Page -7 of 350
PDF/HTML Page 21 of 378
single page version
mamatva nahīn karate, tathā jo paradravya va unake svabhāv gnānamen pratibhāṣhit hote hain unhen jānate
to hain, parantu iṣhṭa-aniṣhṭa mānakar unamen rāg-dveṣh nahīn karate; sharīrakī anek avasthāen̐ hotī
hain, bāhya nānā nimitta banate hain, parantu vahān̐ kuchh bhī sukh-duḥkh nahīn mānate; tathā apane
yogya bāhya kriyā jaise banatī hain vaise banatī hain, khīñchakar unako nahīn karate; tathā apane
upayogako bahut nahīn bhramāte hain, udāsīn hokar nishchalavr̥uttiko dhāraṇ karate hain; tathā kadāchit
mandarāgake udayase shubhopayog bhī hotā hai
udayakā abhāv honese hinsādirūp ashubhopayog pariṇatikā to astitva hī nahīn rahā hai; tathā
aisī antaraṅg (avasthā) hone par bāhya digambar saumyamudrādhārī hue hain, sharīrakā sam̐vāranā ādi
vikriyāonse rahit hue hain, vanakhaṇḍādimen vās karate hain, aṭṭhāīs mūlaguṇoṅkā akhaṇḍit pālan
karate hain; bāīs parīṣhahoṅko sahan karate hain, bārah prakārake tapoṅko ādarate hain, kadāchit
dhyānamudrā dhāraṇ karake pratimāvat nishchal hote hain, kadāchit adhyayanādik bāhya dharmakriyāommen
pravartate hain, kadāchit munidharmake sahakārī sharīrakī sthitike hetu yogya āhār-vihārādi kriyāommen
sāvadhān hote haĩn.
dharmake lobhī anya jīv-yāchak unako dekhakar rāg anshake udayase karuṇābuddhi ho to unako
dharmopadesh dete hain, jo dīkṣhāgrāhak hain unako dīkṣhā dete hain, jo apane doṣhoṅko pragaṭ karate
hain, unako prāyashchitta vidhise shuddha karate haĩn.
Page -6 of 350
PDF/HTML Page 22 of 378
single page version
kadāchit kaṣhāy anshake udayase vahān̐ upayog sthir na rahe to un shāstroṅko svayam parḥate hain
tathā anya dharmabuddhiyoṅko parḥāte haĩn.
bhāge nahīn vaise upayogako sadhāte hain aur bāhyamen unake sādhanabhūt tapashcharaṇādi kriyāommen pravartate
hain tathā kadāchit bhakti
hain, parantu rāgādi vikāronse va gnānakī hīnatāse to jīv nindāyogya hote hain aur rāgādikakī
hīnatāse va gnānakī visheṣhatāse stutiyogya hote hain; so arahant-siddhoṅke to sampūrṇa rāgādikī
hīnatā aur gnānakī visheṣhatā honese sampūrṇa vītarāg-vignānabhāv sambhav hai aur āchārya,
upādhyāy tathā sādhuoṅko ekadesh rāgādikakī hīnatā aur gnānakī visheṣhatā honese ekadesh
vītarāg-vignān sambhav hai.
punashcha, ye jo arahantādik pad hain unamen aisā jānanā ki
tathā chaudahaven guṇasthānake anantar samayase lekar siddha nām jānanā. punashcha, jinako āchāryapad
huā ho ve saṅghamen rahen athavā ekākī ātmadhyān karen athavā ekāvihārī hon athavā āchāryommen
bhī pradhānatāko prāpta karake gaṇadharapadavīke dhārak hon
Page -5 of 350
PDF/HTML Page 23 of 378
single page version
haĩn. tathā jo padavīdhārak nahīn hain ve sarva muni sādhusañgnāke dhārak jānanā.
sādhāraṇ hain, parantu shabdanayase unakā akṣharārtha vaise kiyā jātā hai. samabhirūrḥanayase padavīkī
apekṣhā hī āchāryādik nām jānanā. jisaprakār shabdanayase jo gaman kare use gāy kahate
hain, so gaman to manuṣhyādik bhī karate hain; parantu samabhirūrḥanayase paryāy-apekṣhā nām hai. usahī
prakār yahān̐ samajhanā.
