahān̐-tahān̐ pāpako chhuṛākar dharmamen lagānekā
Page 259 of 350
PDF/HTML Page 287 of 378
single page version
burā, dharmako bhalā jānakar dharmamen ruchivant hote haĩn.
udāharaṇ hue. tathā shubh-ashubh-shuddhopayogako jānatā thā, va usake phalako jānatā thā.
purāṇommen un upayogoṅkī pravr̥utti aur unakā phal jīvake huā so nirūpaṇ kiyā hai. vahī
us jānanekā udāharaṇ huā. isīprakār anya jānanā.
hai
mārgaṇā ādi visheṣh tathā karmoṅke kāraṇ
lagate haĩn. tathā aise vichāramen upayog ram jāye tab pāp-pravr̥utti chhūṭakar svayamev tatkāl dharma
utpanna hotā hai; us abhyāsase tattvagnānakī bhī prāpti shīghra hotī hai. tathā aisā sūkṣhma yathārtha
kathan jinamatamen hī hai, anyatra nahīn hai; isaprakār mahimā jānakar jinamatakā shraddhānī hotā hai.
Page 260 of 350
PDF/HTML Page 288 of 378
single page version
karaṇānuyogamen kiye hain; vahān̐ kitane hī visheṣhaṇ to yathāvat nishchayarūp hain, kitane hī
upachārasahit vyavahārarūp hain, kitane hī dravya-kṣhetra-kāl bhāvādikake svarūp pramāṇādirūp hain,
kitane hī nimitta
tattvoṅko jānatā thā ki yah jīvādik hain, parantu un tattvoṅke bahut visheṣh jāne to nirmal
tattvagnān hotā hai. tattvagnān nirmal hone par āp hī visheṣh dharmātmā hotā hai.
lagātā hai, usase kevalagnān dvārā dekhe gaye padārthoṅkā jānapanā isake hotā hai; pratyakṣha-
apratyakṣhakā hī bhed hai, bhāsit honemen viruddhatā nahīn hai.
‘karaṇ’ arthāt gaṇit-kāryake kāraṇarūp sūtra, unakā jisamen ‘anuyog’
tatpar ho rahate hain; unhen jis prakār pāpakāryoṅko chhoṛakar dharmakāryommen lagen, us prakār upadesh
diyā hai; use jānakar jo dharma-ācharaṇ karaneko sanmukh hue, ve jīv gr̥uhasthadharma va munidharmakā
vidhān sunakar āpase jaisā sadhe vaise dharma-sādhanamen lagate haĩn.
banā rahatā hai, vahān̐ tattvagnānakī prāpti honā ho to ho jātī hai.
Page 261 of 350
PDF/HTML Page 289 of 378
single page version
shrāvakadashā
rahatā hai use hey mānate hain; sampūrṇa vītarāgatāko param dharma mānate haĩn.
dūr hotī hai. anyamat kalpit tattvādik jhūṭh bhāsit hon tab jinamat kī pratīti ho aur
unake bhāvako pahichānanekā abhyās rakhen, to shīghra hī tattvagnānakī prāpti ho jāye.
isaprakār isako tattvagnān huā, parantu yadi usake pratipādak dravyānuyogakā abhyās karatā
rahe to vah tattvagnān rahatā hai, na kare to bhūl jātā hai. athavā saṅkṣheparūpase tattvagnān
huā thā, vah nānā yukti
vichārānusār hotā hai; parantu prayojan anyathā nahīn hotā.
Page 262 of 350
PDF/HTML Page 290 of 378
single page version
aur yahān̐ granthakartāne anya hī prakārase stuti karanā likhā hai; parantu stutirūp prayojan anyathā
nahīn huā. tathā paraspar kinhīṅke vachanālāp huā; vahān̐ unake to hī anya prakār akṣhar
nikale the, yahān̐ granthakartāne anya prakār kahe; parantu prayojan ek hī dikhalāte haĩn. tathā
nagar, van, saṅgrāmādikake nāmādik to yathāvat hī likhate hain aur varṇan hīnādhik bhī
prayojanakā poṣhaṇ karatā huā nirūpit karate haĩn.
poṣhaṇ karanevālī koī kathā kahī thī aise abhiprāyakā poṣhaṇ karate haĩn. isīprakār anyatra
jānanā.
