-
236 ] [ mokShamArgaprakAshak
likhate? bAlak totalA bole, parantu baDe to nahIn bolate. tathA ek deshakI bhAShArUp shAstra
dUsare deshamen jAye, to vahAn usakA artha kaise bhAsit hogA? isaliye prAkRit, sanskRitAdi shuddha
shabdarUp grantha rache hain.
tathA vyAkaraNake binA shabdakA artha yathAvat bhAsit nahIn hotA; nyAyake binA lakShaN,
parIkShA Adi yathAvat nahIn ho sakate — ityAdi. vachan dvArA vastuke svarUpakA nirNay
vyAkaraNAdi binA bhalI-bhAnti na hotA jAnakar unakI AmnAy anusAr kathan kiyA hai.
bhAShAmen bhI unakI thoDI-bahut AmnAy Ane par hI upadesh ho sakatA hai; parantu bahut AmnAyase
bhalI-bhAnti nirNay ho sakatA hai.
phi ra kahoge ki aisA hai to ab bhAShArUp grantha kisaliye banAte hain ?
samAdhAna — kAladoShase jIvonkI mandabuddhi jAnakar kinhIn jIvonke jitanA gnAn hogA
utanA hI hogA — aisA vichArakar bhAShAgrantha rachate hain — isaliye jo jIv vyAkaraNAdikA
abhyAs na kar saken unhen aise granthon dvArA hI abhyAs karanA.
tathA jo jIv shabdonkI nAnA yuktiyonsahit artha karaneke liye hI vyAkaraNakA avagAhan
karate hain, vAdAdi karake mahant honeke liye nyAyakA avagAhan karate hain aur chaturAI pragaT
karaneke liye kAvyakA avagAhan karate hain, — ityAdi laukik prayojanasahit inakA abhyAs
karate hain ve dharmAtmA nahIn hain. inakA ban sake utanA thoDA-bahut abhyAs karake Atmahitake
artha jo tattvAdikakA nirNay karate hain vahI dharmAtmA – paNDit jAnanA.
tathA kitane hI jIv puNya-pApAdik phalake nirUpak purANAdik shAstronkA; puNya-
pApakriyAke nirUpak AchArAdi shAstronkA, tathA guNasthAn – mArgaNA, karmaprakRiti, trilokAdike
nirUpak karaNAnuyogake shAstronkA abhyAs karate hain, parantu yadi Ap inakA prayojan nahIn
vichArate, tab to tote jaisA hI paDhanA huA aur yadi inakA prayojan vichArate hain to vahAn
pApako burA jAnanA, puNyako bhalA jAnanA, guNasthAnAdikakA svarUp jAn lenA, tathA jitanA
inakA abhyAs karenge utanA hamArA bhalA hai, — ityAdi prayojanakA vichAr kiyA hai; so isase
itanA to hogA ki narakAdi nahIn honge, svargAdik honge; parantu mokShamArgakI to prApti hogI
nahIn.
pratham sachchA tattvagnAn ho; vahAn phi ra puNya-pApake phalako sansAr jAne, shuddhapayogase
mokSha mAne, guNasthAnAdirUp jIvakA vyavahAranirUpaN jAne; ityAdi jyonkA tyon shraddhAn karatA
huA inakA abhyAs kare to samyaggnAn ho.