kiyā hai.
iṣhṭa ho usakā nām parameṣhṭa hai. pañch jo parameṣhṭa unakā samāhār-samudāy usakā nām pañchaparameṣhṭī
jānanā.
nami, nemi, pārshva, varddhamān nāmake dhārak chaubīs tīrthaṅkar is bharatakṣhetramen vartamān dharmatīrthake
nāyak hue hain; garbha, janma, tap, gnān, nirvāṇ kalyāṇakommen indrādikon dvārā visheṣh pūjya hokar
ab siddhālayamen virājamān hain; unhen hamārā namaskār ho.
devayash, ajitavīrya nāmake dhārak bīs tīrthaṅkar pañchameru sambandhī videh kṣhetrommen vartamānamen
kevalagnān sahit virājamān hain; unhen hamārā namaskār ho.
Page -4 of 350
PDF/HTML Page 24 of 378
single page version
jaise tīrthaṅkar
hain; jīvako tattvagnānakā kāraṇ hain, isaliye upakārī hain; unhen hamārā namaskār ho.
hūn̐, tathā jo kiñchit vinay karane yogya hain, unakī yathāyogya vinay karatā hū̃n.
ab, ve arahantādik iṣhṭa kaise hain so vichār karate hainḥ
siddhi ho vahī apanā iṣhṭa hai. so hamāre is avasaramen vītarāg-visheṣhagnānakā honā vahī prayojan
hai, kyoṅki usake dvārā nirākul sachche sukhakī prāpti hotī hai aur sarva ākulatārūp duḥkhakā
nāsh hotā hai.
apane svabhāvake ghātak jo gnānāvaraṇādi ghātiyā karma hain; unakā saṅklesh pariṇāmon dvārā to
tīvra bandha hotā hai, aur vishuddha pariṇāmon dvārā mand bandh hotā hai, tathā vishuddha pariṇām
prabal hon to pūrvakālamen jo tīvra bandh huā thā usako bhī mand karatā hai. shuddha pariṇāmon
dvārā bandh nahīn hotā, keval unakī nirjarā hī hotī hai. arahantādike prati stavanādirūp jo
bhāv hote hain, ve kaṣhāyoṅkī mandatā sahit hī hote hain, isaliye ve vishuddha pariṇām haĩn. punashcha,
samasta kaṣhāy miṭānekā sādhan hain, isaliye shuddha pariṇāmakā kāraṇ hain; so aise pariṇāmonse
Page -3 of 350
PDF/HTML Page 25 of 378
single page version
anshommen vah hīn ho utane anshommen yah pragaṭ hotā hai.
haĩn.
jo asātā ādi pāpaprakr̥itiyoṅkā bandha huā thā unhen bhī manda karatā hai athavā naṣhṭa karake
puṇyaprakr̥itirūp pariṇamit karatā hai; aur us puṇyakā uday hone par svayamev indriyasukhakī
kāraṇabhūt sāmagrī prāpta hotī hai tathā pāpakā uday dūr hone par svayamev duḥkhakī kāraṇabhūt
sāmagrī dūr ho jātī hai.
sāmagriyoṅkā sanyog karāte hain aur duḥkhakī kāraṇabhūt sāmagriyoṅko dūr karate haĩn.
bhī apanā hit nahīn hotā; kyoṅki yah ātmā kaṣhāyabhāvonse bāhya sāmagriyommen iṣhṭa
ichchhā karanā aur duḥkhase ḍaranā yah bhram hai.
arahantādikakī bhakti karanese aise prayojan to svayamev hī siddha hote haĩn.
