Moksha-Marg Prakashak-Hindi (itrans transliteration). MokshamArg prakAshak; Introduction; Avrutti; Pujya Gurudevshri KanjiswAmi; Prakashakiy nivedan; Upodghat; Vishay Suchi; ManglacharaN; Pahala Adhyay.

Next Page >


Combined PDF/HTML Page 1 of 19

 


Page -26 of 350
PDF/HTML Page 2 of 378
single page version

background image
-
bhagavAnashrIkundakunda-kahAnajainashAstramAlA, puShpa99
OM
mokShamArgaprakAshak
lekhak
AchAryakalpa paNDit ToDaramalajI
bhAShA-parivartan
shrI maganalAl jain
prakAshak
shrI digambar jain svAdhyAyama.ndir TrasTa
sonaga.Dh.h.h 364250 (jilA : bhAvanagargujarAt)
f
a



Page -23 of 350
PDF/HTML Page 5 of 378
single page version

background image
-
prakAshakIy nivedan
‘bhagavAnashrIkundakunda-kahAnajainashAstramAlA’ke 99ve.n puShpakA‘mokShamArgaprakAshak’
granthakAyah hindI ChaThavA.N sa.nskaraN prakAshit karate hue ati prasannatA anubhUt ho rahI hai.
yah sa.nskaraN bhI piChale pA.Nchave.n sa.nskaraNake anurUp hI rakhA gayA hai. pUjya gurudev shrI
kAnajIsvAmIne, ‘mokShamArgaprakAshak’ par anek bAr pravachan dekar eva.n usake gambhIr rahasya
samajhAkar, mumukShusamAj par mahAn upakAr kiyA hai. paramopakArI pUjya gurudev shrI kAnajIsvAmI
eva.n svAnubhavavibhUShit pUjya bahinashrI champAbenake pAvan dharmopakArapratApase, un dono.nkI pavitra
sAdhanAbhUmi suvarNapurI (sonaga.Dh.h.h)me.n adhyAtmatattvapradhAn anekavidh dhArmik gatividhi chal rahI hai.n.
unakA lAbh lene hetu hindIbhAShI mumukShuvR^inda, apane AtmArthakI ujAgaratAke liye, varShame.n anek
bAr sonaga.Dh.h.h Ate rahate hai.n. un tattvarasik mumukShuvR^indakI bhAvanAko dhyAname.n lekar yah grantha
punaH prakAshit kiyA jA rahA hai.
is mahAn granthake adhyayanase mumukShu jIv, bhavabhIrutA sah tattvaj~nAnakI gahanatA samprApta
kar, apane AtmArthako visheSh puShTa kare.nyahI prashasta bhAvanA.
vi. sa.n. 2051, chaitra kR^iShNA 1
(bahinashrI-champAben-63vI.n-samyaktvajayantI)
satsAhityaprakAshanasamiti,
shrI di0 jain svAdhyAyamandir TrasTa,
sonaga.Dh.h.h 364250

Page -22 of 350
PDF/HTML Page 6 of 378
single page version

background image
-
upodghAt
is nikR^iShTa kAlame.n sa.nskR^it-prAkR^it bhAShAj~nAnakI atishay nyUnatAsA tathA shrI nirgra.nth
vItarAg mArgake gra.ntho.nke paThanapAThanakA ek prakArase abhAvasA ho rahA thA, us samayame.n (vikramakI
18vI.n shatAbdike antame.n aur 19vI.n shatAbdike Adime.n) DhunDhAhaDadesh (rAjasthAn)ke savAI
jayapur nagarame.n is ‘mokShamArga-prakAshak’ gra.nthake rachayitA, nirgrantha-vItarAgamArgake paramashraddhAvAn,
sAtishay buddhike dhArak aur vidvatjanamanavallabh AchAryakalpa pa.nDitapravar shrI ToDaramalajIkA
uday huA thA. Apake pitAkA nAm jogIdAs tathA mAtAkA nAm ra.nbhAdevI thA. Ap
‘kha.nDelavAl’ jAti va ‘godikA’ gotraj the. (‘godikA’ vah sa.nbhavataH ‘bho.nsA’ aur ‘ba.DjAtyA’
nAmak gotrakA hI nAmAntar hai.) ApakA gR^ihastha jIvan sAdhan sa.npanna thA.
Apake shikShAgurukA nAm ba.nsIdhar thA. tIvra buddhimattAke kAraN Ap shAstrapATh va
usake arthakA avadhAraN shIghra hI kar lete the. kushAgra meghAke kAraN ChoTI umrame.n va alpa
samayame.n hI jainasiddhAnta uparAnta, vyAkaraN, kAvya, Cha.nd, ala.nkAr, koSh Adi vividh viShayo.nme.n
Apane dakShatA prApta kar lI thI. hindI sAhityake digambar jain vidvAno.nme.n ApakA nAm khAs
ullekhanIy hai. hindI sAhityake gadya lekhak vidvAno.nme.n Ap pratham koTike vidvAn gine jAte
hai.n. vidvattAke anurUp ApakA svabhAv bhI vinamra va dayAlu thA. svAbhAvik komalatA,
sadAchAritA Adi sadguNo.nse ApakA jIvan sushobhit thA. aha.nkAr to Apako sparsha hI
nahI.n ka ra sakA thA. saumyamudrA parase ApakI A.ntarIk bhadratA tathA vAtsalyatAkA parichay sahaj
hI ho jAtA thA. ApakA rahanasahan bahut hI sAdagImay thA. AdhyAtmikatA to Apake
jIvaname.n otaprot ho gaI thI. shrImadbhagavatkundakundAchAryAdi maharShiyo.nke AdhyAtmik gra.ntho.nkA
unake adhyayan, manan va parishIlanaseApake-jIvan par bahut hI prabhAv pa.DA thA.
adhyAtmatattvakI charchA karate Ap Ana.ndase uChal jAte the aur shrotAgaN bhI sunakar gadgad
ho jAte the. sa.nskR^it tathA prAkR^it
dono.n bhAShAo.nke Ap us samayake advitIy va suyogya
vidvAn the. ApakA kShayopasham AshcharyakArI thA tathA vastusvarUpake vishleShaName.n ati hI dakSha
thA. ApakA AchAr va vyavahAr vivekayukta tathA mR^idu thA. Apake dvArA rachit gommaTasAr,
labdhisAr, kShapaNAsAr, trilokasAr, AtmAnushAsan aur puruShArthasiddhiupAy AdikI bhAShATIkAye.n
tathA is ‘mokShamArgaprakAshak’ nAmak ApakI svata.ntra rachanAke avalokanase yah j~nAt hotA hai
ki us samayame.n Apake jaisA svamat-paramatakA j~nAtA shAyad hI koI ho.