kahe to use mithyāvādī nahīn kahate
jāyegā, tathā kuchh na likhanese usakā bhāv bhāsit nahīn hogā, isaliye vairāgyake ṭhikāne
thoṛā-bahut apane vichārake anusār vairāgya-poṣhak hī kathan kareṅge, sarāg-poṣhak kathan nahīn
kareṅge. vahān̐ prayojan anyathā nahīn huā isaliye ayathārtha nahīn kahate. isīprakār anyatra
jānanā.
visheṣh uchchapadakī prāpti huī, vahān̐ usako upavāsakā hī phal nirūpit karate haĩn. isīprakār
anya jānanā.
vaisā phal nahīn huā hai, parantu anya kisī karmake udayase vaise kārya hue hain; tathāpi unako
un shīlādikakā hī phal nirūpit karate haĩn. usī prakār koī pāpakārya kiyā, usako usīkā
Page 263 of 350
PDF/HTML Page 291 of 378
single page version
hue; use usī pāpakāryakā phal nirūpit karate haĩn.
pāpakā phal batalāyen, pāpake phalako dharmakā phal batalāyen, parantu aisā to hai nahī̃n. jaise
doṣh nahīn hai. athavā jisake pitādikane koī kārya kiye hon, use ek jāti-apekṣhā upachārase
putrādikakā kiyā kahā jāye to doṣh nahīn hai. usī prakār bahut shubh va ashubh kāryoṅkā
ek phal huā, use upachārase ek shubh va ashubhakāryakā phal kahā jāye to doṣh nahīn
hai. athavā anya shubh va ashubhakāryakā phal jo huā ho use ek jāti-apekṣhā upachārase
kisī anya hī shubhakāryakā phal kahen to doṣh nahīn hai.
karaṇānuyogamen nirūpaṇ kiyā hai, so jānanā.
par hotā hai; parantu nishchayasamyaktvakā to vyavahārasamyaktvamen upachār kiyā aur
vyavahārasamyaktvake kisī ek aṅgamen sampūrṇa vyavahārasamyaktvakā upachār kiyā
shrāvak to pañchamaguṇasthānavartī hone par hotā hai; parantu pūrvavat upachārase ise shrāvak kahā
hai. uttarapurāṇamen shreṇikako shrāvakottam kahā hai so vah to asanyat thā; parantu jain thā
isaliye kahā hai. isīprakār anyatra jānanā.
Page 264 of 350
PDF/HTML Page 292 of 378
single page version
use muni kahā hai. samavasaraṇasabhāmen muniyoṅkī saṅkhyā kahī, vahān̐ sarva hī shuddha bhāvaliṅgī
muni nahīn the; parantu muniliṅg dhāraṇ karanese sabhīko muni kahā. isīprakār anyatra jānanā.
munidharma ūn̐chā hai; so ūn̐chā dharma chhoṛakar nīchā dharma aṅgīkār kiyā vah ayogya hai; parantu
vātsalya aṅgakī pradhānatāse viṣhṇukumārajīkī prashansā kī hai. is chhalase auroṅko ūn̐chā dharma
chhoṛakar nīchā dharma aṅgīkār karanā yogya nahīn hai.
dūr karane par rati mānanekā kāraṇ hotā hai aur unhen rati karanā nahīn hai, tab ulṭā upasarga
hotā hai. isīse vivekī unake shītādikakā upachār nahīn karate. gvālā avivekī thā,
karuṇāse yah kārya kiyā, isaliye usakī prashansā kī hai, parantu chhalase auroṅko dharmapaddhatimen
jo viruddha ho vah karanā yogya nahīn hai.
rakhanemen avinay hotī hai, yathāvat vidhise aisī pratimā nahīn hotī, isaliye is kāryamen doṣh
hai; parantu use aisā gnān nahīn thā, use to dharmānurāgase ‘main aur ko naman nahīn karūn̐gā’
aisī buddhi huī; isaliye usakī prashansā kī hai. parantu is chhalase auroṅko aise kārya karanā
yogya nahīn hai.
karanese to niḥkāṅkṣhitaguṇakā abhāv hotā hai, nidānabandha nāmak ārtadhyān hotā hai, pāpakā
hī prayojan antaraṅgamen hai, isaliye pāpakā hī bandha hotā hai; parantu mohit hokar bahut
pāpabandhakā kāraṇ kudevādikā to pūjanādi nahīn kiyā, itanā usakā guṇ grahaṇ karake usakī
prashansā karate haĩn. is chhalase auroṅko laukik kāryoṅke artha dharma-sādhan karanā yukta nahīn hai.
isīprakār anyatra jānanā.