Page -2 of 350
PDF/HTML Page 26 of 378
single page version
arthāt gāle, dūr kare usakā nām maṅgal hai. is prakār unake dvārā pūrvokta prakārase donon
kāryoṅkī siddhi hotī hai, isaliye unake param maṅgalapanā sambhav hai.
aise maṅgalonse moh mand ho jāye to vaisā viparīt kārya kaise bane ? tathā ham bhī grantha karate
hain usamen mohakī mandatāke kāraṇ vītarāg tattvagnānakā poṣhaṇ karanevāle arthoṅko dhareṅge (rakheṅge);
usakī nirvighna samāpti aise maṅgal karanese hī ho. yadi aise maṅgal na karen to mohakī tīvratā
rahe, tab aisā uttam kārya kaise bane ?
usake bhī sukh nahīn dikhāī detā, pāpakā uday dikhāī detā hai
ho usake binā kamāe bhī dhan dikhāī detā hai aur r̥uṇ dikhāī nahīn detā, tathā jisake
pūrvamen r̥uṇ bahut ho usake dhan kamāne par bhī r̥uṇ dikhāī detā hai dhan dikhāī nahīn detā;
parantu vichār karanese kamānā to dhanahīkā kāraṇ hai, r̥uṇakā kāraṇ nahīn hai. usī prakār
jisake pūrvamen bahut puṇya bandh huā ho usake yahān̐ aisā maṅgal kiye binā bhī sukh dikhāī
detā hai, pāpakā uday dikhāī nahīn detā. aur jisake pūrvamen bahut pāpabandh huā ho usake
yahān̐ aisā maṅgal karane par bhī sukh dikhāī nahīn detā, pāpakā uday dikhāī detā hai; parantu
Page -1 of 350
PDF/HTML Page 27 of 378
single page version
kyā kāraṇ ? usakā samādhānaḥ
nimitta nahīn banatā aur jisake puṇyakā uday ho usako daṇḍakā nimitta nahīn banatā.
kisī devādikako kisī kālamen hotā hai. isaliye yadi unakā jānapanā na ho to kaise sahāy
karen athavā daṇḍa den ? aur jānapanā ho, tab svayaṅko jo atimandakaṣhāy ho to sahāy karaneke
yā daṇḍa deneke pariṇām hī nahīn hote, tathā tīvrakaṣhāy ho to dharmānurāg nahīn ho sakatā,
tathā madhyamakaṣhāyarūp vah kārya karaneke pariṇām hue aur apanī shakti na ho to kyā karen ?
kisī dharmātmākī sahāy karate hain athavā kisī adharmīko daṇḍa dete haĩn.
ichchhāko chhoṛakar hamane to ek vītarāg-visheṣhagnān hone ke arthī hokar arahantādikako
namaskārādirūp maṅgal kiyā hai.
Page 0 of 350
PDF/HTML Page 28 of 378
single page version
to sarvatra sarvadā aise pravartate haĩn. isīliye kahā hai ki
nidhan pad hai so jīvako batalānevālā hai. is prakār apane-apane satya arthake prakāshak
anek pad unakā jo samudāy so shrut jānanā. punashcha, jis prakār motī to svayansiddha
hain, unamense koī thoṛe motiyoṅko, koī bahut motiyoṅko, koī kisī prakār, koī kisī prakār
gūn̐thakar gahanā banāte hain; usī prakār pad to svayansiddha hain, unamense koī thoṛe padoṅko, koī
bahut padoṅko, koī kisī prakār, koī kisī prakār gūn̐thakar granth banāte haĩn. yahān̐ main bhī
un satyārthapadoṅko merī buddhi anusār gūn̐thakar granth banātā hūn̐; merī matise kalpit jhūṭhe arthake
sūchak pad isamen nahīn gūn̐thatā hū̃n. isaliye yah granth pramāṇ jānanā.
divyadhvani dvārā aisā upadesh hotā hai jisase anya jīvoṅko padoṅkā evan arthoṅkā gnān hotā
hai; usake anusār gaṇadharadev aṅgaprakīrṇarūp grantha gūn̐thate hain tathā unake anusār anya-anya
āchāryādik nānāprakār granthādikakī rachanā karate haĩn. unakā koī abhyās karate hain, koī
unako kahate hain, koī sunate haĩn.
divyadhvani dvārā upadesh diyā. usako sunanekā nimitta pākar gautam nāmak gaṇadharane agamya
arthoṅko bhī jānakar dharmānurāgavash aṅgaprakīrṇakoṅkī rachanā kī. phi ra varddhamānasvāmī to mukta
hue. vahān̐ pīchhe is pañchamakālamen tīn kevalī hue.
