-
૯૪ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
હૈ. ધનાદિક સામગ્રી કિસીકી કિસીકે હોતી દેખી જાતી હૈ, યહ ઉન્હેં અપની માનતા હૈ.
તથા શરીરકી અવસ્થા ઔર બાહ્ય સામગ્રી સ્વયમેવ ઉત્પન્ન હોતી તથા વિનષ્ટ હોતી દિખાઈ દેતી
હૈ, યહ વૃથા સ્વયં કર્ત્તા હોતા હૈ. વહાઁ જો કાર્ય અપને મનોરથકે અનુસાર હોતા હૈ ઉસે
તો કહતા હૈ — ‘મૈંને કિયા’; ઔર અન્યથા હો તો કહતા હૈ — ‘મૈં ક્યા કરૂઁ?’ ઐસા હી હોના
થા અથવા ઐસા ક્યોં હુઆ? — ઐસા માનતા હૈ. પરન્તુ યા તો સર્વથા કર્ત્તા હી હોના થા
યા અકર્ત્તા રહના થા, સો વિચાર નહીં હૈ.
તથા મરણ અવશ્ય હોગા ઐસા જાનતા હૈ, પરન્તુ મરણકા નિશ્ચય કરકે કુછ કર્ત્તવ્ય
નહીં કરતા; ઇસ પર્યાય સમ્બન્ધી હી યત્ન કરતા હૈ. તથા મરણકા નિશ્ચય કરકે કભી તો
કહતા હૈ કિ — મૈં મરૂઁગા ઔર શરીરકો જલા દેંગે. કભી કહતા હૈ — મુઝે જલા દેંગે.
કભી કહતા હૈ — યશ રહા તો હમ જીવિત હી હૈં. કભી કહતા હૈ — પુત્રાદિક રહેંગે તો
મૈં હી જીઊઁગા. — ઇસ પ્રકાર પાગલકી ભાઁતિ બકતા હૈ, કુછ સાવધાની નહીં હૈ.
તથા અપનેકો પરલોકમેં જાના હૈ યહ પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ; ઉસકે તો ઇષ્ટ-અનિષ્ટકા યહ
કુછ ભી ઉપાય નહીં કરતા ઔર યહાઁ પુત્ર, પૌત્ર આદિ મેરી સન્તતિમેં બહુત કાલ તક ઇષ્ટ
બના રહે — અનિષ્ટ ન હો; ઐસે અનેક ઉપાય કરતા હૈ. કિસીકે પરલોક જાનેકે બાદ ઇસ
લોકકી સામગ્રી દ્વારા ઉપકાર હુઆ દેખા નહીં હૈ, પરન્તુ ઇસકો પરલોક હોનેકા નિશ્ચય હોને
પર ભી ઇસ લોકકી સામગ્રીકા હી પાલન રહતા હૈ.
તથા વિષય-કષાયોંકી પરિણતિસે તથા હિંસાદિ કાર્યોં દ્વારા સ્વયં દુઃખી હોતા હૈ,
ખેદખિન્ન હોતા હૈ, દૂસરોંકા શત્રુ હોતા હૈ, ઇસ લોકમેં નિંદ્ય હોતા હૈ, પરલોકમેં બુરા હોતા
હૈ — ઐસા સ્વયં પ્રત્યક્ષ જાનતા હૈ તથાપિ ઉન્હીંમેં પ્રવર્તતા હૈ. — ઇત્યાદિ અનેક પ્રકારસે પ્રત્યક્ષ
ભાસિત હો ઉસકા ભી અન્યથા શ્રદ્ધાન કરતા હૈ, જાનતા હૈ, આચરણ કરતા હૈ; સો યહ
મોહકા માહાત્મ્ય હૈ.
ઇસ પ્રકાર યહ જીવ અનાદિસે મિથ્યાદર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ પરિણમિત હો રહા હૈ. ઇસી
પરિણમનસે સંસારમેં અનેક પ્રકારકા દુઃખ ઉત્પન્ન કરનેવાલે કર્મોંકા સમ્બન્ધ પાયા જાતા હૈ.
યહી ભાવ દુઃખોંકે બીજ હૈં અન્ય કોઈ નહીં.
ઇસલિયે હે ભવ્ય! યદિ દુઃખોંસે મુક્ત હોના ચાહતા હૈ તો ઇન મિથ્યાદર્શનાદિક
વિભાવભાવોંકા અભાવ કરના હી કાર્ય હૈ; ઇસ કાર્યકે કરનેસે તેરા પરમ કલ્યાણ હોગા.
ઇતિ શ્રી મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક નામક શાસ્ત્રમેં મિથ્યાદર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રકે નિરૂપણરૂપ
ચૌથા અધિકાર સમાપ્ત હુઆ ..૪..