-
tīsarā adhikār ][ 51
utpanna hotā hai — ityādi caritra hote haiṁ. yah jīv use apane ādhīn mānatā hai, usakī
parādhīn kriyā hotī hai, usase mahā khedakhinna hotā hai.
tathā jaise — jahān̐ vah pāgal ṭhaharā thā vahān̐ manuṣya, ghoṛā, dhanādik kahīṁse ākar
utare, vah pāgal unheṁ apanā jānatā hai. ve to unhīṁke ādhīn koī āte haiṁ, koī jāte
hai; koī anek avasthārūp pariṇaman karate haiṁ; vah pāgal unheṁ apane ādhīn mānatā hai,
unakī parādhīn kriyā ho tab khedakhinna hotā hai. usī prakār yah jīv jahān̐ paryāy dhāraṇ
karatā hai vahān̐ svayamev putra, ghoṛā, dhanādik kahīṁse ākar prāpta hue, yah jīv unheṁ apanā
jānatā hai. ve to unhīṁke ādhīn koī āte haiṁ, koī jāte haiṁ, koī anek avasthārūp
pariṇaman karate haiṁ; yah jīv unheṁ apane ādhīn mānatā hai, aur unakī parādhīn kriyā ho
tab khedakhinna hotā hai.
yahān̐ koī kahe ki — kisī kālameṁ śarīrakī tathā putrādikakī kriyā is jīvake ādhīn
bhī to hotī dikhāī detī hai, tab to yah sukhī hotā hai?
samādhānaḥ — śarīrādikake bhavitavyakī aur jīvakī icchākī vidhi milane par kisī
ek prakār jaise vah cāhatā hai vaise koī pariṇamit hotā hai, isaliye kisī kālameṁ usīkā
vicār hone par sukhakāsā ābhās hotā hai; parantu sarva hī to sarva prakārase jaise yah cāhatā
hai vaise pariṇamit nahīṁ hote, isaliye abhiprāyameṁ to anek ākulatā sadākāl rahā hī karatī
hai.
tathā kisī kālameṁ kisī prakār icchānusār pariṇamit hote dekhakar kahīṁ yah jīv
śarīr, putrādikameṁ ahaṁkār-mamakār karatā hai; so is buddhise unako utpanna karanekī, barḥānekī,
tathā rakṣā karanekī ciṁtāse nirantar vyākul rahatā hai. nānā prakār kaṣṭa sahakar bhī unakā
bhalā cāhatā hai.
tathā jo viṣayoṁkī icchā hotī hai, kaṣāy hotī hai, bāhya-sāmagrīmeṁ iṣṭa-aniṣṭapanā mānatā
hai, anyathā upāy karatā hai, sacce upāyakī śraddhā nahīṁ karatā, anyathā kalpanā karatā hai;
so in sabakā mūlakāraṇ ek mithyādarśan hai. usakā nāś hone par sabakā nāś ho jātā
hai, isaliye sab duḥkhoṁkā mūl yah mithyādarśan hai.
tathā us mithyādarśanake nāśakā upāy bhī nahīṁ karatā. anyathā śraddhānako satyaśraddhān
māne tab upāy kisaliye kare?
tathā saṁjñī paṁcendriy kadācit tattvaniścay karanekā upāy vicāre, vahān̐ abhāgyase kudev-