tak dvādashāṅgake pāṭhī shrutakevalī rahe aur phi ra unakā bhī abhāv huā. phi ra kuchh kāl
tak thoṛe aṅgoṅke pāṭhī rahe, pīchhe unakā bhī abhāv huā. tab āchāryādikon dvārā unake
anusār banāe gae grantha tathā anusārī granthoṅke anusār banāe gaye grantha unakī hī pravr̥utti
rahī. unamen bhī kāladoṣhase duṣhṭon dvārā kitane hī granthoṅkī vyuchchhatti huī tathā mahān granthoṅkā
abhyāsādi na honese vyuchchhatti huī. tathā kitane hī mahān grantha pāye jāte hain, unakā buddhikī
Page 1 of 350
PDF/HTML Page 29 of 378
single page version
apanī buddhi dvārā abhyās karane yogya pāye jāte hain, unamen bhī kuchh granthoṅkā hī
abhyās banatā hai. aise is nikr̥uṣhṭa kālamen utkr̥uṣhṭa jainamatakā ghaṭanā to huā, parantu
is paramparā dvārā ab bhī jain-shāstrommen satya arthakā prakāshan karanevāle padoṅkā sadbhāv
pravartamān hai.
upayogī granthoṅkā kiñchit abhyās karake ṭīkāsahit samayasār, pañchāstikāy, pravachanasār,
niyamasār, gommaṭasār, labdhisār, trilokasār, tattvārthasūtra ityādi shāstra aur kṣhapaṇāsār,
puruṣhārthasiddhayupāy, aṣhṭapāhuṛ, ātmānushāsan ādi shāstra aur shrāvak
hamen ichchhā huī hai, isaliye ham yah grantha banā rahe haĩn. isamen bhī arthasahit unhīn padoṅkā
prakāshan hotā hai. itanā to visheṣh hai ki
pad likhate hain; parantu arthamen vyabhichār kuchh nahīn hai.
phalarūp narak
Page 2 of 350
PDF/HTML Page 30 of 378
single page version
parigrahako tyāgakar mahāmandakaṣhāyī hue hain; unake us mandakaṣhāyake kāraṇ kiñchit shubhopayog
hī kī pravr̥utti pāī jātī hai aur kuchh prayojan hī nahīn hai. tathā shraddhānī gr̥uhastha bhī koī
grantha banāte hain ve bhī tīvrakaṣhāyī nahīn hote. yadi unake tīvrakaṣhāy ho to sarva kaṣhāyoṅkā
jis-tis prakārase nāsh karanevālā jo jinadharma usamen ruchi kaise hotī ? athavā jo koī
mohake udayase anya kāryon dvārā kaṣhāy poṣhaṇ karatā hai to karo; parantu jin-āgnā bhaṅg
karake apanī kaṣhāyakā poṣhaṇ kare to jainīpanā nahīn rahatā.
ṭhagā jātā hai; tathā usakī paramparā bhī nahīn chalatī, shīghra hī koī jhūṭhe motiyoṅkā niṣhedh
karatā hai. usī prakār koī satyārtha padoṅke samūharūp jainashāstramen asatyārtha pad milāye; parantu
jainashāstroṅke padommen to kaṣhāy miṭānekā tathā laukik kārya ghaṭānekā prayojan hai, aur us
pāpīne jo asatyārtha pad milāye hain, unamen kaṣhāyakā poṣhaṇ karanekā tathā laukik-kārya sādhanekā
prayojan hai, is prakār prayojan nahīn milatā; isaliye parīkṣhā karake gnānī ṭhagātā bhī nahīn,
koī mūrkha ho vahī jainashāstrake nāmase ṭhagā jātā hai, tathā usakī paramparā bhī nahīn chalatī,
shīghra hī koī un asatyārtha padoṅkā niṣhedh karatā hai.
to paramparā chale ?