Page 265 of 350
PDF/HTML Page 293 of 378
single page version
vachanagochar hokar chhadmasthake gnānamen unakā kuchh bhāv bhāsit ho, us prakār saṅkuchit karake
nirūpaṇ karate haĩn. yahān̐ udāharaṇ
kahe haĩn. tathā jīvoṅko jānaneke anek prakār hain, vahān̐ mukhya chaudah mārgaṇākā nirūpaṇ kiyā
hai. tathā karmaparamāṇu ananta prakār shaktiyukta hain, unamen bahutoṅko ek jāti karake āṭh
va ek sau aṛatālīs prakr̥itiyān̐ kahī haĩn. tathā trilokamen anek rachanāen̐ hain, vahān̐ kuchh mukhya
rachanāoṅkā nirūpaṇ kahate haĩn. tathā pramāṇake ananta bhed hain, vahān̐ saṅkhyātādi tīn bhed va
inake ikkīs bhed nirūpit kiye haĩn. isīprakār anyatra jānanā.
nirūpit karate haĩn. tathā ek vastumen bhinna-bhinna guṇoṅkā va paryāyoṅkā bhed karake nirūpaṇ
karate haĩn. tathā jīv-pudgalādik yadyapi bhinna-bhinna hain; tathāpi sambandhādik dvārā anek dravyase
utpanna gati, jāti ādi bhedoṅko ek jīvake nirūpit karate hain,
tathā kahīn nishchayavarṇan bhī pāyā jātā hai. jaise
bahut kālasthāyī manuṣhyādi paryāyen va ghaṭādi paryāyen nirūpit kīn, unake to pratyakṣha anumānādi
ho sakate hain; parantu pratisamay sūkṣhmapariṇamanakī apekṣhā gnānādikake va snigdha-rūkṣhādikake ansh
nirūpit kiye hain ve āgnāse hī pramāṇ hote haĩn. isī prakār anyatra jānanā.
Page 266 of 350
PDF/HTML Page 294 of 378
single page version
vratādik pālate hain; parantu unake antaraṅg samyaktvachāritra shakti nahīn hai, isaliye unako
mithyādr̥uṣhṭi
shaktikā sadbhāv hai, isaliye unako samyaktvī va vratī kahate haĩn.
antaraṅg kaṣhāyashakti bahut hai, to use tīvrakaṣhāyī kahate haĩn. jaise
ekendriyādik jīv kaṣhāyakārya karate dikhāī nahīn dete, tathāpi unake bahut kaṣhāyashaktise kr̥iṣhṇādi
leshyā kahī hai. tathā sarvārthasiddhike dev kaṣhāyarūp thoṛe pravartate hain, unake bahut kaṣhāyashaktise
asanyam kahā hai. aur pañcham guṇasthānī vyāpār, abrahmādi kaṣhāyakāryarūp bahut pravartate hain;
unake mandakaṣhāyashaktise deshasanyam kahā hai. isī prakār anyatra jānanā.
alpa yog kahā hai. jaise
anyatra jānanā.
asātākā uday kahā hai. isīprakār anyatra jānanā.
hai va samyagdarshanādike viṣhayabhūt jīvādikoṅkā bhī nirūpaṇ sūkṣhmabhedādi sahit karatā hai. yahān̐
koī karaṇānuyog anusār āp udyam kare to ho nahīn sakatā; karaṇānuyogamen to yathārtha padārtha
batalānekā mukhya prayojan hai, ācharaṇ karānekī mukhyatā nahīn hai. isaliye yah to
Page 267 of 350
PDF/HTML Page 295 of 378
single page version
jaise
karaṇānuyogake anusār jaisekā taisā jān to le, parantu pravr̥utti buddhigochar jaise bhalā ho vaisī kare.
chhoṛaneke artha upadesh dvārā aisā kahā hai. tāratamyase mithyādr̥uṣhṭike sabhī gnān kugnān hain,
samyagdr̥uṣhṭike sabhī gnān sugnān haĩn. isīprakār anyatra jānanā.
jānanā.
hai, so mukhyapanese aisā kahā hai; tāratamyase donoṅke pāp-puṇya yathāsambhav pāye jāte haĩn.
isīprakār anyatra jānanā.
is prakār karaṇānuyogamen vyākhyānakā vidhān batalāyā.
haĩn. isaliye vyavahāranayakī pradhānatāse nānāprakār upachār-dharmake bhedādikoṅkā isamen nirūpaṇ
kiyā jātā hai; kyoṅki nishchayadharmamen to kuchh grahaṇ-tyāgakā vikalpa nahīn hai aur isake nichalī
avasthāmen vikalpa chhūṭatā nahīn hai; isaliye is jīvako dharmavirodhī kāryoṅko chhuḍạ̄nekā aur
dharmasādhanādi kāryoko grahaṇ karānekā upadesh isamen hai.
