-
206 ] [ mokShamArgaprakAshak
aur tU kahatA hai — j~nAnIke ichChA nahI.n hai aur shubhopayog ichChA karanese hotA hai;
so jis prakAr koI puruSh ki.nchitmAtra bhI apanA dhan denA nahI.n chAhatA; parantu jahA.N bahut
dhan jAtA jAne vahA.N apanI ichChAse tho.DA dhan denekA upAy karatA hai; usI prakAr j~nAnI
ki.nchitmAtra bhI kaShAyarUp kArya nahI.n karanA chAhatA, parantu jahA.N bahut kaShAyarUp ashubh- kArya
hotA jAne vahA.N ichChA karake alpa kaShAyarUp shubhakArya karanekA udyam karatA hai.
isaprakAr yah bAt siddha huI ki jahA.N shuddhopayog hotA jAne vahA.N to shubh kAryakA
niShedh hI hai aur jahA.N ashubhopayog hotA jAne vahA.N shubhakA upAy karake a.ngIkAr karanA
yogya hai.
isaprakAr anek vyavahArakAryo.nkA utthApan karake jo svachChandapaneko sthApit karatA hai,
usakA niShedh kiyA.
keval nishchayAbhAsake avalambI jIvakI pravR^itti
ab, usI keval nishchayAvalambI jIvakI pravR^itti batalAte hai.nH —
ek shuddhAtmAko jAnanese j~nAnI ho jAte hai.n — anya kuCh bhI nahI.n chAhiye; aisA jAnakar
kabhI ekAntame.n baiThakar dhyAnamudrA dhAraN karake ‘mai.n sarva karmopAdhirahit siddhasamAn AtmA hU.N’ —
ityAdi vichArase sa.ntuShTa hotA hai; parantu yah visheShaN kis prakAr sambhav hai — aisA vichAr
nahI.n hai. athavA achal, akhaNDa, anupamAdi visheShaN dvArA AtmAko dhyAtA hai; so yah
visheShaN anya dravyo.nme.n bhI sa.nbhavit hai.n. tathA yah visheShaN kis apekShAse hai.n so vichAr nahI.n
hai. tathA kadAchit sote-baiThate jis-tis avasthAme.n aisA vichAr rakhakar apaneko j~nAnI mAnatA
hai.
tathA j~nAnIke Asrav-bandha nahI.n hai.n — aisA Agamame.n kahA hai; isaliye kadAchit viShay-
kaShAyarUp hotA hai, vahA.N bandha honekA bhay nahI.n hai, svachChanda huA rAgAdirUp pravartatA hai.
so sva-parako jAnanekA to chihna vairAgyabhAv hai. so samayasArame.n kahA haiH —
‘‘samyagdR^iShTerbhavati niyata.n j~nAnavairAgyashaktiH1.’’
arthaH — samyagdR^iShTike nishchayase j~nAn-vairAgyashakti hotI hai.
1. samyagdR^iShTerbhavati niyata.n j~nAnavairAgyashaktiH, sva.n vastutva.n kalayitumaya.n svAnyarUpAptimuktyA.
yasmAjj~nAtvA vyatikaramida.n tattvataH sva.n para.n cha, svasminnAste viramati parAtsarvato rAgayogAt..
(samayasAr kalash-136)