Page 3 of 350
PDF/HTML Page 31 of 378
single page version
aur usahīke anusār grantha banāte hain; isaliye un granthommen to asatyārtha pad kaise gūn̐the jāyen ?
tathā jo anya āchāryādik grantha banāte hain, ve bhī yathāyogya samyaggnānake dhārak hain aur
ve mūl granthoṅkī paramparāse grantha banāte haĩn. dūsarī bāt yah hai ki
pramāṇase ṭhīk gūn̐thate haĩn. isaliye pratham to aisī sāvadhānīmen asatyārtha pad gūn̐the jāte nahīn,
aur kadāchit svayaṅko pūrva granthoṅke padoṅkā artha anyathā hī bhāsit ho tathā apanī pramāṇatāmen
bhī usī prakār ā jāye to usakā kuchh sārā (vash) nahīn hai; parantu aisā kisīko hī
bhāsit hotā hai sab hī ko to nahīn, isaliye jinhen satyārtha bhāsit huā ho ve usakā
niṣhedh karake paramparā nahīn chalate dete.
to jainashāstrommen prasiddha kathan hai. aur jinako bhramase anyathā jānane par bhī jin-āgnā
mānanese jīvakā burā na ho, aise koī sūkṣhma artha hain; unamense kisīko koī anyathā pramāṇatāmen
lāye to bhī usakā visheṣh doṣh nahīn hai.
granthommen varṇan hai vaisā hī varṇan kareṅge. athavā kahīn pūrva granthommen sāmānya gūḍh varṇan thā,
usakā visheṣh pragaṭ karake varṇan yahān̐ kareṅge. so isaprakār varṇan karanemen main to bahut sāvadhānī
rakhūn̐gā. sāvadhānī karane par bhī kahīn sūkṣhma arthakā anyathā varṇan ho jāy to visheṣh buddhimān
hon, ve use sam̐vārakar shuddha karen
Page 4 of 350
PDF/HTML Page 32 of 378
single page version
to us mārgamen svayam gaman kar un duḥkhonse mukta hõn. so mokṣhamārga ek vītarāgabhāv hai;
isaliye jin shāstrommen kisī prakār rāg-dveṣh-mohabhāvoṅkā niṣhedh karake vītarāgabhāvakā prayojan
pragaṭ kiyā ho unhīn shāstroṅkā parḥane
hain; kyoṅki jin rāg-dveṣh-moh bhāvonse jīv anādise duḥkhī huā unakī vāsanā jīvako
binā sikhalāye hī thī aur in shāstron dvārā unhīṅkā poṣhaṇ kiyā, bhalā honekī kyā
shikṣhā dī ? jīvakā svabhāv ghāt hī kiyā. isaliye aise shāstroṅkā parḥane
to svayam hī se hīnabuddhike dhārak hain, unhen kisī yukti dvārā shraddhānī kaise kare? aur shraddhān
hī sarva dharmakā mūl hai
punashcha, vaktā kaisā honā chāhiye ki jo samyaggnān dvārā sarva prakārake vyavahār-nishchayādirūp
vyākhyānakā abhiprāy pahichānatā ho; kyoṅki yadi aisā na ho to kahīn anya prayojanasahit
Page 5 of 350
PDF/HTML Page 33 of 378
single page version
honā chāhiye ki jise jinaāgnā bhaṅg karanekā bhay bahut ho; kyoṅki yadi aisā nahīn ho
to koī abhiprāy vichār kar sūtraviruddha upadesh dekar jīvoṅkā burā kare. so hī kahā
haiḥ
use to kuchh shrotāoṅke abhiprāyake anusār vyākhyān karake apanā prayojan sādhanekā hī
sādhan rahe. tathā shrotāonse vaktākā pad uchcha hai; parantu yadi vaktā lobhī ho to vaktā
svayam hīn ho jāy aur shrotā uchcha ho.
punashcha, vaktā kaisā honā chāhiye ki jo svayam hī nānā prashna uṭhākar svayam hī uttar de;
athavā anya jīv anek prakārase bahut bār prashna karen to miṣhṭa vachan dvārā jis prakār
unakā sandeh dūr ho usī prakār samādhān kare. yadi svayammen uttar denekī sāmarthya na ho
to aisā kahe ki isakā mujhe gnān nahīn hai; kyoṅki yadi aisā na ho to shrotāoṅkā
sandeh dūr nahīn hogā, tab kalyāṇ kaise hogā ? aur jinamatakī prabhāvanā bhī nahīn ho
sakegī.
