-
પાઁચવાઁ અધિકાર ][ ૯૭
ભિન્ન હી તો હૈ નહીં. સો ઇસ પ્રકારસે યદિ સબહીકી કિસી એક જાતિ- અપેક્ષા એક બ્રહ્મ
માના જાય તો બ્રહ્મ કોઈ ભિન્ન તો સિદ્ધ હુઆ નહીં.
તથા એક પ્રકાર યહ હૈ કિ — પદાર્થ ન્યારે-ન્યારે હૈં, ઉનકે મિલાપસે એક સ્કન્ધ હો
ઉસે એક કહતે હૈં. જૈસે જલકે પરમાણુ ન્યારે-ન્યારે હૈં, ઉનકા મિલાપ હોને પર સમુદ્રાદિ
કહતે હૈં; તથા જૈસે પૃથ્વીકે પરમાણુઓંકા મિલાપ હોને પર ઘટ આદિ કહતે હૈં; પરન્તુ યહાઁ
સમુદ્રાદિ વ ઘટાદિક હૈં, વે ઉન પરમાણુઓંસે ભિન્ન કોઈ અલગ વસ્તુ તો નહીં હૈ. સો ઇસ
પ્રકારસે સર્વ પદાર્થ ન્યારે-ન્યારે હૈં, પરન્તુ કદાચિત્ મિલકર એક હો જાતે હૈં વહ બ્રહ્મ હૈ —
ઐસા માના જાયે તો ઇનસે અલગ તો કોઈ બ્રહ્મ સિદ્ધ નહીં હુઆ.
તથા એક પ્રકાર યહ હૈ કિ — અંગ તો ન્યારે-ન્યારે હૈં ઔર જિસકે અંગ હૈં વહ અંગી
એક હૈ. જૈસે નેત્ર, હસ્ત, પદાદિક ભિન્ન-ભિન્ન હૈં ઔર જિસકે યહ હૈં વહ મનુષ્ય એક હૈ.
સો ઇસ પ્રકારસે યહ સર્વ પદાર્થ તો અંગ હૈં ઔર જિસકે યહ હૈં વહ અંગી બ્રહ્મ હૈ. યહ
સર્વ લોક વિરાટ સ્વરૂપ બ્રહ્મકા અંગ હૈ — ઐસા માનતે હૈં તો મનુષ્યકે હસ્તપાદાદિક અંગોંમેં
પરસ્પર અન્તરાલ હોને પર તો એકત્વપના નહીં રહતા, જુડે રહને પર હી એક શરીર નામ પાતે
હૈં. સો લોકમેં તો પદાર્થોંકે પરસ્પર અન્તરાલ ભાસિત હોતા હૈ; ફિ ર ઉસકા એકત્વપના કૈસે
માના જાય? અન્તરાલ હોને પર ભી એકત્વ માનેં તો ભિન્નપના કહાઁ માના જાયેગા?
યહાઁ કોઈ કહે કિ — સમસ્ત પદાર્થોંકે મધ્યમેં સૂક્ષ્મરૂપ બ્રહ્મકે અંગ હૈં ઉનકે દ્વારા સબ
જુડ રહે હૈં. ઉસસે કહતે હૈંઃ —
જો અંગ જિસ અંગસે જુડા હૈ વહ ઉસીસે જુડા રહતા હૈ યા ટૂટ-ટૂટકર અન્ય-અન્ય
અંગોંસે જુડતા રહતા હૈ? યદિ પ્રથમ પક્ષ ગ્રહણ કરેગા તો સૂર્યાદિ ગમન કરતે હૈં, ઉનકે
સાથ જિન સૂક્ષ્મ અંગોંસે વહ જુડતા હૈ વે ગમન કરેંગે. તથા ઉનકે ગમન કરનેસે વે સૂક્ષ્મ
અંગ અન્ય સ્થૂલ અંગોંસે જુડે રહતે હૈં વે ભી ગમન કરેંગે — ઇસ પ્રકાર સર્વલોક અસ્થિર હો
જાયેગા. જિસ પ્રકાર શરીરકા એક અંગ ખીંચને પર સર્વ અંગ ખિચ જાતે હૈં; ઉસી પ્રકાર
એક પદાર્થકે ગમનાદિ કરનેસે સર્વ પદાર્થોંકે ગમનાદિ હોંગે સો ભાસિત નહીં હોતા. તથા યદિ
દ્વિતીય પક્ષ ગ્રહણ કરેગા તો અંગ ટૂટનેસે ભિન્નપના હો હી જાતા હૈ, તબ એકત્વપના કૈસે
રહા? ઇસલિયે સર્વ-લોકકે એકત્વકો બ્રહ્મ માનના કૈસે સમ્ભવ હો સકતા હૈ?
તથા એક પ્રકાર યહ હૈ કિ — પહલે એક થા, ફિ ર અનેક હુઆ, ફિ ર એક હો જાતા
હૈ; ઇસલિયે એક હૈ. જૈસે જલ એક થા, સો બર્તનોંમેં અલગ-અલગ હુઆ, ફિ ર મિલતા હૈ
તબ એક હો જાતા હૈ. તથા જૈસે — સોનેકા એક ડલા થા, સો કંકન-કુણ્ડલાદિરૂપ હુઆ,