-
32 ] [ mokṣhamārgaprakāshak
tathā vahān̐se chhah mahīnā āṭh samayamen chhahasau āṭh jīv nikalate hain, ve nikalakar
anya paryāyon ko dhāraṇ karate haĩn. ve pr̥ithvī, jal, agni, pavan, pratyek vanaspatirūp ekendriy
paryāyommen tathā do indriy, tīn indriy, chār indriy paryāyon men athavā nārak, tiryañch, manuṣhya,
devarūp pañchendriy paryāyommen bhramaṇ karate haĩn. vahān̐ kitane hī kāl bhramaṇ kar phi ra nigod
paryāyako prāpta kare so usakā nām itaranigod hai.
tathā vahān̐ kitane hī kāl rahakar vahān̐se nikalakar anya paryāyommen bhramaṇ karate haĩn.
vahān̐ paribhramaṇ karanekā utkr̥uṣhṭa kāl pr̥ithvī ādi sthāvarommen asaṅkhyāt kalpamātra hai, aur
dvīndriyādi pañchendriy paryanta trasommen sādhik do hajār sāgar hai, itaranigodamen ḍhāī
pudgalaparāvartanamātra hai jo ki anantakāl hai. itaranigodase nikalakar koī sthāvar paryāy
prāpta karake phi ra nigod jāte haĩn.
is prakār ekendriy paryāyommen utkr̥uṣhṭa paribhramaṇakāl asaṅkhyāt pudgalaparāvartanamātra hai
tathā jaghanya to sarvatra ek antarmūhūrta kāl hai. is prakār adhikānsh to ekendriy paryāyoṅkā
hī dhāraṇ karanā hai, anya paryāyoṅkī prāpti to kākatālīyanyāyavat jānanā.
is prakār is jīvako anādise hī karmabandhanarūp rog huā hai.
iti karmabandhananidān varṇanam.
karmabandhanarūp rogake nimittase honevālī jīvakī avasthā
is karmabandhanarūp rogake nimitta se jīvakī kaisī avasthā ho rahī hai so kahate hainḥ —
gnānāvaraṇ – darshanāvaraṇ karmodayajanya avasthā
pratham to is jīvakā svabhāv chaitanya hai, vah sabake sāmānya-visheṣh svarūpako prakāshit
karanevālā hai. jo unakā svarūp ho vaisā apaneko pratibhāsit ho, usī kā nām chaitanya hai.
vahān̐ sāmānyasvarūp pratibhāsit hone kā nām darshan hai, visheṣhasvarūp pratibhāsit honekā nām gnān
hai. aise svabhāv dvārā trikālavartī sarvaguṇ-paryāyasahit sarva padārthoṅko pratyakṣha yugapat binā kisī
sahāyatāke dekhe – jāne aisī shakti ātmāmen sadā kāl hai; parantu anādise hī gnānāvaraṇ,
darshanāvaraṇakā sambandha hai — usake nimittase is shaktikā vyaktapanā nahīn hotā. un karmoṅke
kṣhayopashamase kiñchit matignān – shrutagnān pāyā jātā hai aur kadāchit avadhignān bhī pāyā jātā
hai, achakṣhudarshan pāyā jātā hai aur kadāchit chakṣhudarshan va avadhidarshan bhī pāyā jātā hai.
inakī bhī pravr̥utti kaisī hai so dikhāte haĩn.