Page -21 of 350
PDF/HTML Page 7 of 378
single page version

background image
-
gommaTasAr Adi karaNAnuyog gra.nth itane gahan hai.n ki jisakA paThan-pAThan visheSh buddhi
va dhAraNAshaktivAle vidvAno.nko bhI kaShTasAdhya hai. is sa.nba.ndhame.n vidvAno.nkA anubhav sah yah
kahanA hai ki
gommaTasArake paThanakA kuCh rahasya to tab hI prApta hotA hai jab ki jIv
Ajanma sarva viShayo.nkA abhyAs Cho.D.h.h indriyanigrahatAse mAtra ek usIkA abhyAs rakhe.n.
gommaTasArakI bhA.Nti un jaise Apake anya TIkAgra.nth bhI itane hI mahAn hai.n. is parase in
gra.ntho.nke bhAShATIkAkAr kitane tIkShNabuddhike dhArak the, yah svayamev hI jhalakatA hai. Apane
apane ChoTese jIvanakAlame.n in mahAnagra.ntho.nkI TIkA likhI hai, itanA hI nahI.n varan itane alpa
samayame.n svamat
paramatake saika.Do.n gra.ntho.nke paThan-pAThanake sAth-sAth unakA marmasparshI gahan manan
bhI kiyA thA. yah bAt Apake is ‘mokShamArga-prakAshak’ gra.ntharUp rachanAke manan karanese
abhyAsIyo.nko svaya.n hI lakShagat ho jAy
aisA hai.
gommaTasAr Adi par Apane likhe bhAShATIkAgra.nth itane gahan hai.n ki unakA abhyAs
mAtra visheSh buddhimAn kar sakate hai.n; parantu alpa buddhiva.nt jIvo.nke liye likhA gayA yah
saral deshabhAShAmay ‘mokShamArgaprakAshak’ gra.nth aisA adbhut hai ki jisakI rahasyapUrNa ga.nbhIratA aur
sa.nkalanabuddhi viShayarachanAko dekh tIkShNa buddhiva.ntakI buddhi bhI Ashcharyachakit ho jAtI hai. is
gra.nthakA niShpakSha
ga.nbhIratAse avagAhan karane par j~nAt hotA hai kiyah koI sAdhAraN gra.nth nahI.n
hai, parantu ek ati uchchakoTikA mahatvapUrNa anokhA gra.ntharAj hai aur usake rachayitA bhI anek
Agamo.nke marmaj~na tathA pratibhAsa.npanna vidvAn hai.n. gra.nthake viShayo.nkA pratipAdan sarvako hitakar hai
aur mahAn ga.nbhIr AshayapUrvak huA hai.
is ‘mokShamArga-prakAshak’ gra.nthame.n nau adhikAr hai.n. usame.n navavA.N adhikAr apUrNa hai,
sheSh ATh adhikAr apane viShay-nirUpaName.n paripUrNa hai.n. pahale adhikArame.n ma.ngalAcharaN karaneke
pashchAt usakA prayojan batAkar bAdame.n gra.nthakI prAmANikatAkA digdarshan karAyA hai. tatpashchAt
shravaN-paThan karaneyogya shAstrakA, vaktA tathA shrotAke svarUpakA sapramAN vivechanakar ‘mokShamArga-
prakAshak’ gra.nthakI sArthakatA batAI gaI hai.
dUsare adhikArame.n sa.nsAr avasthAke svarUpakA sAmAnya digdarshan karAyA hai. usame.n
karmaba.ndhananidAn, nUtan ba.ndh vichAr, karma aur jIvakA anAdi sa.nba.ndh, amUrtik AtmAke sAth
mUrtik karmo.nkA sa.nba.ndh, un karmo.nke ‘ghAti-aghAti’ aise bhed, yog aur kaShAyase honevAle
yathAyogya karmaba.ndhakA nirdesh, ja.D.h.h-pudgal paramANuo.nkA yathAyogya karmaprakR^itirUp pariNamanakA
ullekh karake bhAvo.nse pUrvabaddha karmo.nkI avasthAme.n honevAle parivartanakA nirdesh karaneme.n AyA
[ 5 ]

Page -20 of 350
PDF/HTML Page 8 of 378
single page version

background image
-
hai. sAthame.n karmo.nke phaladAname.n nimitta-naimittiksa.nba.ndh aur bhAvakarmadravyakarmakA svarUp bhI
batAyA hai.
tIsare adhikArame.n sa.nsAraduHkh aur mokShasukhakA nirUpaN karate hue samasta duHkho.nkA mUlataH
kAraN aise mithyAtvake prabhAvakA kathan kiyA gayA hai, viShayo.nkI abhilAShA janit mohase utpanna
duHkhako tathA mohI jIvake duHkhanivR^ittike upAyako niHsAr batAkar duHkhanivR^ittikA sachchA upAy
batAyA hai, anya karmo.nke uday tathA darshanamoh tathA chAritramohake udayase honevAle duHkhakA
va unakI nivR^ittikA ullekh bhI kiyA gayA hai. ekendriyAdik jIvo.nke duHkhakA varNan karake
narakAdi chAro.n gatiyo.nke ghor kaShTa aur unako dUr karanekA sAmAnya-visheSh upAyo.nkA bhI vivechan
kiyA gayA hai. is tarah us adhikArame.n karmakI apekShAse va gatiyo.nkI apekShAse jIvake
duHkhakA varNanakar usase sa.npUrNa nivR^ittirUp (mokSha) sukhako siddhakar, un duHkho.nse nivR^ittike
upAyakA sAmAnya svarUp darshAyA gayA hai.
chauthe adhikArame.n mithyAdarshan-j~nAn-chAritra jo ki duHkhake mUl kAraN hai.n, unakA visheSh
nirUpaN karate hue prayojanabhUt va aprayojanabhUt padArtho.n tathA unake Ashrayase hotI rAg-dveShakI
pravR^ittikA svarUp batAyA gayA hai.
pA.Nchave.n adhikArame.n Agam va yuktike AdhArase vividh mato.nkI samIkShA karake gR^ihIt
mithyAtvakA bahut hI mArmik vivechan kiyA hai; sAthame.n hI anyamatake prAchIn gra.ntho.nke udAharaNo.n
dvArA jainadharmakI prAchInatA tathA mahattA puShTa kI hai, shvetAmbar sa.npradAy sa.nmat anek kalpanAo.n
tathA mAnyatAo.nkI samIkShA kI gaI hai; ‘aCherA.n (Ashcharya)’kA nirAkaraN karate hue
kevalIbhagavAnake AhAr-nihArakA pratiShedh tathA muniko vastra-pAtrAdi upakaraN rakhanekA niShedh
kiyA hai; sAth hI sAth DhU.N.Dhkamat (sthAnakavAsI)kI samIkShA karate hue muhapaTTIkA niShedh aur
pratimAdhArI shrAvak nahI.n honekI mAnyatAkA tathA mUrtipUjAke pratiShedhakA nirAkaraN bhI kiyA
gayA hai.
ChaTThave.n adhikArame.n gR^ihIt mithyAtvake nimitta kuguru, kudev aur kudharmakA svarUp batAkar
unakI sevAkA pratiShedh kiyA gayA hai; taduparA.nt anek yuktiyo.n dvArA grah, sUrya, chandra, gAy
aur sarpAdikakI pUjAkA bhI nirAkaraN kiyA hai.
sAtave.n adhikArame.n jain mithyAdR^iShTikA sA.ngopA.ng vivechan kiyA hai. isame.n sarvathA ekAnta
nishchayAvala.nbI jainAbhAs tathA sarvathA ekAnta vyavahArAvala.nbI jainAbhAso.nkA yuktipUrNa kathan karaneme.n
AyA hai; jisako pa.Dhte hI jainadR^iShTikA jo satyasvarUp hai, vah upas AtA hai aur vastusthitiko
[ 6 ]