kare ? vah jinadharmako lajāye. punashcha, vaktā kaisā honā chāhiye ki jisakā kul hīn na
ho, aṅg hīn na ho, svar bhaṅg na ho, miṣhṭa vachan ho, prabhutva ho; jisase lokamen mānya
ho
Page 6 of 350
PDF/HTML Page 34 of 378
single page version
prāstāshaḥ pratibhāparaḥ prashamavān prāgev dr̥uṣhṭottaraḥ
brūyāddharmakathān gaṇī guṇanidhiḥ praspaṣhṭamiṣhṭākṣharaḥ
pahale hī jisane uttar dekhā ho, bāhulyatāse prashnoṅko sahanevālā ho, prabhu ho, parakī tathā
parake dvārā apanī nindārahitapanese parake manako haranevālā ho, guṇanidhān ho, spaṣhṭa miṣhṭa jisake
vachan hon
aisā bhī ho; parantu adhyātmaras dvārā yathārtha apane svarūpakā anubhav jisako na huā ho
vah jinadharmakā marma nahīn jānatā, paddhatihīse vaktā hotā hai. adhyātmarasamay sachche jinadharmakā
svarūp usake dvārā kaise pragaṭ kiyā jāye ? isaliye ātmagnānī ho to sachchā vaktāpanā hotā
hai, kyoṅki pravachanasāramen aisā kahā hai ki
dhārak hain tathā avadhi, manaḥparyay, kevalagnānake dhanī vaktā hain, unhen mahān vaktā jānanā.
Page 7 of 350
PDF/HTML Page 35 of 378
single page version
dhārak muni athavā shrāvak unake mukhase to shāstra sunanā yogya hai, aur paddhatibuddhise athavā
shāstra sunaneke lobhase shraddhānādiguṇarahit pāpī puruṣhoṅke mukhase shāstra sunanā uchit nahīn hai.
kahā hai kiḥ
sunanā yogya hai.
bhāv hote hain unakā kyā phal lagegā ? jīv duḥkhī ho rahā hai so duḥkh dūr honekā kyā
upāy hai ?
prītipūrvak shāstra sunatā hai; kuchh pūchhanā ho so pūchhatā hai; tathā guruoṅke kahe arthako apane
antaraṅgamen bārambār vichāratā hai aur apane vichārase satya arthoṅkā nishchay karake jo karttavya
ho usakā udyamī hotā hai
prashna karate hain athavā paraspar anek prashnottar kar vastu kā nirṇay karate hain; shāstrābhyāsamen
ati āsakta hain; dharmabuddhise nindya kāryoṅke tyāgī hue hain
Page 8 of 350
PDF/HTML Page 36 of 378
single page version
use ātmagnān na huā ho to upadeshakā marma nahīn samajh sake; isaliye jo ātmagnān dvārā
svarūpakā āsvādī huā hai, vah jinadharmake rahasyakā shrotā hai. tathā jo atishayavanta buddhise
athavā avadhi
hotā. tathā jo kul pravr̥uttise athavā paddhatibuddhise athavā sahaj yog bananese shāstra sunate
hain, athavā sunate to hain parantu kuchh avadhāraṇ nahīn karate; unake pariṇām anusār kadāchit
puṇyabandha hotā hai, kadāchit pāpabandha hotā hai. tathā jo mad-matsar- bhāvase shāstra sunate
hain athavā tarka karanekā hī jinakā abhiprāy hai, tathā jo mahantatāke hetu athavā kisī
lobhādik prayojanake hetuse shāstra sunate hain, tathā jo shāstra to sunate hain, parantu suhātā nahīn
hai
honekā mārga nahīn pāte, taṛap-taṛapakar vahān̐ hī duḥkh ko sahate haĩn.
aisī ichchhā nahīn hai ki main mārga prakāshit karūn̐, parantu sahaj hī usakī kiraṇen phai latī hain, unake
dvārā mārgakā prakāshan hotā hai; usī prakār kevalī vītarāg hain, isaliye unako aisī ichchhā nahīn
Page 9 of 350
PDF/HTML Page 37 of 378
single page version
pudgal divyadhvanirūp pariṇamit hotā hai, usake dvārā mokṣhamārgakā prakāshan hotā hai.
karuṇābuddhise aṅgaprakīrṇakādirūp grantha ve hī hue mahān dīpak unakā udyot kiyā.
anya grantha banāye. is prakār grantha honese granthon kī paramparā pravartatī hai. main bhī pūrva granthonse
yah grantha banātā hū̃n.
