-
pAnchavAn adhikAr ][ 147
strImuktikA niShedh
tathA strIko mokSha kahate hain; so jisase saptam narak gamanayogya pAp na ho sake, usase
mokSha kA kAraN shuddhabhAv kaise hogA? kyonki jisake bhAv dRuDh hon, vahI utkRuShTa pAp va
dharma utpanna kar sakatA hai. tathA strIke nishank ekAntamen dhyAn dharanA aur sarva parigrahAdikakA
tyAg karanA sambhav nahIn hai.
yadi kahoge — ek samayamen puruShavedI va strIvedI va napunsakavedIko siddhi honA siddhAntamen
kahI hai, isaliye strIko mokSha mAnate hain. parantu yahAn vah bhAvavedI hai yA dravyavedI hai?
yadi bhAvavedI hai to ham mAnate hI hain; tathA dravyavedI hai to puruSh-strIvedI to lokamen prachur
dikhAI dete hain, aur napunsak to koI virale dikhate hain; to ek samayamen mokSha jAne vAle
itane napunsak kaise sambhav hain? isaliye dravyavedakI apekShA kathan nahIn banatA.
tathA yadi kahoge — navaven guNasthAn tak ved kahe hain; so bhI bhAvavedakI apekShA hI
kathan hai. dravyavedakI apekShA ho to chaudahaven guNasthAnaparyanta vedakA sadbhAv kahanA sambhav
ho.
isaliye strIko mokShakA kahanA mithyA hai.
shUdramuktikA niShedh
tathA shUdronko mokSha kahate hain; parantu chANDAlAdikako uttam ku lavAlA gRuhastha
sanmAnAdikapUrvak dAnAdik kaise denge? lokaviruddha hotA hai. tathA nIch kulavAlonke uttam
pariNAm nahIn ho sakate. tathA gotrakarmakA uday to pancham guNasthAnaparyanta hI hai; Uparake
guNasthAn chaDhe binA mokSha kaise hogA? yadi kahoge — sanyam dhAraN karaneke pashchAt usake uchcha
gotrakA uday kahate hain; to sanyam dhAraN karane — na karanekI apekShAse nIch-uchcha gotrakA uday
ThaharA. aisA honese asanyamI manuShya, tIrthankar, kShatriyAdikako bhI nIch gotrakA uday ThaharegA.
yadi unake kul- apekShA uchcha gotrakA uday kahoge to chANDAlAdikake bhI kul-apekShA hI
nIch gotrakA uday kaho. usakA sadbhAv tumhAre sUtrommen bhI pancham guNasthAnaparyanta hI kahA
hai. so kalpit kahanemen pUrvApar virodh hogA hI hogA; isaliye shUdronko mokSha kahanA mithyA
hai.
is prakAr unhonne sarvako mokShakI prApti kahI; so usakA prayojan yah hai ki sarvako
bhalA mAnanA, mokShakI lAlach denA aur apane kalpit matakI pravRutti karanA. parantu vichAr
karane par mithyA bhAsit hotA hai.