Page -19 of 350
PDF/HTML Page 9 of 378
single page version

background image
-
athavA nishchay-vyavahAranayo.nkI dR^iShTiko nahI.n samajhanese kha.DI hotI viparIt kalpanAye.n nirmUl ho
jAtI hai.n. is mahatvapUrNa prakaraName.n pa.nDitajIne jaino.nke abhya.ntar mithyAtvake nirasanakA bahut
hI rochak aur siddhAntik vivechan kiyA hai tathA ubhay nayo.nkI sApekSha dR^iShTi spaShTa karate
hue dev-shAstra-guru sa.nba.ndhI bhaktikI anyathA pravR^ittikA nirAkaraN kiyA hai. antame.n samyaktva
sanmukh mithyAdR^iShTikA svarUp tathA kShayopasham, vishuddha, deshanA, prAyogya aur karaN
yah pA.Nch
labdhiyo.nkA nirdesh karate hue yah adhikAr pUrNa kiyA hai.
AThave.n adhikArame.n prathamAnuyog, karaNAnuyog, charaNAnuyog aur dravyAnuyogin chAr
anuyogo.nkA prayojan, svarUp, vivechan shailI darshAte hue unake sa.nba.ndhame.n honevAlI doSh
kalpanAo.nkA nirAkaraN karate hue, anuyogo.nkI sApekSha kathanashailIkA samullekh kiyA hai; sAthame.n
hI AgamAbhyAsakI preraNA bhI dI hai.
navave.n adhikArame.n mokShamArgakA svarUp-nirUpaNakA Ara.nbh karate hue mokShake kAraNabhUt
samyagdarshan, samyagj~nAn aur samyakchAritrain tIno.nme.nse mokShamArgake mUlakAraNabhUt samyagdarshanakA
bhI pUrA vivechan nahI.n likhA jA sakA hai. khed hai ki akAlik mR^ityu ho jAnese gra.nthakartA
is adhikAr va is gra.nthako pUrA nahI.n kar sake.n; yah apanA durbhAgya hai. kintu is adhikArame.n
jo kuCh kathan kiyA hai vah bahut hI saral aur sugam hai. use hR^idayaga.nm karanese samyagdarshanake
vibhinna lakShaNo.nkA samanvay sahaj hI ho jAtA hai aur unake svarUpakA bhI sAmAnya parichay
prApta hotA hai.
is tarah is gra.nthame.n charchit sabhI viShay athavA pramey gra.nthakartAke vishAl adhyayan,
anupam pratibhA aur siddhAntik anubhavakA saphal pariNAm hai aur vah gra.nthakartAkI jo
A.ntarik bhadratAkI mahattAkA dyotak hai.
is gra.nthakI khAs visheShatA yah hai ki usame.n ga.nbhIr va durUh charchAko ati saral
shabdo.nme.n anek draShTAnta aur yuktiyo.n dvArA samajhAnekA prayatna kiyA gayA hai. svaya.nne hI prashna
uThAkar usakA mArmik uttar diyA hai ki, jisase adhyayanakartAko bAdame.n koI sa.ndehakA avakAsh
na rahe. is gra.nthame.n jo kuCh vastuvivechan hai vah anek viShayo.n par prakAsh DAlanevAlA susa.nbaddha,
AshcharyakArak aur jainadarshanake mArmik rahasyo.nko samajhAneke liye ek advitIy chAbIke samAn
hai, arthAt isame.n nirgrantha pravachanake gahan mArmik rahasyo.nko gra.nthakArane jagah-jagah pragaT kiyA
hai.
anyamatanirAkaraNake viShayame.n likhanekA hetu koI paramatake prati dveSh pariNati karAnekA
[ 7 ]