Page 268 of 350
PDF/HTML Page 296 of 378
single page version
tathā jin jīvoṅko nishchay
sugatike indriyasukhoṅke kāraṇarūp puṇyakāryommen lagāyā. vahān̐ jitane duḥkh miṭe utanā hī upakār
huā.
hai aur sugatimen jātā hai, vahān̐ dharmake nimitta prāpta hote hain, isaliye paramparāse sukhako prāpta
karatā hai; athavā karma shaktihīn ho jāye to mokṣhamārgako bhī prāpta ho jātā hai; isaliye
vyavahār-upadesh dvārā pāpase chhuṛākar puṇyakāryommen lagāte haĩn.
chhoṛakar kuchh mandakaṣhāyī ho jāte hain, so mukhyarūpase to is prakār hai; parantu kisīke na
hon to mat hoo, shrīguru to pariṇām sudhāraneke artha bāhya kriyāoṅkā upadesh dete haĩn.
Page 269 of 350
PDF/HTML Page 297 of 378
single page version
bāhyakriyā bhī sudhar jātī hai. pariṇām sudharane par bāhyakriyā sudharatī hī hai; isaliye shrīguru
pariṇām sudhāranekā mukhya upadesh dete haĩn.
vyavahārasvarūp kahā hai usakā shraddhān karanā; shaṅkādi pachchīs doṣh na lagānā; niḥshaṅkitādi
aṅg va samvegādik guṇoṅkā pālan karanā ityādi upadesh dete haĩn.
pāpoṅkā tyāg karanā, vratādi aṅgoṅkā pālan karanā ityādi upadesh dete haĩn. tathā kisī jīvake
visheṣh dharmakā sādhan na hotā jānakar ek ākhaṛī ādikakā hī upadesh dete haĩn. jaise
pūjā-prabhāvanādi kāryakā upadesh dete hain,
hai
jhūṭh bhāsit hon tab svayamev unakā mānanā chhūṭ jātā hai, usakā bhī nirūpaṇ karate haĩn.
tathā samyaggnānake artha sanshayādirahit unhīn tattvoṅko usī prakār jānanekā upadesh dete hain,
vah jānaneko kāraṇ jinashāstroṅkā abhyās hai. isaliye us prayojanake artha jinashāstroṅkā
bhī abhyās svayamev hotā hai; usakā nirūpaṇ karate haĩn. tathā samyakchāritrake artha rāgādi
dūr karanekā upadesh dete hain; vahān̐ ekadesh va sarvadesh tīvrarāgādikakā abhāv hone par unake
nimittase jo ekadesh va sarvadesh pāpakriyā hotī thī vah chhūṭatī hai, tathā mandarāgase shrāvak
hai, usakā nirūpaṇ karate haĩn.
jinamatamen jaisā sachchā paramparāmārga hai vaisā upadesh dete haĩn.
Page 270 of 350
PDF/HTML Page 298 of 378
single page version
tathā charaṇānuyogamen tīvra kaṣhāyoṅkā kārya chhuṛākar mandakaṣhāyarūp kārya karanekā upadesh
ghaṭen utanā hī bhalā hogā
hotī na jāne, unhen pūjā-prabhāvanādik karanekā va chaityālayādi banavānekā va jinadevādikake
āge shobhādik, nr̥itya-gānādik karanekā va dharmātmā puruṣhoṅkī sahāy ādi karanekā upadesh
dete hain; kyoṅki inamen paramparā kaṣhāyakā poṣhaṇ nahīn hotā. pāpakāryommen paramparā kaṣhāyakā
poṣhaṇ hotā hai, isaliye pāpakāryonse chhuṛākar in kāryommen lagāte haĩn. tathā thoṛā-bahut jitanā
chhūṭatā jāne utanā pāpakārya chhuṛākar unhen samyaktva va aṇuvratādi pālanekā upadesh dete haĩn.
