-
૯૬ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
કુદેવ-કુગુરુ-કુધર્મ ઔર કલ્પિત તત્ત્વોંકા શ્રદ્ધાન તો મિથ્યાદર્શન હૈ. તથા જિનમેં
વિપરીત નિરૂપણ દ્વારા રાગાદિકા પોષણ કિયા હો ઐસે કુશાસ્ત્રોંમેં શ્રદ્ધાનપૂર્વક અભ્યાસ સો
મિથ્યાજ્ઞાન હૈ. તથા જિસ આચરણમેં કષાયોંકા સેવન હો ઔર ઉસે ધર્મરૂપ અંગીકાર કરેં
સો મિથ્યાચારિત્ર હૈ.
અબ, ઇન્હીંકો વિશેષ બતલાતે હૈંઃ —
ઇન્દ્ર, લોકપાલ ઇત્યાદિ; તથા અદ્વૈત બ્રહ્મ, રામ, કૃષ્ણ, મહાદેવ, બુદ્ધ, ખુદા, પીર, પૈગમ્બર
ઇત્યાદિ; તથા હનુમાન, ભૈરોં, ક્ષેત્રપાલ, દેવી, દહાડી, સતી ઇત્યાદિ; તથા શીતલા, ચૌથ, સાંઝી,
ગનગૌર, હોલી ઇત્યાદિ; તથા સૂર્ય, ચન્દ્રમા, ગ્રહ, ઔત, પિતૃ, વ્યન્તર ઇત્યાદિ; તથા ગાય, સર્પ
ઇત્યાદિ; તથા અગ્નિ, જલ, વૃક્ષ ઇત્યાદિ; તથા શસ્ત્ર, દવાત, બર્તન ઇત્યાદિ અનેક હૈં; ઉનકા
અન્યથા શ્રદ્ધાન કરકે ઉનકો પૂજતે હૈં ઔર ઉનસે અપના કાર્ય સિદ્ધ કરના ચાહતે હૈં, પરન્તુ
વે કાર્યસિદ્ધિકે કારણ નહીં હૈં. ઇસલિયે ઐસે શ્રદ્ધાનકો ગૃહિતમિથ્યાત્વ કહતે હૈં.
વહાઁ ઉનકા અન્યથા શ્રદ્ધાન કૈસે હોતા હૈ સો કહતે હૈંઃ —
સર્વવ્યાપી અદ્વૈત બ્રહ્મ
અદ્વૈત બ્રહ્મ✽કો સર્વવ્યાપી સર્વકા કર્ત્તા માનતે હૈં, સો કોઈ હૈ નહીં. પ્રથમ ઉસે
સર્વવ્યાપી માનતે હૈં સો સર્વ પદાર્થ તો ન્યારે-ન્યારે પ્રત્યક્ષ હૈં તથા ઉનકે સ્વભાવ ન્યારે-ન્યારે
દેખે જાતે હૈં, ઉન્હેં એક કૈસે માના જાયે? ઇનકા માનના તો ઇન પ્રકારોંસે હૈઃ —
એક પ્રકાર તો યહ હૈ કિ — સર્વ ન્યારે-ન્યારે હૈં, ઉનકે સમુદાયકી કલ્પના કરકે ઉસકા
કુછ નામ રખ લેં. જૈસે ઘોડા, હાથી આદિ ભિન્ન-ભિન્ન હૈં; ઉનકે સમુદાયકા નામ સેના હૈ,
ઉનસે ભિન્ન કોઈ સેના વસ્તુ નહીં હૈ. સો ઇસ પ્રકારસે સર્વ પદાર્થ જિનકા નામ બ્રહ્મ હૈ વહ
બ્રહ્મ કોઈ ભિન્ન વસ્તુ તો સિદ્ધ નહીં હુઈ, કલ્પના માત્ર હી ઠહરી.
તથા એક પ્રકાર યહ હૈ કિ — વ્યક્તિ અપેક્ષા તો ન્યારે-ન્યારે હૈં, ઉન્હેં જાતિ અપેક્ષા —
કલ્પનાસે એક કહા જાતા હૈ. જૈસે — સૌ ઘોડે હૈં સો વ્યક્તિ અપેક્ષા તો ભિન્ન-ભિન્ન સૌ હી
હૈં, ઉનકે આકારાદિકી સમાનતા દેખકર એક જાતિ કહતે હૈં, પરન્તુ વહ જાતિ ઉનસે કોઈ
✽
‘સર્વ વૈખલ્વિદં બ્રહ્મ’ છાન્દોગ્યોપનિષદ્ પ્ર૦ ખં૦ ૧૪ મં૦ ૧
‘નેહ નાનાસ્તિર્કિચન’ કઠોપનિષદ્ અ૦ ૨ વ૦ ૪૧ મં૦ ૧૧
બ્રહ્મૈવેદમમૃતં પુરસ્તાદ બ્રહ્મદક્ષિણતપશ્ચોત્તરેણ.
અઘશ્ચોર્ધ્વં ચ પ્રસૃતં બ્રહ્મૈવેદં વિશ્વમિદં વરિષ્ઠમ્ .. મુણ્ડકો૦ ખં૦ ૩ મં૦ ૧૧