Page -18 of 350
PDF/HTML Page 10 of 378
single page version

background image
-
nahI.n hai, kintu apane abhiprAyame.n us us mat sambandhIt jo koI dharmabuddhirUp abhiprAy ho,
vah abhiprAy Chu.DAnekA hai. ve svaya.n hI is sa.nba.ndhame.n is prakAr likhate hai.n ki : ‘‘yahA.N
nAnA prakArake mithyAdR^iShTiyo.nkA kathan kiyA hai, usakA prayojan itanA hI jAnanA ki
in
prakAro.nko pahachAnakar apaneme.n koI aisA doSh ho to use dUr karake samyakshraddhAnayukta honA,
parantu anyake aise doSh dekh kaShAyI nahI.n honA; kyo.nki apanA bhalA-burA to apane pariNAmo.nse
hotA hai; yadi anyako ruchivAn dekhe to kuCh upadesh dekar unakA bhI bhalA kare.’’
shrImAn pa.nDitapravar ToDaramalajI diga.nbar jainadharmake prabhAvak vishiShTa mahApuruSh the. unho.nne
mAtra Cha mAsame.n siddhAntakaumudI jaise kaThin vyAkaraNagra.nthakA abhyAs kiyA thA. apanI
kushAgrabuddhike prabhAvase unho.nne ShaDdarshanake gra.nth, bauddha, muslim tathA anya anek matamatAntaro.nke
gra.ntho.nkA adhyayan kiyA thA, shvetAmbar
sthAnakavAsIke sUtro.n tathA gra.ntho.nkA bhI avalokan kiyA
thA, tathA diga.nbar jain gra.ntho.nme.n shrI samayasAr, pa.nchAstikAyasa.ngrah, pravachanasAr, niyamasAr,
gommaTasAr, tattvArthasUtra, aShTapAhu.D.h.h, AtmAnushAsan, padmana.ndipa.nchavi.nshatikA, shrAvakamunidharmake prarUpak
anek shAstro.nkA tathA kathA-purANAdik anek shAstro.nkA abhyAs kiyA thA. in sarva shAstro.nke
abhyAsase ApakI buddhi bahut hI prakhar banI thI. shAstrasabhA, vyAkhyAnasabhA aur vivAdasabhAme.n
Ap bahut hI prasiddha the. is asAdhAraN prabhAvakapaneke kAraN Ap tatkAlIn rAjAko
bhI atishay priy ho gaye the. is rAjapriyatA tathA pA.nDityaprakharatAke kAraN anyadharmI Apake
sAth matsarabhAv karane lage the, kyo.nki Apake sAmane un anyadharmIyo.nke ba.De-ba.De vidvAn bhI
parAbhav ho jAte the. yadyapi Ap svaya.n kisI bhI vidharmIyo.nkA anupakAr nahI.n karate the;
parantu bane jahA.N tak unakA upakAr hI kiyA karate the, to bhI mAtsaryayukta manuShyo.nkA
matsaratAjanya kR^itya karanekA hI svabhAv hai; unake matsar va vairabhAvake kAraN hI pa.nDitajIkA
akAlik dehAnta ho gayA thA.
pa.nDit ToDaramalajIkI mR^ityuke sa.nba.ndhame.n ek duHkhad ghaTanAkA ullekh pa.n. bakhatarAm shAhake
‘buddhivilAs’ gra.nthame.n nimna prakArase kiyA gayA hai
‘‘tab bAhmaNanu matau yah kiyo, shiv uThAvako TaunA diyo.
tAmai sabai shrAvagI kaid, karike da.nD kiye nR^ip kaida..
guru terah-pa.nthanuko bhramI, ToDaramalla nAm sAhimI.
tAhi bhUp mAryo pal mA.nhi, gADayo mahi ga.ndagI tAhi..’’
isame.n spaShTa kiyA hai ki sa.nvat 1888ke bAd jayapurame.n jab jainadharmakA punaH visheSh
[ 8 ]

Page -17 of 350
PDF/HTML Page 11 of 378
single page version

background image
-
udyot hone lagA, tab jainadharmake prati dveSh rakhanevAle brAhmaN vah sahan na kar sake aur
isaliye unho.nne ek gupta ‘Sha.Dya.ntra’ rachA. unho.nne shivapi.nDIko ukhA.Dkar jaino.n par ‘ukhA.D.h.h
DAlanekA’ Arop lagAyA aur rAjA mAdhavasi.nhako, jaino.nke viruddha ukasAkar krodhit kiyA.
rAjAne satyAsatyakI kuCh bhI jAnakArI prApta kiye binA hI krodhavash sabhI jaino.nko rAtrime.n
kaidakar liyA tathA unake prasiddha vidvAn pa.nDit ToDaramallajIko paka.Dkar mAr DAlanekA hukam
de diyA. tadanusAr pa.nDitajIko hAthIke pA.Nvake nIche kacharavAkar maravA DAlA aur unake shabako
shaharakI ga.ndakIme.n daTavA diyA.
yah bAt prachalit hai ki jab pa.nDitajIko hAthIke pA.Nvake nIche .DAlaneme.n AyA aur
a.nkushake prahArapUrvak hAthIko, unake sharIrako kachar DAlaneko, prerit karaneme.n AyA tab hAthI
ekadam chillAkar ruk gayA. is tarah do bAr vah a.nkushake prahAr khA chukA, parantu pa.nDitajI
par apane pA.NvakA prahAr nahI.n kiyA. us par a.nkushake tIsare prahAr pa.DnekI taiyArI thI,
vahA.N pa.nDitajIne hAthIkI dashA dekhakar kahA ki
he gajendra! terA koI aparAdh nahI.n; jahA.N
prajAke rakShakane hI aparAdhIniraparAdhIkI parIkShA kiye binA mAr DAlanekA hukam de diyA
hai, vahA.N tu kyo.n vyartha hI a.nkushake prahAr sahatA hai? sa.nkoch Cho.D.h.h aur terA kArya kara.
yah vAkya sunakar hAthIne apanA kAm kiyA. rAjA mAdhavasi.nh (pratham)ko jab is
‘Sha.Dya.ntra’ke bAreme.n j~nAt huA tab unhe.n bahut hI duHkh huA aur apane adham kR^itya par
ve bahut paChatAye.
pa.nDitajIke jIvanakA mukhya dhyey ek sva-par kalyANakA hI thA. antara.ngame.n
kShayopashamavisheShase tathA bAhyame.n tarka vitarka pUrvak anek shAstro.nke adhyayanase ApakA vItarAg-
vij~nAn bhAv itanA ba.Dh.h.h gayA thA ki sA.nsArik kAryo.nse ve svaya.n prAyaH virakta hI rahA karate
the; aur dhArmik kAryo.nme.n itane tallIn rahA karate the ki bAhya jagatakI aur AsvAdya padArtho.nkI
unako kuCh bhI sudh nahI.n rahatI thI. is viShayame.n ek janashruti aisI bhI hai ki
jis samay
Ap gra.nth rachanA kar rahe the, us kAlame.n ApakI mAtAjIne khAdya padArtho.nme.n Chah mAsase namak
DAlanA Cho.D.h.h diyA thA. Cha mAs pashchAt shAstrarachanAkI orase ApakA upayog kuCh haTate
ek din Apane mAtAjIse pUChA : ‘mAjI! Aj Apane dAlame.n namak kyo.n nahI.n DAlA?’
yah sun mAtAjI bolI : ‘beTA, mai.n to Cha mAsase namak nahI.n DAlatI hU.N’. yah sab likhanekA
tAtparya itanA hI hai ki, Apake samayame.n Ap ek mahAn dharmAtmA, shreShTha, paropakArI, nirabhimAnI
tathA advitIy vidvAn the. jainasamAjake durbhAgyase hI aise mahAtmAkA asamay hI viyog huA,
parantu Apane svaya.nne to jIvanaparyanta jain samAj par ananya upakAr kiyA hai aur isaliye
[ 9 ]