tathā jin jīvoṅke sarvathā ārambhādikakī ichchhā dūr huī hai, unako pūrvokta pūjādik kārya
va sarva pāpakārya chhuṛākar mahāvratādi kriyāoṅkā upadesh dete haĩn. tathā kiñchit rāgādik chhūṭate
jānakar unhen dayā, dharmopadesh, pratikramaṇādi kārya karanekā upadesh dete haĩn. jahān̐ sarva rāg
dūr huā ho vahān̐ kuchh karanekā kārya hī nahīn rahā; isaliye unhen kuchh upadesh hī nahīn hai.
utpanna karake dharmakāryommen lagāte haĩn. tathā yah jīv indriyaviṣhay, sharīr, putra, dhanādikake
anurāgase pāp karatā hai, dharma-parāṅmukh rahatā hai; isaliye indriyaviṣhayoṅko maraṇ, kleshādike
kāraṇ batalākar unamen arati kaṣhāy karāte haĩn. sharīrādiko ashuchi batalākar vahān̐ jugupsā
kaṣhāy karāte hain; putrādikako dhanādikake grāhak batalākar vahān̐ dveṣh karāte hain; tathā dhanādikako
maraṇ, kleshādikakā kāraṇ batalākar vahān̐ aniṣhṭabuddhi karāte haĩn.
stutikaraṇ, pūjā, dān, shīlādikase is lokamen dāridray kaṣhṭa dūr hote hain, putra-dhanādikakī
prāpti hotī hai,
yahān̐ prashna hai ki koī kaṣhāy chhuṛākar koī kaṣhāy karānekā prayojan kyā?
Page 271 of 350
PDF/HTML Page 299 of 378
single page version
usake jīnekī āshā ho tab bādamen jvarako bhī miṭānekā upāy karatā hai. usī prakār
kaṣhāy to sabhī hey hain; parantu kinhīn jīvoṅke kaṣhāyonse pāpakārya hotā jāne, vahān̐ shrīguru
unako puṇyakāryake kāraṇabhūt kaṣhāy honekā upāy karate hain, pashchāt usake sachchī dharmabuddhi
huī jānen tab bādamen vah kaṣhāy miṭānekā upāy karate haĩn. aisā prayojan jānanā.
anyamatake bhī udāharaṇādi kahate haĩn. jaise
anyatra kahate haĩn.
usakā uttaraḥ
anyatra nahīn hai’
jhūṭh nahīn hai. tathā br̥uhaspatikā nām ‘suraguru’ likhā hai va maṅgalakā nām ‘kuj’ likhā hai
so aise nām anyamat apekṣhā haĩn.
doṣh nahīn hai.
Page 272 of 350
PDF/HTML Page 300 of 378
single page version
ācharaṇ nahīn ho sakatā. yahān̐ ācharaṇ karanekā prayojan hai.
abhiprāy nahīn hai aur lokamen jisakā nām trasaghāt hai use nahīn karatā hai; isaliye us
apekṣhā usake trasahinsākā tyāg hai.
chhoṭī hotī hai ki jo dr̥uṣhṭigochar na ho aur unakī sthiti pr̥ithvī, jalādikamen hī hai
sthāvar-trasahinsākā abhiprāy nahīn hai. tathā lokamen bhūmi khodanā tathā aprāsuk jalase kriyā
karanā ityādi pravr̥uttikā nām sthāvarahinsā hai aur sthūl tras jīvoṅko pīṛit karanekā nām
trasahinsā hai
paryanta hai, antaraṅg parigrah dasaven guṇasthānaparyanta hai, bāhyaparigrah samavasaraṇādi kevalīke bhī hotā
hai; parantu (muniko) pramādase pāparūp abhiprāy nahīn hai aur lokapravr̥uttimen jin kriyāon dvārā
‘yah jhūṭh bolatā hai, chorī karatā hai, kushīl sevan karatā hai, parigrah rakhatā hai’
ho jāye so huā nahīn hai; parantu sthūlarūpase viṣhayechchhākā abhāv huā hai aur bāhyaviṣhayasāmagrī
milānekī pravr̥utti dūr huī hai; isaliye unake indriyaviṣhayakā tyāg kahā hai.
tathā vratī jīv tyāg va ācharaṇ karatā hai so charaṇānuyogakī paddhati anusār va
jo tras dekhe jāte hain unakī hinsākā tyāg banatā hī nahī̃n. vahān̐ jis trasahinsākā tyāg