-
૭૬ ] [ મોક્ષમાર્ગપ્રકાશક
ચૌથા અધિકાર
મિથ્યાદર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રકા નિરૂપણ
દોહા — ઇસ ભવકે સબ દુઃખનિકે, કારણ મિથ્યાભાવ.
તિનિકી સત્તા નાશ કરિ, પ્રગટૈ મોક્ષ ઉપાવ ..
અબ યહાઁ સંસાર દુઃખોંકે બીજભૂત મિથ્યાદર્શન, મિથ્યાજ્ઞાન, મિથ્યાચારિત્ર હૈં ઉનકે
સ્વરૂપકા વિશેષ નિરૂપણ કરતે હૈં. જૈસે વૈદ્ય હૈ સો રોગકે કારણોંકો વિશેષરૂપસે કહે તો
રોગી કુપથ્ય સેવન ન કરે, તબ રોગ રહિત હો. ઉસી પ્રકાર યહાઁ સંસારકે કારણોંકા વિશેષ
નિરૂપણ કરતે હૈં, જિસસે સંસારી મિથ્યાત્વાદિકકા સેવન ન કરે, તબ સંસાર રહિત હો. ઇસલિયે
મિથ્યાદર્શનાદિકકા વિશેષ નિરૂપણ કરતે હૈંઃ —
મિથ્યાદર્શનકા સ્વરૂપ
યહ જીવ અનાદિસે કર્મ-સમ્બન્ધ સહિત હૈ. ઉસકો દર્શનમોહકે ઉદયસે હુઆ જો
અતત્ત્વશ્રદ્ધાન ઉસકા નામ મિથ્યાદર્શન હૈ ક્યોંકિ તદ્ભાવ સો તત્ત્વ, અર્થાત્ જો શ્રદ્ધાન કરને
યોગ્ય અર્થ હૈ ઉસકા જો ભાવ – સ્વરૂપ ઉસકા નામ તત્ત્વ હૈ. તત્ત્વ નહીં ઉસકા નામ અતત્ત્વ
હૈ ઇસલિયે અતત્ત્વ હૈ વહ અસત્ય હૈ; અતઃ ઇસીકા નામ મિથ્યા હૈ. તથા ‘ઐસે હી યહ
હૈ’ — ઐસા પ્રતીતિભાવ ઉસકા નામ શ્રદ્ધાન હૈ.
યહાઁ શ્રદ્ધાનકા હી નામ દર્શન હૈ. યદ્યપિ દર્શનકા શબ્દાર્થ સામાન્ય અવલોકન હૈ
તથાપિ યહાઁ પ્રકરણવશ ઇસી ધાતુકા અર્થ શ્રદ્ધાન જાનના. — ઐસા હી સર્વાર્થસિદ્ધિ નામક
સૂત્રકી ટીકામેં કહા હૈ. ક્યોંકિ સામાન્ય અવલોકન સંસાર – મોક્ષકા કારણ નહીં હોતા; શ્રદ્ધાન
હી સંસાર – મોક્ષકા કારણ હૈ, ઇસલિયે સંસાર – મોક્ષકે કારણમેં દર્શનકા અર્થ શ્રદ્ધાન હી જાનના.
તથા મિથ્યારૂપ જો દર્શન અર્થાત્ શ્રદ્ધાન, ઉસકા નામ મિથ્યાદર્શન હૈ. જૈસા વસ્તુકા
સ્વરૂપ નહીં હૈ વૈસા માનના, જૈસા હૈ વૈસા નહીં માનના, ઐસા વિપરીતાભિનિવેશ અર્થાત્ વિપરીત
અભિપ્રાય, ઉસકો લિયે હુએ મિથ્યાદર્શન હોતા હૈ.