Page -16 of 350
PDF/HTML Page 12 of 378
single page version

background image
-
hI samAjame.n ApakA sthAn avismaraNIy hai. mumukShu jIv to Aj bhI ApakA va Apake
guNo.nkA smaraN kar param sa.ntuShTa hote hai.n.
pa.nDit shrI To.DramalajI dvArA rachit yah ‘mokShamArga-prakAshak’ gra.nth Dhu.n.DhArI tathA hindI
bhAShAme.n anekabAr prakAshit ho chukA hai. ‘shrI di. jain svAdhyAyama.ndir TrasTane bhI ise gujarAtIme.n
nau bAr prakAshit kiyA hai. pUjya gurudevashrI kAnajIsvAmIke karakamalame.n yah gra.nth sarvapratham
vikram sa.nvat 1982me.n AyA. unho.nne bahut hI mananapUrvak is gra.nthakA gaharA avagAhan kiyA
thA. isakA avagAhan karate samay pUjya gurudevashrIkI pariNati itanI tallIn ho gaI thI
ki
unako na bhAye khAnA, na bhAye pInA yA na bhAye anya kuCh bhI kArya aur na bhAye
anya kuCh bhI bAtachIta. sthAnakavAsI sAdhuparyAyame.n ve pustak sAthame.n nahI.n rakhate the, parantu
mokShamArga-prakAshakakA sAtavA.N adhikAr visheSh achChA laganese (hAthase bArik akSharo.nse likhA)
use punaH punaH svAdhyAy karane hetu sAthame.n rakhA thA.
is tarah pUjya gurudevashrIko mokShamArga-prakAshak par atyanta bhakti honese is gra.nthake
bhAvo.nme.n koI parivartan na ho jAy is tarah pramANik anuvAd karAnekA pUjya gurudevashrIke
anurodhase nirNay liyA gayA. ataH pa.nDitajIkI svahastalikhit prati ki jisakI phoTo-prinTa
kopI digambar jain svAdhyAy mandir TrasTa, sonagaDh dvArA karAI gaI thI, usIke AdhArase gra.nthake
bhAvo.nko akShuNNa banAye rakhanekI dR^iShTiko mukhya rakhate hue, Adhunik hindI bhAShAme.n parivartan
karAyA gayA.
anuvAdakA sa.nshodhan-kArya shrI pa.n0 himmatalAl jeThAlAl shAh, B.Sc. sva0 shrI
rAmajIbhAI, bra0 chandubhAI Adine apanA amUlya samay dekar pUjya gurudevashrI kAnajIsvAmI samakSha
baiThakar kiyA hai. jisake liye TrasTa un sabakA AbhArI hai.
anuvAdak shrI maganalAlajI jainane bahut din tak sonaga.Dhme.n rahakar yah anuvAd kar
diyA thA, ataH TrasTa unakA bhI AbhArI hai.
pa.n0 shrI ToDaramalajIne pratham adhikArake antame.n Agam-abhyAsakI jo preraNA dI hai.
usakA ullekh karake yah upodghAt pUrNa karaneme.n AtA hai‘‘is jIvakA mukhya kartavya to
Agamaj~nAn hai. usake honese tattvo.nkA shraddhAn hotA hai, tattvo.nkA shraddhAn honese sa.nyam bhAv
hotA hai aur us Agamaj~nAnase Atmaj~nAnakI bhI prApti hotI hai; tab sahaj hI mokShakI prApti
hotI hai. dharmake anek a.ng hai.n, uname.n ekadhyAn binA usase U.NchA aur dharmakA a.ng nahI.n
[ 10 ]

Page -15 of 350
PDF/HTML Page 13 of 378
single page version

background image
-
hai; isaliye jis-tis prakAr Agam-abhyAs karanA yogya hai. punashcha, is gra.nthakA vA.NchanA,
sunanA, vichAranA bahut sugam hai
koI vyAkaraNAdikakA bhI sAdhan nahI.n chAhiye; isaliye
avashya isake abhyAsame.n pravarto. tumhArA kalyAN hogA.’’
amR^it-jayanti-mahotsav
vi. sa.n. 2044 shrAvaN (gujarAtI) vad-2
(bahinashrI champAbenakI-75vI.n janma-jayantI)
di. 29-8-88
sAhityaprakAshanasamiti
shrI di0 jain svAdhyAyama.ndir TrasTa,
sonaga.Dh.h.h364 250
[ 11 ]

Page -14 of 350
PDF/HTML Page 14 of 378
single page version

background image
-
pahalA adhikAr [pIThaba.ndh prarUpaN]
ma.ngalAcharaN -----------------------------------------1
araha.nto.nkA svarUp---------------------------------2
siddho.nkA svarUp -----------------------------------2
AchArya-upAdhyAy-sAdhukA sAmAnya svarUp -----3
AchAryakA svarUp ---------------------------------3
upAdhyAyakA svarUp -------------------------------4
sAdhukA svarUp ------------------------------------4
pUjyatvakA kAraN ---------------------------------4
araha.ntAdikase prayojanasiddhi ---------------------6
ma.ngalAcharaN karanekA kAraN ---------------------8
granthakI prAmANikatA aur Agam-paramparA -----9
apanI bAt--------------------------------------11
asatyapad rachanA pratiShedh ----------------------11
vA.nchane-sunane yogya shAstra ----------------------14
vaktAkA svarUp----------------------------------14
shrotAkA svarUp --------------------------------- 17
mokShamArgaprakAshak granthakI sArthakatA-----------18
dUsarA adhikAr [sa.nsAr avasthAkA svarUp]
karmabandhakA nidAn -----------------------22-32
karmo.nke anAdipanekI siddhi -------------------22
jIv aur karmo.nkI bhinnatA -------------------23
amUrtik AtmAse mUrtik karmo.nkA ba.ndhAn
kis prakAr hotA hai? ---------------------24
ghAti-aghAti karma aur unakA kArya -------24
nirbal ja.Dkarmo.n dvArA svabhAvakA
ghAt tathA bAhya sAmagrI milanA ----25
navIn bandha vichAr
yog aur usase honevAle prakR^itibandha,
pradeshabandha --------------------------------------26
kaShAyase sthiti aur anubhAgabandha ---------- 27
j~nAnahIn ja.D.h.h-pudgal paramANuo.nkA yathAyogya
prakR^itirUp pariNaman---------------------------28
sattArUp karmo.nkI avasthA----------------------29
karmo.nkI udayarUp avasthA ---------------------29
dravyakarma va bhAvakarmakA svarUp aur pravR^itti30
nokarmakA svarUp aur pravR^itti ----------------31
nityanigod aur itaranigod ------------------31
karmabandhanarUp rogake nimittase
honevAlI jIvakI avasthA -------------32-44
j~nAnAvaraN darshanAvaraNakarmodayajanya avasthA --32
matij~nAnakI parAdhIn pravR^itti--------------------33
shrutaj~nAnakI parAdhIn pravR^itti --------------------34
avadhij~nAn, manaHparyayaj~nAn, kevalaj~nAnakI
pravR^itti ------------------------------------------35
chakShu-achakShu-avadhi-kevaladarshanakI
pravR^itti ------------------------------------------35
mohanIyakarmodayajanya avasthA ------------------ 37
darshanamoharUp jIvakI avasthA-----------------38
chAritramoharUp jIvakI avasthA ---------------38
a.ntarAyakarmodayajanya avasthA-------------------41
vedanIyakarmodayajanya avasthA -------------------41
Ayukarmodayajanya avasthA ----------------------42
nAmakarmodayajanya avasthA -----------------------43
gotrakarmodayajanya avasthA ----------------------44
[ 12 ]
viShay-sUchI

