-
216 ] [ mokShamArgaprakAshak
phi ra vah kahatA hai — chhadmasthase anyathA parIkShA ho jAye to vah kyA kare?
samAdhAna — sachchI-jhUThI donon vastuonko kasanese aur pramAN chhoDakar parIkShA karanese
to sachchI hI parIkShA hotI hai. jahAn pakShapAtake kAraN bhale prakAr parIkShA na kare vahIn anyathA
parIkShA hotI hai.
tathA vah kahatA hai ki shAstrommen paraspar-viruddha kathan to bahut hain, kin-kinakI parIkShA
kI jAye?
samAdhAna — mokShamArgamen dev-guru-dharma, jIvAdi tattva va bandha-mokShamArga prayojanabhUt hain, so
inakI parIkShA kar lenA. jin shAstrommen yah sachche kahe hon unakI sarva AgnA mAnanA, jinamen
yah anyathA prarUpit kiye hon unakI AgnA nahIn mAnanA.
jaise — lokamen jo puruSh prayojanabhUt kAryommen jhUTh na bole, vah prayojanarahit kAryommen
kaise jhUTh bolegA? usI prakAr jis shAstramen prayojanabhUt devAdikakA svarUp anyathA nahIn
kahA, usamen prayojanarahit dvIp-samudrAdikakA kathan anyathA kaise hogA? kyonki devAdikakA
kathan anyathA karanese vaktAke viShay-kaShAyakA poShaN hotA hai.
prashna — devAdikakA anyathA kathan to viShay-kaShAyavash kiyA; parantu unhIn shAstrommen
anya kathan anyathA kisaliye kiye?
samAdhAna — yadi ek hI kathan anyathA kare to usakA anyathApanA shIghra pragaT ho
jAyegA aur bhinna paddhati ThaharegI nahIn; isaliye bahut kathan anyathA karanese bhinna paddhati
ThaharegI. vahAn tuchchhabuddhi bhramamen paD jAte hain ki yah bhI mat hai, yah bhI mat hai. isaliye
prayojanabhUtakA anyathApanA milAneke liye aprayojanabhUt kathan bhI anyathA bahut kiye hain. tathA
pratIti karAneke artha koI-koI sachche kathan bhI kiye hain. parantu jo chatur ho so bhramamen nahIn
paDatA. prayojanabhUt kathanakI parIkShA karake jahAn satya bhAsit ho, us matakI sarva AgnA mAne.
so parIkShA karane par jainamat hI bhAsit hotA hai — anya nahIn; kyonki isake vaktA
sarvagna-vItarAg hain, ve jhUTh kisaliye kahenge? isaprakAr jinAgnA mAnanese jo sachchA shraddhAn ho,
usakA nAm AgnAsamyaktva hai. aur vahAn ekAgra chintavan honese usIkA nAm AgnAvichay-
dharmadhyAn hai.
yadi aisA na mAnen aur binA parIkShA kiye hI AgnA mAnanese samyaktva va dharmadhyAn
ho jAye to jo dravyalingI AgnA mAnakar muni hue, AgnAnusAr sAdhan dvArA graiveyak paryanta
jAte hain; unake mithyAdRuShTipanA kaise rahA? isaliye kuchh parIkShA karake AgnA mAnane par hI