so yah bhī grantha mokṣhamārgako prakāshit karatā hai. tathā jis prakār prakāshit karane par
bhī jo netrarahit athavā netravikār sahit puruṣh hain unako mārga nahīn sūjhatā, to dīpakake
to mārgaprakāshakapanekā abhāv huā nahīn hai; usī prakār pragaṭ karane par bhī jo manuṣhya gnānarahit
hain athavā mithyātvādi vikār sahit hain unhen mokṣhamārga nahīn sūjhatā, to granthake to
mokṣhamārgaprakāshakapanekā abhāv huā nahīn hai.
prashna :
usake udyotase apanā kārya karen; usī prakār baṛe granthoṅkā to prakāsh bahut gnānādikake sādhanase
rahatā hai, jinake bahut gnānādikakī shakti nahīn hai unako chhoṭā grantha banā den to ve usakā
sādhan rakhakar usake prakāshase apanā kārya karen; isaliye yah chhoṭā sugam grantha banāte haĩn.
banātā hū̃n. jinako vyākaraṇ-nyāyādikā, nay-pramāṇādikakā tathā visheṣh arthoṅkā gnān nahīn
Page 10 of 350
PDF/HTML Page 38 of 378
single page version
abhyās bane to bhī yathārtha artha bhāsit nahīn hotā.
banātā hū̃n.
pīṛit jīvako sugam mokṣhamārgake upadeshakā nimitta bane aur vah abhyās na kare to usake
abhāgyakī mahimā hamase to nahīn ho sakatī. usakī honahār hī kā vichār karane par apaneko
samatā ātī hai. kahā hai kiḥ
rahit hain ve baṛe subhaṭ haĩn.
kā shraddhān hotā hai, tattvon kā shraddhān hone se sanyamabhāv hotā hai, aur us āgamase
ātmagnānakī bhī prāpti hotī hai; tab sahaj hī mokṣhakī prāpti hotī hai.
kalyāṇ hogā.
Page 11 of 350
PDF/HTML Page 39 of 378
single page version
duḥkh dūr karane hī kā nirantar upāy bhī rahatā hai, parantu sachchā upāy prāpta kiye
binā duḥkh dūr nahīn hotā aur duḥkh sahā bhī nahīn jātā; isaliye yah jīv vyākul ho
rahā hai.
ise upadesh dete haĩn. vahān̐ jaise vaidya hai so rog sahit manuṣhyako pratham to rogakā nidān
batalātā hai ki is prakār yah rog huā hai; tathā us rogake nimittase usake jo-jo
avasthā hotī ho vah batalātā hai. usase nishchay hotā hai ki mujhe aisā hī rog hai.
phi ra us rogako dūr karanekā upāy anek prakārase batalātā hai aur us upāyakī use
pratīti karātā hai
hai vah batalāte haĩn. usase jīvako nishchay hotā hai ki mujhe aisā hī karmabandhan hai. tathā
us karmabandhanake dūr honekā upāy anek prakārase batalāte hain aur us upāyakī ise pratīt
karāte hain
Page 12 of 350
PDF/HTML Page 40 of 378
single page version
anantānta jīvadravya hain ve anādi hī se karmabandhan sahit haĩn. aisā nahīn hai ki pahale jīv
nyārā thā aur karma nyārā thā, bādamen inakā sanyog huā. to kaise hain?
paramāṇu bhinna hote hain, kitane hī naye milate hain, is prakār milanā
ekabandhanarūp hai, phi ra unamen kitane hī karmaparamāṇu bhinna hote hain, kitane hī naye milate haĩn.
vahān̐ nimittakā kyā prayojan hai? usī prakār navīn paramāṇuoṅkā karmarūp honā to rāgādik
hī se hotā hai aur anādi padgalaparamāṇuoṅkī karmarūp hī avasthā hai, vahān̐ nimittakā kyā
prayojan hai? tathā yadi anādimen bhī nimitta mānen to anādipanā rahatā nahīn; isaliye karmakā
bandha anādi mānanā. so tattvapradīpikā pravachanasār shāstrakī vyākhyāmen jo sāmānyagneyādhikār
hai vahān̐ kahā haiḥ