Page -13 of 350
PDF/HTML Page 15 of 378
single page version

background image
-
tIsarA adhikAr
[sa.nsAraduHkh tathA mokShasukhakA nirUpaN]
sa.nsAraduHkh aur usakA mUlakAraN ------46-71
(ka) karmo.nkI apekShAse
j~nAnAvaraN aur darshanAvaraNake kShayopashamase
honevAlA duHkh aur usase nivR^itti -------46
mohanIyakarmake udayase honevAlA duHkh aur
usase nivR^itti ---------------------------------50
darshanamohase duHkh aur usase nivR^itti -------50
chAritramohase duHkh aur usase nivR^itti ------52
antarAyakarmake udayase honevAlA duHkh aur
usase nivR^itti --------------------------------- 57
vedanIyakarmake udayase honevAlA duHkh
aur usase nivR^itti --------------------------58
Ayukarmake udayase honevAlA duHkh
aur usase nivR^itti --------------------------61
nAmakarmake udayase honevAlA duHkh
aur usase nivR^itti --------------------------61
gotrakarmake udayase honevAlA duHkh
aur usase nivR^itti --------------------------62
(kha) paryAyakI apekShAse --------------------- 62
ekendriy jIvo.nke duHkh ------------------------62
vikalatray va asa.nj~nI pa.nchendriy
jIvo.nke duHkh-----------------------------65
sa.nj~nI pa.nchendriy jIvo.nke duHkh
narakagatike duHkh -----------------------------66
tirya.nchagatike duHkh ------------------------------66
manuShyagatike duHkh ------------------------------ 67
devagatike duHkh ---------------------------------68
(ga) duHkhakA sAmAnya svarUp --------------- 70
chAr prakArakI ichChAe.N ------------------------- 70
mokShasukh aur usakI prAptikA upAy --72-75
chauthA adhikAr
[mithyAdarshan-j~nAn-chAritrakA nirUpaN]
mithyAdarshanakA svarUp---------------------76-84
prayojanabhUt-aprayojanabhUt padArtha -------------- 78
mithyAdarshanakI pravR^itti ---------------------------80
jIv-ajIvatattva sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn --80
Asravatattva sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn --------82
ba.ndhatattva sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn ------------83
sa.nvaratattva sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn -----------83
nirjarAtattva sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn ---------83
mokShatattva sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn -----------84
puNya-pAp sa.nba.ndhI ayathArtha shraddhAn -----------84
mithyAj~nAnakA svarUp ---------------------85-88
mithyAchAritrakA svarUp --------------------88-94
iShTa-aniShTakI mithyA kalpanA ------------------89
rAg-dveShakA vidhAn va vistAr ---------------91
mohakI mahimA -----------------------------------93
pA.NchavA.n adhikAr [vividhamat-samIkShA]
sarvavyApI advait brahma ------------------ 96-124
sR^iShTikartAvAdakA nirAkaraN ---------------------99
lokake anAdinidhanapanekI puShTi ----------- 110
brahmase kulapravR^itti AdikA pratiShedh ------- 111
avatAr mImA.nsA ------------------------------ 112
yogamImA.nsA :
bhaktiyog mImA.nsA ---------------------------- 115
j~nAnayog mImA.nsA ----------------------------- 118
anyamat kalpit mokShamArgakI mImA.nsA----- 122
muslimamat sa.nba.ndhI vichAr ------------------- 123
anyamat nirUpit tattva-vichAr ------- 125-137
sA.nkhyamat -------------------------------------- 125
shivamat : naiyAyikamat ---------------------- 127
vaisheShikamat------------------------------------ 128
[ 13 ]

