-
rahasyapUrNa chiThThI ][ 347
hai. usIprakAr anubhavamen AtmA pratyakShakI bhAnti yathArtha pratibhAsit hotA hai, isaliye is
nyAyase AtmAkA bhI pratyakSha jAnanA hotA hai – aisA kahen to doSh nahIn hai. kathan to anek
prakArase hai, vah sarva Agam-adhyAtma shAstronse jaise virodh na ho vaise vivakShAbhedase kathan
jAnanA.
yahAn prashna – aisA anubhav kaunase guNasthAnamen hotA hai?
usakA samAdhAna – chauthese hI hotA hai, parantu chauthemen to bahut kAlake antarAlase hotA
hai aur Uparake guNasthAnommen shIghra-shIghra hotA hai.
phi ra yahAn prashna – anubhav to nirvikalpa hai, vahAn Uparake aur nIcheke guNasthAnommen bhed
kyA?
usakA samAdhAna – pariNAmonkI magnatAmen visheSh hai. jaise do puruSh nAm lete hain aur
dononke hI pariNAm nAmamen hain; vahAn ekako to magnatA visheSh hai aur ekako thoDI hai –
usIprakAr jAnanA.
phi ra prashna – yadi nirvikalpa anubhavamen koI vikalpa nahIn hai to shukladhyAnakA pratham bhed
pRuthaktvavitarkavichAr kahA, vahAn ‘pRuthaktvavitarka’ — nAnA prakArake shrutakA ‘vichAr’ — artha-vyanjan-
yog – sankramaN — aisA kyon kahA?
samAdhAna – kathan do prakAr hai – ek sthUlarUp hai, ek sUkShmarUp hai. jaise sthUlatAse
to chhaThaven hI guNasthAnamen sampUrNa brahmacharya vrat kahA aur sUkShmatAse navaven guNasthAn tak maithun
sangnA kahI; usIprakAr yahAn anubhavamen nirvikalpatA sthUlarUp kahate hain. tathA sUkShmatAse
pRuthaktvavitarka vichArAdik bhed va kaShAyAdik dasaven guNasthAn tak kahe hain. vahAn apane jAnanemen
va anyake jAnanemen Aye aise bhAvakA kathan sthUl jAnanA, tathA jo Ap bhI na jAne aur
kevalI bhagavAn hI jAnen – aise bhAvakA kathan sUkShma jAnanA. charaNAnuyogAdikamen sthUlakathanakI
mukhyatA hai aur karaNAnuyogamen sUkShmakathanakI mukhyatA hai; – aisA bhed anyatra bhI jAnanA.
isaprakAr nirvikalpa anubhavakA svarUp jAnanA.
tathA bhAIjI, tumane tIn dRuShTAnta likhe va dRuShTAntamen prashna likhA, so dRuShTAnta sarvAng
milatA nahIn hai. dRuShTAnta hai vah ek prayojanako batalAtA hai; so yahAn dvitIyAkA vidhu
(chandramA), jalabindu, agnikaNikA – yah to ekadesh hain aur pUrNamAsIkA chandra, mahAsAgar tathA
agnikuNDa – yah sarvadesh hain. usIprakAr chauthe guNasthAnamen AtmAke gnAnAdiguN ekadesh pragaT