-
62 ] [ mokShamArgaprakAshak
vedanIyakA kathan karate hue kiyA vaisA yahAn bhI jAnanA. vedanIy aur nAmamen sukh-dukhake
kAraNapanekI samAnatAse nirUpaNakI samAnatA jAnanA.
gotrakarmake udayase honevAlA dukh aur usase nivRutti
tathA gotrakarmake udayase uchcha-nIch kulamen utpanna hotA hai. vahAn uchcha kulamen utpanna hone
par apaneko UnchA mAnatA hai aur nIch kulamen utpanna hone par apaneko nIchA mAnatA hai. vahAn,
kul palaTanekA upAy to isako bhAsit nahIn hotA, isaliye jaisA kul prApta kiyA usImen
apanApan mAnatA hai. parantu kul kI apekShA UnchA-nIchA mAnanA bhram hai. koI uchcha kulavAlA
nindya kArya kare to vah nIchA ho jAye aur nIch kulamen koI shlAghya kArya kare to vah UnchA
ho jAye. lobhAdikase uchcha kulavAle nIche kulavAlekI sevA karane lag jAte hain.
tathA kul kitane kAl rahatA hai? paryAy chhUTane par kulakI badalI ho jAtI hai; isaliye
uchcha-nIch kulase apaneko UnchA-nIchA mAnane par uchcha kulavAleko nIchA honeke bhayakA aur
nIch kulavAle ko prApta kiye hue nIchepanakA dukh hI hai.
isakA sachchA upAy yahI hai ki — samyagdarshanAdik dvArA uchcha-nIch kulamen harSha-viShAd
na mAne. tathA unhInse jisakI phi ra badalI nahIn hotI aisA sabase UnchA siddhapad prApta karatA
hai tab sab dukh miT jAte hain aur sukhI hotA hai.
is prakAr karmodayakI apekShA mithyAdarshanAdikake nimittase sansAramen dukh hI dukh pAyA
jAtA hai, usakA varNan kiyA.
(kha) paryAyakI apekShAse
paryAyonkI apekShAse ab, isI dukhakA varNan karate hain —
ekendriy jIvonke dukh
is sansAramen bahut kAl to ekendriy paryAyamen hI bItatA hai. isaliye anAdihIse
to nityanigodamen rahanA hotA hai; phi ra vahAnse nikalanA aisA hai jaisA bhADamen bhunjate hue chanekA
uchaT jAnA. is prakAr vahAnse nikalakar anya paryAy dhAraN kare to trasamen to bahut thoDe
hI kAl rahatA hai; ekendriyamen hI bahut kAl vyatIt karatA hai.
vahAn itaranigodamen bahut kAl rahanA hotA hai tathA kitane kAl tak pRithvI, ap,
tej, vAyu aur pratyek vanaspatimen rahanA hotA hai. nityanigodase nikalakar bAdamen trasamen rahanekA
utkRuShTa kAl to sAdhik do hajAr sAgar hI hai tathA ekendriyamen rahanekA utkRuShTa kAl asankhyAt