Page -12 of 350
PDF/HTML Page 16 of 378
single page version

background image
-
mImA.nsakamat ----------------------------------- 131
jaiminIyamat ----------------------------------- 132
bauddhamat --------------------------------------- 132
chArvAkamat ------------------------------------- 134
anyamat nirAkaraN upasa.nhAr --------------- 136
anyamato.nse jainamatakI tulanA -------- 137-144
anyamatake granthoddharaNo.nse jainadharmakI
samIchInatA aur prAchInatA------------------ 139
shvetAmbaramat vichAr ------------------ 145-167
anyali.ngase muktikA niShedh :
gR^ihasthamuktikA niShedh ------------------------ 146
strImuktikA niShedh ---------------------------- 147
shUdramuktikA niShedh ---------------------------- 147
aChero.nkA nirAkaraN ------------------------- 148
shvetAmbaramat kathit dev-guru-dharmakA
anyathA svarUp
devakA anyathA svarUp ---------------------- 149
gurukA anyathA svarUp---------------------- 152
dharmakA anyathA svarUp ----------------------- 157
DhU.Dhkamat vichAr :
pratimAdhArI shrAvak na honekI
mAnyAtAkA niShedh ------------------------- 160
mukhapaTTI AdikA niShedh -------------------- 161
mUrtipUjA niShedhakA nirAkaraN -------------- 162
ChaThavA.N adhikAr
[ kudev, kuguru aur kudharmakA pratiShedh ]
kudevakA nirUpaN aur usake
shraddhAnAdikakA niShedh ---------------- 168-275
vyantarAdikA svarUp aur unake
pUjanekA niShedh------------------------------- 169
kShetrapAl, padmAvatI Adi pUjanekA niShedh 173
kugurukA nirUpaN aur usake
shraddhAnAdikakA niShedh -------------- 175-187
kulAdi apekShA gurupanekA niShedh ---------- 175
shithilAchArakI poShak yuktiyA.N aur
unakA nirAkaraN -------------------------- 184
kudharmakA nirUpaN aur usake
shraddhAnAdikakA niShedh ---------------- 188-192
sAtavA.N adhikAr
[ jain mithyAdR^iShTiyo.nkA vivechan ]
nishchayAbhAsI mithyAdR^iShTi -------------- 193-213
nishchayAbhAsIkI svachChandatA aur
usakA niShedh ------------------------------ 200
keval nishchayAbhAsake avalambI
jIvakI pravR^itti ------------------------------- 206
vyavahArAbhAsI mithyAdR^iShTi ------------- 213-248
kulaapekShA dharmadhArak vyavahArAbhAsI------- 214
parIkShArahit Aj~nAnusArI dharmadhArak
vyavahArAbhAsI ------------------------------- 215
sA.nsArik prayojanArtha dharmadhArak
vyavahArAbhAsI ------------------------------- 218
ukta vyavahArAbhAsI dharmadhArako.nkI
sAmAnya pravR^itti ----------------------------- 220
dharmabuddhise dharmadhArak vyavahArAbhAsI ------- 221
samyagdarshanakA anyathArUp ------------------- 221
devabhaktikA anyathArUp---------------------- 221
gurubhaktikA anyathArUp --------------------- 223
shAstrabhaktikA anyathArUp ------------------- 223
saptatattvakA anyathArUp ---------------------- 224
jIv-ajIvatattvakA anyathArUp ------------ 225
AsravatattvakA anyathArUp ------------------ 226
bandhatattvakA anyathArUp ---------------------- 227
sa.nvaratattvakA anyathArUp --------------------- 227
gupti-------------------------------------------- 228
samiti ----------------------------------------- 228
[ 14 ]

Page -11 of 350
PDF/HTML Page 17 of 378
single page version

background image
-
dharma -------------------------------------------- 228
anuprekShA --------------------------------------- 229
parIShahajay------------------------------------- 229
chAritra ----------------------------------------- 229
nirjarAtattvakA anyathArUp ------------------- 230
mokShatattvakA anyathArUp --------------------- 233
samyagj~nAnakA anyathArUp -------------------- 235
samyakchAritrakA anyathArUp ----------------- 238
ubhayAbhAsI mithyAdR^iShTi --------------- 248-251
samyaktvasanmukh mithyAdR^iShTi ----------- 257-267
pA.Nch labdhiyo.nkA svarUp -------------------- 261
AThavA.N adhikAr [ upadeshakA svarUp ]
anuyogo.nkA prayojan ----------------- 268-271
prathamAnuyogakA prayojan ---------------------- 268
karaNAnuyogakA prayojan --------------------- 269
charaNAnuyogakA prayojan----------------------- 270
dravyAnuyogakA prayojan------------------------ 271
anuyogo.nke vyAkhyAnakA vidhAn ----- 271-286
prathamAnuyogake vyAkhyAnakA vidhAn---------- 271
karaNAnuyogake vyAkhyAnakA vidhAn --------- 275
charaNAnuyogake vyAkhyAnakA vidhAn --------- 277
dravyAnuyogake vyAkhyAnakA vidhAn --------- 284
anuyogo.nke vyAkhyAnakI paddhati ------ 286-287
vyAkaraN-nyAyAdi shAstro.nkA prayojan ------- 287
anuyogo.nme.n doSh-kalpanAo.nkA
nirAkaraN ----------------------------- 288-294
prathamAnuyogame.n doSh kalpanAkA nirAkaraN - 288
karaNAnuyogame.n doSh-kalpanAkA nirAkaraN -- 290
charaNAnuyogame.n doSh-kalpanAkA nirAkaraN -- 291
dravyAnuyogame.n doSh-kalpanAkA nirAkaraN --- 292
vyAkaraN-nyAyAdi shAstro.nkI upayogitA -- 294
anuyogo.nme.n dikhAI denevAle paraspar
virodhakA nirAkaraN ------------------ 294-303
anuyogo.nkA abhyAsakram--------------------- 304
nauvA.N adhikAr [ mokShamArgakA svarUp ]
AtmAkA hit mokSha hI hai ---------------- 305
puruShArthase hI mokShaprApti --------------------- 309
mokShamArgakA svarUp : ---------------- 313-339
samyagdarshanakA sachchA lakShaN :
tattvArtha sAt hI kyo.n? ------------------- 316
tattvArthashraddhAn lakShaName.n avyApti,
ativyApti aur asa.nbhavadoShakA
parihAr----------------------------------------- 319
samyaktvake vibhinna lakShaNo.nkA samanvay ---- 323
samyaktvake bhed aur unakA svarUp------ 330
samyagdarshanake ATh a.ng -------------------- 338
samyagdarshanake pachchIs doSh ------------------- 339
[ 15 ]
parishiShTa
parishiShTa 1samAdhimaraN svarUp ----------------- :pa.nDit gumAnIrAmajI340
parishiShTa 2rahasyapUrNa chiThThI --------------------- :pa.nDit ToDaramalajI341
parishiShTa 3paramArthavachanikA ---------------------- :pa.nDit banArasIdAsajI350
parishiShTa 4upAdAn-nimittakI chiThThI------------ :pa.nDit banArasIdAsajI356

Page -10 of 350
PDF/HTML Page 18 of 378
single page version

background image
-
[ 16 ]
shrI sarvaj~najinavANI namastasyai
shAstra-svAdhyAyakA prArambhik ma.ngalAcharaN
OM namaH siddhebhyaH, OM jay jay, namostu! namostu!! namostu!!!
Namo ariha.ntANa.n, Namo siddhANa.n, NamoAiriyANa.n,
Namo uvajjhAyANa.n, Namo loe savvasAhUNa.n.
o.nkAra.n vindusa.nyukta.n, nitya.n dhyAyanti yoginaH.
kAmada.n mokShada.n chaiv, o.nkArAy namonamaH..1..
aviralashabdaghanaughaprakShAlitasakalabhUtalamalakala.nkA.
munibhirupAsitatIrthA sarasvatI haratu no duritAn..2..
aj~nAnatimirAndhAnA.n j~nAnA~njanashalAkayA.
chakShurunmIlita.n yen tasmai shrIguruve namaH..3..
.. shrI paramaguruve namaH; paramparAchAryagurave namaH..
sakalakaluShavidhva.nsaka.n, shreyasA.n parivardhaka.n, dharmasambandhaka.n, bhavyajIvamanaH-
pratibodhakArakamida.n grantha shrI mokShamArga prakAshak nAmadheya.n, tasyamUlagranthakartAraH
shrIsarvaj~nadevAstaduttaragranthakartAraH shrIgaNadharadevAH pratigaNadharadevAsteShA.n vachonusAramAsAdya
shrI AchAryakalpa pa.nDitapravar shrI ToDaramalajI virachita.n.
shrotAraH sAvadhAnatayA shrR^iNvantu.
ma.ngala.n bhagavAn vIro, ma.ngala.n gautamo gaNI.
ma.ngala.n kundakundArdyo, jainadharmostu ma~N.hgalam..

Page -9 of 350
PDF/HTML Page 19 of 378
single page version

background image
-
OM
namaH siddhebhyaH
AchAryakalpa pa.nDit ToDaramalajI kR^it
mokShamArgaprakAshak
pahalA adhikAr
pIThaba.ndh prarUpaN
ath, mokShamArga prakAshak nAmak shAstra likhA jAtA hai.
[ ma.ngalAcharaN ]
dohAma.ngalamay ma.ngalakaraN, vItarAg-vij~nAn.
namau.n tAhi jAtai.n bhaye, araha.ntAdi mahAn..1..
kari ma.ngal karihau.n mahA, gra.nthakaranako kAj.
jAtai.n milai samAj sab, pAvai nijapad rAj..2..
ath, mokShamArgaprakAshak nAmak shAstrakA uday hotA hai. vahA.N ma.ngal karate hai.n :
Namo araha.ntANa.n, Namo siddhANa.n, Namo AyariyANa.n.
Namo uvajjhAyANa.n, Namo loe savvasAhUNa.n..
yah prAkR^itabhAShAmay namaskArama.ntra hai so mahAma.ngalasvarUp hai. tathA isakA sa.nskR^it aisA
hotA hai :
namo.arhadbhyaH. namaH siddhebhyaH, namaH AchAryebhyaH, namaH upAdhyAyebhyaH, namo loke
sarvasAdhubhyaH. tathA isakA artha aisA haiHnamaskAr araha.nto.nko, namaskAr siddho.nko, namaskAr
AchAryo.nko, namaskAr upAdhyAyo.nko, namaskAr lokame.n samasta sAdhuo.nko. isaprakAr isame.n
namaskAr kiyA, isaliye isakA nAm namaskArama.ntra hai.
ab, yahA.N jinako namaskAr kiyA unake svarUpakA chintavan karate hai :
pahalA adhikAr ][ 1

Page -8 of 350
PDF/HTML Page 20 of 378
single page version

background image
-
2 ] [ mokShamArgaprakAshak
araha.nto.nkA svarUp
vahA.N pratham araha.nto.nke svarUpakA vichAr karate hai.nHjo gR^ihasthapanA tyAgakar, munidharma
a.ngIkAr karake, nijasvabhAvasAdhan dvArA chAr ghAtikarmo.nkA kShay karakeana.ntachatuShTayarUp
virAjamAn hue; vahA.N ana.ntaj~nAn dvArA to apane ana.ntaguN-paryAy sahit samasta jIvAdi dravyo.nko
yugapat visheShapanese pratyakSha jAnate hai.n, ana.ntadarshan dvArA unakA sAmAnya avalokan karate hai.n,
ana.ntavIrya dvArA aisI sAmarthyako dhAraN karate hai.n, ana.ntasukh dvArA nirAkul paramAnandakA anubhav
karate hai.n. punashcha, jo sarvathA sarva rAg-dveShAdi vikArabhAvo.nse rahit hokar shA.ntarasarUp pariNamit
hue hai.n; tathA kShudhA-tR^iShAdi samasta doSho.nse mukta hokar devAdhidevapaneko prApta hue hai.n; tathA Ayudh-
a.nbarAdik va a.ngavikArAdik jo kAm-krodhAdi ni.ndyabhAvo.nke chihna unase rahit jinakA param
audArik sharIr huA hai; tathA jinake vachano.nse lokame.n dharmatIrtha pravartatA hai, jisake dvArA
jIvo.nkA kalyAN hotA hai; tathA jinake laukik jIvo.nko prabhutva mAnaneke kAraNarUp anek
atishay aur nAnAprakArake vaibhavakA sa.nyuktapanA pAyA jAtA hai; tathA jinakA apane hitake
artha gaNadhar
indrAdik uttam jIv sevan karate hai.n.
aise sarvaprakArase pUjane yogya shrI
araha.ntadev hai.n, unhe.n hamArA namaskAr ho.
siddho.nkA svarUp
ab, siddho.nkA svarUp dhyAte hai.nHjo gR^ihastha-avasthAko tyAgakar, munidharmasAdhan dvArA
chAr ghAtikarmo.nkA nAsh hone par ana.ntachatuShTay svabhAv pragaT karake, kuCh kAl pIChe chAr
aghAtikarmo.nke bhI bhasma hone par param audArik sharIrako bhI Cho.Dkar Urdhvagaman svabhAvase
lokake agrabhAgame.n jAkar virAjamAn hue; vahA.N jinako samasta paradravyo.nkA sambandha ChUTanese
mukta avasthAkI siddhi huI, tathA jinake charam sharIrase ki.nchit nyUn puruShAkAravat Atmapradesho.nkA
AkAr avasthit huA, tathA jinake pratipakShI karmo.nkA nAsh huA, isaliye samasta samyaktva-
j~nAn-darshanAdik Atmik guN sampUrNatayA apane svabhAvako prApta hue hai.n, tathA jinake nokarmakA
sambandha dUr huA, isaliye samasta amUrttatvAdik Atmik dharma pragaT hue hai.n, tathA jinake
bhAvakarmakA abhAv huA, isaliye nirAkul Anandamay shuddhasvabhAvarUp pariNaman ho rahA hai;
tathA jinake dhyAn dvArA bhavya jIvo.nko svadravya
paradravyakA aur aupAdhikabhAv
svabhAvabhAvo.nkA
vij~nAn hotA hai, jisake dvArA un siddho.nke samAn svaya.n honekA sAdhan hotA hai. isaliye
sAdhane yogya jo apanA shuddhasvarUp use darshAneko pratibimba samAn hai.n tathA jo kR^itakR^itya hue
hai.n, isaliye aise hI ana.ntakAl parya.nt rahate hai.n.
aise niShpanna hue siddhabhagavAnako hamArA
namaskAr ho.